Ka Oiaio, Volume I, Number 67, 3 April 1896 — Page 1

Page PDF (768.63 KB)

This text was transcribed by:  Arnold M. Hori
This work is dedicated to:  Hawaiian Collection; University of Hawaii Library

Ka Oiaio/Ka Oiaio Puka La/

Hoopukaia i na la a pau koe ka la Sabati a me Lapule no 30 keneta o ka mahina.

 

BUKE I.          HONOLULU, APERILA 3, 1896.          HELU. 67

 

OIAIO PUKA LA

 

NA APAUNI HONUA I HOOMAOPOPOIA

MA KA KE AKUA OLELO.

 

  I ke kanaka i nele i ka ike o ke Akua, ua lilo hoi he mea makahei loa na aupuni o ka honua.

  Ua hoike aku ke Akua i ke ano o na aupuni o ka honua ma ke ano o ke kii o kekahi kii kanaka nui, i hana ia mai ke gula, ke dala, ke keleawa, a me ka hao; me ka ike no hoi o ke Akua e lilo ana keia mau ano he mea e ko ai i ko Nebukaneza mau loaana. Aka, mahope mai, i ka wa o ke Akua i makemake ai e hoike mai i ke ano maoli o na aupuni o ke ao nei, a hoailona mai hoi oia ma ke kii o na holoholona ahiu, puni-koko. Ua hoailona ia hoi o Babulona, a o Kaladea paha, ma o kekahi liona me na eheu o ka manu aeko, e hoike ana hoi i kona ano a me ka hoholo o kana mau nai ana i na aupuni a me na lahui.

  Ua hoike ia no hoi keia aupuni i ke Kaula Isaia, 4:7, a e Habukaka, 1:6--8, ma ke ano o ka liona, a e hele ana hoi ma kana huakai kaua nai apuni, me ka mama o ka lele ana a ka aeko.

  I kona kamailio ana no ka holoholona bea, ua olelo ae o Kauka Albert Barnes, kekahi wehewehe-ano kaulana o na Peresebetiriana: "Aole he kanalua ana o ke aupuni i manaoia ma ka olelo wanwna, oia no ke aupuni Media Peresia, a Dariu i kukulu ai." Ua hooha like ia iho ka lahui Meda-Peresia me ka bea no ko lakou hoomainoino a me ko lakou puni koko, oiai o ka bea ka oi o na holoholona hae a hoomainoino. Ua ike ia ka lahui Peresia ma ko lakou moolelo he poe powa a he poe hoomainoino.

  Ma ke ano hoi o ka leopada, ka hoailona o ke aupuni Helene, ua ike ia aku he eha mau poo, a me eha mau eheu manu. Ua hoopihaia keia hoailona me ka piha kamahao ma ka moolelo o Helene: Ma ka buke moolelo a Rollin, na oleloia. "Ua kai aku o Alekanedero (ke'lii o Helene) me kona mau puali koa he 5100 mile, me ke helu ole ia na mile o kona hoi ana aku i Babnlona, iloko o ewalu makahiki. I k@ make ana o Alekanedero, na maheleia ih@ kona aupuni iloko o eha aupuni, e like me na mahele pook-eha o keia holoholona. Ua hoopioia hoi keia aupuni mahope mai e ka lahui Roma, no lakou hoi ke aupuni i hoailona ia ma ke kii holoholona weliweli, i oleloia ma ka pauku ehiku.

  Ua hoonoho hoi o Gibona, ka haku moolelo kaulana o ka Empaea Roma, i keia aupuni, "ke aupuni hao o Roma." Ua olelo hoi o Kauka Adamu Clarke, ka haku wehewehe manao o ka ekalesia Metodisa, ia ia e kamailio ana no ka eha o na holoholona o ka wanana, "ua ae ia hoi keia ma na aoao a pau, o keia hoailona oia no ka Emepaea o Roma, . . . . .  He weliweli, he manaonao, a he oi aku hoi o ka ikaika, a ua lilo maoli no, e like me ka mea a na haku moolelo Roma i olelo ai me ka hauoki, ka Emepaea o ke ao holookoa."

  Ua maopopo loaa hoi ma ka moolelo ua maheleia hoi ke aupuni o Roma iloko o umi aupuni, mawaena o ka A. D. 351 a me 476, e na lahui baberiana o ka Akau, a ua hiki no hoi ke hooia ia ma ka nana ana i ka moolelo o ia Emepaea.

  I kulike ai me kona makemake, a i kumu hoi e hookomoia ai ka manaoi hilinai maluna o kana Olelo Hemolele, pela ke Akua i ike ai he mea kupono e hoike mua mai i ka moolelo o keia honua mamua o ka manawa i hookoia ai. He mea no hoi keia e hoolilo io ai i mea e hoonui ai i ko kakou hilinai ana maluna o ka Baibala a me ka mea nana mai ua buke hemolele la.

                     E. H. G.

 

HAAWINA HELUHELU BAIBALA.

 

KA ELUA O KA DANIELA MOEUHANE.

 

  1 I ka manawa hea o Daniela i moeuhane hou ai? Dan. 7:1.

  "I ka makahiki mua o Belehazara, ke alii o Babulona,l he moeuhane ko Daniela, a me ka lia o kona poo maluna o kona wahi moe. Alaila palapala iho la o Daniela i ua moe la, a hoike aku ia i ka nui o ia mau mea."

  2 Heaha ka ke kaula i ike ai? Pauku 2,3.

  "Olelo aku la o Daniela i aku Ua ike au ma ko'u hihio ana i ka po, aia hoi, ua paio ikaika ae la na makani eha o ka lani maluna iho o ke kai nui. A hoea mai la na holoholona nui eha mailoko mai o ke kai, ua like ole ko lakou ano kekahi me kekahi."

  3 Heahe ke ano o keia mau holoholona ? Pauku 17

  " @ keia mau holoholona nui eha, he mau alii lakou eha, na mea i hoea iluna mai ka honua ae."

  O na hua olelo MAU ALII, he mau aupuni ko lakou ano, no ka mea ua olelo oia (Pauku 23) o ka eha o ka holoholona o ia no ka "eha ia o ke aupuni ma ka honua." Nolaila, ina o ka eha ia, alaila, o ka ekahi, elua, a me ekolu, he MAU AUPUNI no lakou.

  4 Me keaha ke ano o ka holoholona ekahi? Pauku 4.

  "O ka mua, ua like ia me ka liona, a he mau eheu aeto kona; ike aku la au a mokumokuia iho la kona mau eheu, a hapaiia ae la ia iluna mai ka honua ae, a hookuia ae la ma na wawae me he kanaka la, a haawiia aku he naau kanaka nona."

  Ua lokahi ka ike o na mea imi ano o ka Baibala, o keia holoholona he hoailona ia o ke aupuni o Babulona, i hoailona ia ke poo gula o ke kii nui n.a Mokuna 2.

  5 Ma keaha hoi i hoailona ia ai ke aupuni elua? Pauku 5.

  "Aia hoi, kekahi holoholona e, o ka lua, o kona ano ua like ia me ka bea, hoala ae la oia ia ia iho ma kona aoao iho, aia hoi, ekolu iwi aoao iloko o kona waha iwaena o kona mau niho; a olelo ae la lakou ia ia, E ku ae oe, e ai i ka io he nui."

  6 Hehea hoi ka ekolu o ke aupuni i hoailona ia ai? Pauku 6.

  "A mahope iho o keia, ike aku la au, aia hoi kekahi, ua like me ka leopadi, a maluna o kona kua eha mau eheu manu; eha no hoi poo o ua holoholoholona la; a ua haawiia mai ia ia ke alii ana."

  7 O ka holoholona hea kai hoailona i ka eha o ke aupuni a Emepaea hoi o Roma? Pauku 7.

  "A mahope iho o keia, ike hou aku la au ma ka hihio ana i ka po aia @oi kekahi holoholona e, o ka ha ia, he mea weliweli loa ia, he mea makau nui he nui hoi kona iakiak; he mau niho hao nui kona, ua ai wale aku ia, a okaoka liilii, a hehiiho la ia i ke koena malalo o kona mau wawae; aole ia i like ike me na holoholona mamua. He umi hoi mau pepeiaohao ona.

  8 Heaha ka mea i manaoia ma na pepeiao he umi o keia holoholona ? Pauku 7, hapa hopoe, 24 hapa mua.

  "He mau niho hao nui kona, ua ai wale aku ia, a okaoka liilii, a hehi iho la ia i kekoena malalo o kona mau wawae; aole ia i like iki me na holoholona mamua. He umi hoi na pepeiao ona."

  "A o na pepeiaohao he umi noloko mai no o keia aupuni, he mau alii ia he umi e kumaiana."

  Na aupuni he umi. Ua hooia mai hoi ka moolelo ua mahelehele ia ka Emepaea o Roma, mawaena o A. D. 351 a me 376 iloko ponoi o umi aupuni i kapaia mai ia manawa mai "na aupuni he umi o Roma."

  9 Mahope o ka hoea ana ae o na pepeiaohao he umi, heaha ka Daniela i ike ai e kupu ae ana iwaena o lakou? Pauku 8.

  "I ko'u noonoo ana i ua mau pepeiaohao la, aia hoi kupu mai la iwaenakonu o lakou kekahi pepeiaohao uuku."

  10 Heaha ka mea i hoailona ia ma o keia wahi pepeiaohao uuku ? Pauku 24.

  "A o na pepeiaohao he umi noloko mai no o keia aupuni, he mau alii ia he umi e ku mai ana; a o kekahi nea e ku mai ana no mahope o lakou; aole like ia me ka mea mua, a e luku hoi ia i na lii ekolu."

  O keia mau pepeiaohao, he mau aupuni he umi lakou, a oiai keia wahi pepeiaohao uuku i ku ae iwaena o lakou a i luku aku hoi i kekahi mau aupuni ekolu, he mea maopopo loa, he hoailona ia no kekahi mana i ulu ae mailoko ae o ka Emepaea o Roma mahope iho o A. D. 476, a i luku aku hoi he ekolu o na aupuni o Roma i mahele ia ai.

                     E. H. G.