Ka Oiaio, Volume VIII, Number 1, 28 February 1896 Edition 03 — Page 4

Page PDF (1.20 MB)

This text was transcribed by:  Pat Souza
This work is dedicated to:  Awaiaulu

Ka Oiaio/Ka Oiaio Puka La/

Hoopukaia i na la a pau koe ka la Sabati a me Lapule no 30 keneta o ka mahina.

KA BILA OPIUMA.

 

            Ua lawe ia mai he hoolaha a lawe ia mai ana he Bila Kanawai Opiuma, e laikini ia keia laau make, no na mokupuni a pau.  Eia no ke hooikaika nei ke aupuni e linai i keia mea ino, a ua nui no na lima i ko no kino i keia hana e nolio hookamani nei.  A ka, pomaikai ka lahui, ina ke aupuni e hoole i ka hoolilo ana i keia mea i kanawai.  He hewa ka ae ana i na mea oia ano, a o ka ae ana e laikini ia na mea hewa, ua like no ia me ka ae ana e laikini ia na mea hewa, ua like no ia me ka ae ana e hoonoa ia na hana hewa a pau malalo o ka pono laikini. Ina e hiki mai ka ninau no ke koho ana ma ka hewa, a me ka pono poho, he hookahi wale no alanni pololei na luna aupuni, e ku oia no ka pono a haule mai na lani.

            O hanale Waterhouse ka hoa o ka hoa o ka Ahaolelo, ka hoa hookahi i hoike ae i kona kue welawela i ka "bila opiuma," a o ka nupepa Avataisa hoi ka nupepa kue ikaika.  Ma keia hana hoike ae@a@o Mr. Waterhouse i kona manao kupau a loli ole e pili ana i ke ino o keia mea, a me kona hue mai.

            Ke lulu lima aku nei makou me ia ma keia mea, oiai, o ka hewa he hewa ia, a o ka hana hookahi a ke Karistiano oia no ke kue i ka hewa i na wa a pau, ma na ano hana a pau i kku i ka pono.  Minamina makou ke ae ia keia kanawai: Aka, aole makou i kanalua ke i ae, ma no e holo ana keia kanawai i hale Ahaolelo, aole no e kakau inoa ana o Peresidena Dole malalo o kekahi mau kumu koikoi.

 

NA KIA HOOMANAO.

 

            He nui na ano o na kia hoomanao e hoomanaoia ai ke kanaka.  Ua hoomanaoia ke kanaka ma kana mau hana; ua kukuluia na hoomanao ana ina na kia a hoailona i hana lima ia, a ma na kia hoomanao i malama ia ma na moolelo, a i hoomau ia ma ka naau o kanaka.  E hoopaanaania ana na hana kaulana a kanaka ma ke aloha no na haua maikai a me ka hoino ia @.

            Ke Moiwahine Liliuokalani mau hana aloha e ia no ia ke ku nei ma na Hui Hoonaauao i na Opio.

            Ka hana oi loa aku o ke kelakela o keia mau la hope, ua waiho ia a na kekahi haole, i noho malihini mai, i mare i kekahi o na Kamalii-wahine o na pua alii aimoku, e hoohaua aku.  Ua kukulu ae o Chas. R. Bishop, i na Kula Kamehameha, oia na kia hoomanao o kana wahine, ke Alii Pauahi Bishop, a ma keia hana hoomanao, na ku he kia hoomanao no na Kamehameha a pau, a me ka hiki ole ke hoopoina aia o kona inoa ponoi.

            I na la a keia hoakanaka haole e noho ana ma Hawaii nei ua nui kona kunukunuia no ke pi, a no ka uahoa, e na Hawaii a me na haole pu no hoi, aka, aole oia i nana i na hoino nona.  Ua hoomau no oia i kana hana, me ka ai kupono me ka ahuai ole i ka loaa ana i imi ai, a hiki i kona lilo ana he kanaka waiwai, aka, aole loa iloko o na hoino nona, ua piia ae a ua hiki ke oleloia ua kolohe oia a ua kiki  paha i kekahi  mea, he hoike nui hoi no kona hoopono.

            Pela no ma kana mau hana kokua, ua hana ia me ka hana kanaka makua, me ka lokomaikai palena ole, ma na hana e kupaa ai ka pomaikai no keia lahui.  Aole oia i haawi pule lehua wale ma kana haawi ana, aka, me ka naauao.  Ua kokua oia he mau haneri tausani dala no ke Kula nui o Punahou a no ke Kula Kamehameha, mailoko ae o kona loaa ponoi a mailoko ae o ka waiwai o kona wahine a me kana pu hoi i kokua ia ai ke Kula Hanai o na Keikikane a me na Kaikamahine.  Haohao na hana a ke Akua i ka hooili ana i ka waiwai nui o na Kamehameha a pau mai kekahi a kekahi a hiki i ka hui hope loa ana maluna o Keelikolani a ia Pauahi aku, na moopuna a ka makahiapo a Kamehameha Nui Aupuni, a na ka hope o laua, ka wahine i oi aku o ka naauao o lakou a pau, ke ana ia ma ke ano p ka lakou mau hana hope loa, i hoolilo ia ae me kana kane i kia hoomanao no na Kamehameha a pau.  Ua palahalaha ka naau o ke kane i ka hooko pololei ana i keia hana, a laua me kana wahine i kuka ai mawaena o laua iho, me ke kolohe ole ia o hookahi a pana aina a loaa hoi mailoko ae o ka waiwai o kana wahine, aka, me kona hoopololei a hookomo pu ana hoi i kona waiwai.  Ke hui ia ka hana aloha a na mea a pau ma Hawaii nei, o keia aua ka oi o na hana naauao o lakou a pau ko kelakela a me ka palahalaha o ke kahua o kona ku ana e niau a e hua nui aku ae na pomaikai i keia lahui.  Hookahi wale no mea i koe e piha ai, a e hemolele ai ka hana i kukulu ia he kia hoomanao no na Kamehameha, oia hoi ka pono o ka ke Akua olelo, ke kumu e mau ai ka pono a me ka pomaikai i ka lahui.

            Aka, aole no i pau ka Bihopa mau kokua ana i keia lahui, ma kona mau kokua ana i ke kia hoomanao o na Kamehameha a me ka lakou mau keiki hookama ma berita mare o Chas. R. Bihopa.

 

KE KOPAA.

 

            E like me na hioh ona o ke kulana o ka makeke pela i hoea mai ai ka nuhou, na pii ae ke kumukuai o ke kopaa, a ka $80 o ke tona, ae pii hou aku nua no.  Ma keia e pomaikai ana ua mahiko, oia hoi, e pii ana ko lakou Ioaa, a e oia mau ana no hoi ko na limahana.  Ua puhi ia hoi na mahiko a pau o Cuba, a na emi iho ka mahiko (beet) uwala pale ua ku ma nui o keia pii ana.

 

NA MOKUAUA HOU.

 

            Ua hoolala iho ko ani@ni @  hoo@k@ h@ $47,000,000 @ @ hou @ En@da@.  No keia mau dala, e kukuluia ana he eha may mokukaua i kukuluia me na palehao, he eha mau mokukaua i kukuluia me na palehao, he eha mau mokukaua holo o ka papa helu ekahi, eono papa helu elua; a he 26 au moku luku i na topedo, nona ka holo he 33 mile o ka hora.  A o na mokukaua palehao, e kukuluia e like me ko ke Renown ano, i hooloihi a hooa@ ia ae.  he 4 mau pu kuniahi aunui, 10 inina ke anawaena o ka waha, he 29 tona kaumaha: he umi pu kuniahi ki--kupinai, o eono iniha; he ewalu, a me umikumamalua, mau pu kuniahi, ki--kupinai, malalo mai.  He nui kona mau ohe kitopedo, a he 18 mile kona holo o ka hora.  O keia iho la ke ana weliweli o na mokukaua hou o Enelani no keia makahiki ae.

 

NA KUMU E ALOHA IA AI.

 

            Ina kakou e makemake e aloha ia, e hoomanao ia me na manao oluolu, e hoohalike kakou e like me keia ano.

            1.   Mai imi hala.

            2.   Mai kui wale aku.

            3.   Mai nieniele wale i jo hai aku.

            4.   Mai hoohaahaa wale i ka hai no kou nele ana.

            5.   Mai manao ua oi aku ka hauoli o ko hai naau i kou.

            6.   Mai hoolohe i na olelo hoino.

            7.   Mai lawe hele i na olelo io a ianei.

            8.   Mai kapulu ia oe ilio.

            9.   Mai pakike a hoohaahaa i ka mea malalo iho ou ma ka noho ana.

            10. Mai hooi wale a hooemi hoi i hou kahiko ana.

            11. Mai hoopaakiki i kou mea e kamailio ai ke ole oe i maopopo pono i kau                mea e kamailio ai.

            12. Mai hoino wale aku i ko hai hoomana ana.

            13. Mai poina i na wa a pau o ka oluolu, ke akahai, a me ka hoohaahaa, oia                            ke ana o ke keonimana a me Karistiano.   

 

            HE HEWA ANEI KO KARISTO.

 

            O kela ae la ka ninau i kukulu ia mai e ka mea kakau o ka Ekalesia o ka Hoomana Karistiano Naauao, i ike ia ma ka PUKA LA OIAIO, o ka la elima o keia malama, helu 25.  A o ka haina a ua hoa nei o ka hoomana Karistiano Naauao no ua ninau la oia iho keia "Ae."  A penei hou iho no.  "Ua maopopo he kanaka hewa ia," (Iesu).  Loaa no keia pane a me keia hooia ana ma kela helu i hoike ia maiuna ae, malalo o ke poo manao nui "Ka Hoomana Karistiano Naauao."

            E KA OIAIO, e oluolu mai ia'u, e kamailio aku au i ko'o mau manao, no kela pane, a me kela hooiaio i haawiia mai e ka hoa uhaiaholo aupuni lani, no ka hewa o Iesu, a no ka hoike e maopopo ai he kanaka hewa ia.

            Aole Jokahi ko'u manao a me ko'u wahi noonoo uuku, me kela pane, a me kela hooia a ka makamaka o ka Hoomana Karistiano Naauao.  Malia paha nalkuhilewa ia wau; a i ole, no ka pokole no hoi o ko'u wahi ike, i lihi launa ole aku me kela hoa e hue pau nei i na wehewehe ana i na huaolelo pohihihi o ka olelo Latina, Hebera,a pela aku.

            He oiaio ua hiki ole ia u ke wehewehe i kela mau olelo kahiko; aka, ma ka ninau i kukulu ia mai maluna ae, a me kela pane hoi i ike ia, aole au i hopohopo iki e hoike ae i ka'u pane, a me ka u mau kuhikuhi no ka pono o ka'u pa@, a eia mai no ia.

            "Aole loa he hewa iki o Iesu."  Aole ma ka hana, aole ma ka manao, aole hoi ma ka olelo; aole ma ke kino, aole ma ka Uhane.  He hemolele wale no oia mai loko a waho, mai luna a lalo, mai ka la i hua ai iloko o Maria, a i ka la i hamau ai ma Betelahama; mai ia la aku a i ka la i kau ia ai ma ke kea; a mai ia la aku a ke ala hou ana, a hiki i ka hoi hou ana aku i luna i ka Lani, kahi Ona i hele mai ai: Aole loa oia i kupono ai e lilo i uwao, a i kalahala no ke ao,oei no kona kona ole, hewa ole, a pela aku.  A ke hooiaio mai nei ka Palapala Hemolele penei; Isaia 53:9, hapa hope.  "Aole nae ia (Iesu) i hana i ka mea hewa, aohe hoopunipuni i kona waha."  1 Peter 2:22.  "KaMea i hana hewa ole, aole hoi i ike i ka apaapa ma kona waha."

            Aka ke wehewehe mai nei ka hoa a makamaka hoi o ka H. K. N. i kahi e maopopo ai ke kewa o Iesu, a he kanaka oia; "mamuli ka o kela kino i loaa ai ia Iesu: oia hoi he kino Taresateriela; a mamuli oia ano kino e pili ai na kanawai honua i ua kino la; a pela iho la o Iesu e Kio ai he kanaka hewa; " e like la me Mose, Iosua, Elikai, Davida, Solomona, Isaia, a pela aku.

            A o ka hoohalikelike i pahola ia mai, na like me ke Kalo Apuwai, a Piko hoi; ina kaua ia ke kalo a ulu mai, mahope ulu mai no ka o-ha; a o ka maneo ana o ke kalo, pela no e maneo ai ka o-ha."  A mamuli oia wehewehe hoohalike e maopopo ai ke kanaka hewa o Iesu, wahi a ka hoa.

            Ke hoole aku nei au i ka pili ole, a nie ka polelei ole oia hoohalikelike ana no Iesu.  Ua kaawale loa kela mau hoohalikelike, a na kaawale loa ko Iesu ano, a me kona kulana kino, mai na kino mai o ke ano Taresateriala i hoakaka nui ia e ka hoa o ka H. K. N., ma na helu 8, 10, 11, a me 12, o ka OIAIO PUKA LA.  Ma ko ke Akua Naauao Keikie loa, aole oia i hoohuikau iki a lilo i mea kawili pu ia ai ko Iesu ano Hemolele, me ke ano hewa o ke kino kanaka.  He ole loa no, mai Kinohi a Hoikeana.

            Eia ka hoakaka ana Akahi.  Aole ko Iesu kino he kino i loaa mai malamo o na loina a me na rula mau o ke kino Taresateriala e like lalo, mai ka la i hua ai iloko o Maria, a i ka la i hanau ai ma Betelehema; mai ia la aku a i ka la a kau ana, a hiki i ka hoi hou ana aku i luna i ka Lani, kahi Ona i hele mai ai: Aole loa oia i hewa iki ma na ano a pau.  Pela no oia i kupono ai e lilo i uwao, a i kalahala no ke ao nei, no kona kina ole, hewa ole a pela aku.  A ke hooiaio mai nei ka Palapala Hemolele penei: Isaia. 53:9, hapa hope.  "Aole nae ia (Iesu) i hana i ka mea hewa; aohe hoopunipuni ma kona waha."  1 Peter 2:22.  "Ka Mea i hana hewa ole, aole hoi i ike ia ka apaapa ma koua waha."

            He ekolu wale no mau kino i hoea mai i ka honua nei, mawaho ae o na loina a me na rula mau.  O Adamu, a o Ewa, a me Iesu Karisto.  O na miliona kanaka a pau mawaho ae o keia ekolu aia lakou malalo o na Ioina a me ka rula mau o ka loaa ana o kanaka, ma ke ano, he "hooulu, a hookumu hoolaha lahui kanaka, e like me ke kanoha a ke Akua."

            Haule o Adamu a me Ewa i ka hewa lilo aku ko laua momi, a paiia malaila, he haawina o ka ehaeha.  Koe o Iesu, aole oia i haule iki i ka hewa, a hiki i ka make ana ma ke Kea, a ala hou mai, a hoi aku i ka lani, a noho ae la ma ka lima akau o ka Makua, e uwao ana no ko ke ao nei.

            Akolu.  O ko Iesu kino, aole ia he kino kumu hoolaha mai, e like la me ke ano o ke kino Taresateriala, i hoakaka ia ke hoa ma ka helu 12.  Nolaila, aole pili  pono kela olelo wehewehe no ko Iesu lilo ana i kanaka hewa.He mea oiaio nae, maloko mai o Maria kona hoea ana mai i ka honua nei.  Aka, o ke ano nae, a me ka mole i lilo ae keia Iesu i kanaka kewa, e like me ka olelo a ke hoa, aole loa e hiki ia mea me ka oiaio.

            A o ka olelo ana ae e like me ka pane a ke hoa, a me kana mau hoakaka ana me na hoopilipili ana ma ke kalo; ke manao iho nei au he olelo hoono maopopo no ia ka Haku ia Iesu."  Aka hoi ke hooia mai nei no ke hoa, "ua hiki mai o Iesu i ke ao nei ma kino Taresateriala;" a pela iho la oia i manao a i he "hewa ko Iesu, a he kanaka hewa ia".

            Akolu.  O ko Iesu kino, oia ka io, ka iwi, na aa koko, a me ke koko, he kemolele wale no ia mau mea a pau loa; aole loa i pili aku ka hewa ilaila.  Nolaila, aole i lilo i palaho ua kino la o Iesu, e like la me na kino e ae o ke ano Taresateriala.  he kino hemolele a he hoao hoi ko Iesu; nolaila ke kumu i palaho ole ai, e like me ka hoike e ana mai a ke Kaula. "Aole hoi oe e waiho i kou mea hoano, e iki i ka palaho."  Ma ia mea i like ole loa ai ko Iesu kino maoli, me na kino maoli e ae a pau he mau billona.

            Nolaila, e hoomaopopo mai kakou i keia:

            1.  O ka hewa aole loa ia i pili lihi iki aku i ko Iesu kino maoli, oiai oia ma

                ka honua nei.

            2.  O na ano e ae; oia hoi ka pololei, makewai a pela aku, oia kai loaa ia Iesu

                mamuli o kela kino kauaka ona.  Nolaila, e makaala e na hoa haipule ina

                hoakaka akeakamai a ke hoa, a e heluhelu no me ka noonoo maile.  Nui .

            Alua.  O ko Iesu kino, aole ia he kino kumu hoolaha mai, e like la me ke ano o ke kino Taresateriala, i hoakaka ia e ka hoa ma ka helu 12.    Nolaila, aole pili pono kela olelp wehewehe no ko Iesu lilo ana i kanaka hewa.  he mea oiaio nae, maloko mai o Maria kona hoea ana mai i ka honua nei.  Aka, o ke ano nae, a me ka mole e lilo ai keia Iesu i kanaka hewa, e like me ka olelo a ke hoa, aole loa e hiki ia mea me ka oiaio.

            A o ka olelo ana ae e like me ka pane a ke hoa, a me kana mau loakaka ana me ua hoopilipili ana ma ke kalo ike manao iho nei au no olelo hoino maopopo no ia i ka Haku ia Iesu."  Aka hoi ke hooia mai nei no ke hoa, "ua hiki mai o Iesu i ke ao nei no ke hoa, "ua hiki mai o Iesu i ke ao nei na ke kino na mea naauao a hohonu i wehewehe ia e ke hoa malalo o kela poo manao, a ua loaa no ia'u ka waiwai ma ka heluhelu ana ia ua mau mea la@.  Aka ma kela pane a me kela hooia ana "he kanaka hewa o Iesu," ma ia mea i houlu me i ko a manao e kamailio malalo oia ninau  @  i e @.

            Aole au i hapai i keia me ka manao e hoine aku i ke hoa; aka n@ ka manao Lili@ ma ko Iesu aoao; no keia hoaea akea ana @

nei. "he kana hewa o Iesu."  Ua hoile ae ia au i ko u manao, a me i a'u mau kahikihiki na wehewehe' a na kela a me keia e kawe noua iho.

            O Iesu, oia ke kiewaena o a mam@ manaolaua a me ke aloha.  No @.

            Me ke aloha.

E. Kekoa.

Na kekahi hoa o ka Hoomana Naauao La Ehiku.  Hilo Bay, Feb. 17th, 1896.

 

HE PANE IA E. KEKOA.

 

HE PONO E HOOPOLE IA KA HOOLAHA KEKEE, AIOLE KA MEAPOPOAHULU.

 

            Mele. 2:7.  Ke kauoha aku nei au ia  oukou, E na kaikamahine o Ierusalema, ma na anatelope, a me na dia hoi o ke kula, e hooluliluli ole aku oukou, a e hoala ole aku i ka'u mea i aloha'i a ala wale mai no ia.

            E ke Aloha e! e imi aku oe ia Mr. Edward Kekoa, a i na e loaa 'ku ea, e haawi aku oi e ko makou aloha i loko o Karisto a nui loa iaia, e uwe 'ku iloko o ka walohia me ka honi hoano.

            Mahalo i kou makaala!  aka he wahi kinaunau no nae kou; e nana ma lalo iho:

HELU 25, BAPETIZO, MAKUNA IV.

            MAHELE I.

Anuu Akahi.  HUIKALA ANA:

            1. Hoomaemae ana i na heawa; ma muli o ka hahai me ka hoike aku ma ka olelo ana.

            He hewa anei ko Iesu?  Ae: Nokamea, he kino Tarasateriala kona; a ma muli o na kanawai o ke kino, ua maopoopo he kanaka hewa ia.

            O keia ma kuna'e, ka makou hahaupapa ana i ka haiua; nokamea, ua kukuluia ma ka loina, a me ke kanawai o na kiko, a o ka Pilioleolo hoi.  E nana pono loa oe ma ua helu 'la.

            A@a ia 'ku ma lalo o ua haina 'la, na wehewehe pananaiki, i hoomilolii nui ia, me ka mimo poeau,  a me na pauku baibala kuhikuhi.

            He kino Taresateriala io anei ko Iesu?  Ae: Nokamea, he oha na Davida ma ka kino; he he pulapula, a he mano na Aberahama ma ke kino; he io, he koko, he iwi, a he kino pilihonua hoi.  (He okoa kona hoolohe i ke kauoha a ka MAKUA-LANI, aka, no keia Honua no ia MAKUA; a o na kanaka hoi a pau loa.)

            Aole makou i wehe piha i na pauku o Iesu ma ke ano pililani; a i na e wahe piha ia, he luaole kona kela, e oi paumi ana ma mua o na mea i kuluma ia oe.

            Ua hikiwawe kou lawe ana, me kou ahonui ole, a iki i ka hope o ka makou.

            Ua lawe hewa oe i ka makou wehewehe, nolaila, ua haulike oe!

            Aole makou i olelo, ua hele o Iesu e hana i ka hewa; aole hoi, ua hanaia ka i hewa, aole loa, pau!

            Na pauku kuhikuhi, e hoole ponoi ana ko Iesu waha, aole ona maikai, hemolele, a me na mea like.  E hoopau ke kuhihewa!

            Mat. 19:17.  I aku la oia iaia.  No ke aha la oe e kapa mai noi ia'u he maikai? Aohe mea maikai e ae, hookahi wale no, o ke AKUA. (hapa mua)

            Hanaumai Oia ma ke kino Hewa.

            Rom. 8:3.  Nokamea, no ka hiki ole i ke kanawai, no kona nawaliwali ma ke kino, no ia mea, ua koouna okoa mai la no ke AKUA i kana KEIKI ponoi ma ke ano maoli o ke kino Hewa; i mohai no ka hala, ua hoahowa mai la no nae ia i ka hewa i loko o ua kino 'la.

            I mea e pono ai, eia iho ka panai; nokamea he nui na uhane makewai, i ono i na malamalama elua, a o lakou kekahi e kaupaona i keia.

            Rom. 8:3.  For what the law could not do, in that it was weak through the flesh, GOD sending his own Son in the likeness of sinful flesh, and for 1 sin, condemned sin in the flesh:

            He Oha a Iesu na Davida ma ke kino.

            Isa. 11:1.  E kupu mai no kekahi lala mai loko mai o ke kumu o Iese, a e hua nui mai kekahi OHA o kaua aa. (Ke ike ihola anei oe i ka oha, e pili ana i ke kalo, ke kino kamaka.)

            E ao oe! e kue nei i na pauku baihala, e hoike ana i ka hiohiona, ma ke ano pilikinokanaka o Iesu: ke kue nei i ka olelo a IEHONA ONA LEHULEHU.  E mihi! E mihi koke, e hiki mai auanei ka leo o IEHOVA SABAOTA!!

            He okoa na pauku pililani o Iesu, a o na pauku pilikino hoi, ke hoike mai nei no ia i kona haahaa launa ole, e kipaku aku ai ko ke Ao Nei IAIA.  E akahele, o kuhihewa oe a hoino iho!

            Ko E. kekoa mau kinaunau:

            1. O ka huaolelo "Ae", ua okiia a unubi kaokoa ia'e la; hoolilo ihola i haina piha.

            2. He kiko-kolona, ke kiko i kauia ma mua iho o ua hua ka penei, AE:

            3. Ua hookahi li oe, o la io @ ponoi.

            4. Ua lio ha akau oe penei, He h@.

            E olelo ana, O keia ao la ka ninau @ kuliuinia aku.

            Ke kolohe o E K@

            1. @ ka kou ia ano, o ka

@ o le kino paha o ka @ hau.

            2. @kiko loloa a penei; ona @

@ kolohe ia.

            3. O i a hookahua ana o E. Kekoa, i ia io a me ka oiaio, o ka makou wehena bapetizona, i loko o kou manau ponoi.  He komohewa ia.

            4. Aole i kukulu laula ia, ua ninau 'la.  He ninau ia i paa ma lalo o ko makou kumuhana ponoi.

            5. Ua hewa ko hua "Karisto" o Iesu ma laila.  E nana oe ma ua ninau 'la, nui loa kou hoololiloli.

MOOLELO EKALESIA.

            I ka A. D. '93, i Maraki, ua hawanawana aheahe mai ka leo o ka Makua Lani, i kekahi mau kino kanaka i hanaia e kona lima a ke kupaianaha.

            Ua kikeke mai i ko lakou naau, e heahea mai ana, hoeueu, a e hoalohaloha nui ana; e hapai i ka pono Karistiano, a e hoala hou i na paia o Ierusalema Kinohi ua hookoia.  He Ekalesia.

            Ua lokahi like, a noho ihola ma ke ano he ahnoonoo, a ua kapaia nae ka inoa he Ahakuka; ma ka waia e kau "la ma luna e, i Kalia, Mokp. Oahu.

            E ia na inoa:

            1.  J. Kekipi,                                       5.  Rev. S. Kaili

            2.  J. K. Kaunamano              6.  Rev. S. Paaluhi

            3.  J. Alapai                                        8.  F. S. Keiki

            4.  S. Keawe                                       9.  L. W. P. Kanealii

                        I loko o ka malama o Iulai 31, A. D. '93, ua kukulu maoli ia ka ekalesia, a kapa ia ka inoa, ka

EKALESIA O KA HOOMANA KARISTIANO NAAUAO

            O KO HAWAII PAEAINA NEI

E noho ana no he ahanoonoo Hou, i kapaia he Ahahooko; a nana i hooili ua inoa 'la. no loko mai o ka Palapala Hemolele; a pela ihola.  E ia na hoa o ua aha la:

            1. L. W. P. Kanealii Lunahoomalu.

            2. W. S. J. Makekau Kakauolelo.

            3. J. Kekipi

            4. J. E. Kekipi

            5. Z. Kaleleku

            6. A. P. Naone

            6. W. E. Alohikea.

I loko o ia makahiki no, ua komo hou mai, e ia: Oswald Z. W.  Waikalai, Hoapili Baker, W. A. Kiha, a me Williams Haskins Kealakai Opio.

            Ua hoihope no kekahi, ua nawaliwali no kekahi, hana ino hou mai no kaekahi, a kupaa loa kekahi, hoohenoheno wale mai ana kanaka ia makou, a hilahila ihola a huli aku la e huipu, a luakaha ihola me ko ke Ao Nei; a pela ihola.  Ua onipaa ke koena.

            I loko o na malama hope ia makahiki no, ua hooholopaa ka Ahakuka me Hooko, e huli i Kahua paa no ka Ekalesia, ka Bapetizona, ka Ahaaina a ka Haku, me na loina Ekalesia a pau.  Alaila, hooiliia i na laia pakahi, e huli aku i ka baibala, a e nanao aku i na olelo Kahiko, i kauohapaaia e kalunahoomalu, ua hookoia.  A e ia na buke: Baibala o ia ke alakai, ke Ke Baibala aku, wehewehe Olelo Baibala aku (Dictionary and Key of Bible), Moolelo Baibala (Story of Bible).  Huli Ano Akua, Hoikehonua Palapala Hemolele, Moolelo Hoike i ka noho na o na lahuikanaka a o ka Honua Nei.  Moolelo Honua (History of the World), Piliolelo kanaka me haole (English and Hawaiian Grammar) e hookuku ana i ka olelo Makuahine, i pololei hoi i ka manao maoli e hoohua e ai i ka mohala.  Ua kokua ka Uhane o ke Akua.  Ua hanaia me ka nookauakamakua, me ka oiaio a me ka onipaa.  Olelo Kahiko (Latin, Greek, Hebrew) no kekahi; no Lahainaluna mai hoi.

            Loina Ekalesia: 1  I na e koho kahunapule ia kekahi, e malama wale iho no i ka Iesu Karisto o hana: a, 2. Aole loa e komo, aiole, e huipu paha i ku oihana Karistiano, i loko o ka paio o na hana kalai na aupunihonua: a, 3. I ua i kekahi namawa, ua hana aku oia, ma muli o kona manao ponoi, he mau mea nae ia i kue i na loina ma luna'e: alaila e oki koke ia ku no ia, mai kona nohokahunapule ana no keia Ekalesia. Ua oki.

            O Iesu Karisto ke Keiki a ke Kanaka ke poo o keia Ekalesia.  I na he kanaka, aole ia; i na he haole, aole ia; pake, pukiki, auela a uhane e ae paha, aole loa.  Ua ao baibala ia no kekahi mau hoa o ua Ahahooko ia e na kumu, e ia na inoa; Pokue, Debela, Alekenedero, Gerina, Elias Bona, H. R. hikihoki; a he buke ke i loaa no laila mai: a o ke ano nui o ka lakou a pau, ua hewa ka io, ke koko, kahi o Iesu i komo ai.  Ua kuikahi ka poe loea a pau o ka Honua no haina: he mea okoa ke ano pili lani.  Ka makou pane no keia, pau loa.

            Ua ike no au i na wahi hemahema, e la@ na kiko ka huikau o na mamalaolelo, na hua kuiuu a me na mea like, a @ ua hooponopono ia aku ana no nae.

            Aloha ea.

            Oswald Z. W. Waikalai.

            Meaunuhi-moolelo Eka Iesia.

            Alanui Pai-palapala, Feb. 24, A. D. 1896.

 

            Ua ku mai ka Australia i ka Poaono a huli hei hou aku @ no i ka @oakolu.

            He kuana nui kai haule iho i keia kakahiaka.

            Ua emi ka luapele o Kilauea, a aneane e nalowale io Milu la.

            No ka maikai ole o ke ola kino o Mr. a me Mrs. Egner o ka pualii hoola.

            He no leo mele ka ka puukani Mele Kuke, i keia manawa ma kona home noho @ ahanui Beritania.

            Ua paikau no kekahi poe Pake maloko o ka pa o Frank Damon a ka po Puakahi nei, malalo hoi o ke akakai a Kapena Victor Backe.

            Ua pepehi ia iho la kekahi haole o kokahi haole kahi-uniumi a oha loa, a ua la e ia oia no @ Haukipila.