Ka Oiaio, Volume VIII, Number 6, 3 April 1896 Edition 03 — Page 2
| This text was transcribed by: | Shari Fukuyama |
| This work is dedicated to: | Awaiaulu |
Ka Oiaio/Ka Oiaio Puka La/
Hoopukaia i na la a pau koe ka la Sabati a me Lapule no 30 keneta o ka mahina.
KA NUPEPA KA OIAIO.
UKU O KA NUPENA
No ka Kope Nookahi $.10
No Mookahi Malama .25
No @ola Ma@ .50
No K@ Malama 3.25
No Hookahi Makahiki 2.00
Ua hiki no i kela a me keia mea e makemake ana i nupepa na lakou, ke waiho mai i ka lakou nauo@ i keia Keena a e hooili pakahi ia aku no, me ka aku mua mai no @.
Uku Kanikau a me na Mele Inoa he eha keneta o ka laina.
Na Olelo Moolaha o ka elua ini@a o ka puka mua ana $1.50
Puka Elua 75
Puka Ekolu 50
J. E. BUSH, Lunahooponopono a me Puuku.
POALIMA, APERILA 3, 1896.
KE KULANA O NA AUPUNI.
I ka la inehinei na hoolaka aku makou i na @mu muhou mai na aina e mai, e hoike ana i ke kulana o na aupuni o na aina e. aole he moku e hiki nei io kakou nei me ko makou @ ole ana i na mea hou ano nui i keia mau la.
He mau la kupilikii keia o ka noho ana o ma aupuni a me na lahui. Eia ke pii mau nei na manao hookoko o na aupuni koikoi o ke ao nei. Aole keia he mea no ke kanaka kiai i na hoalona o ka manawa e hoohikilele ia ai oiai na hoike mua ia mai ka moolelo o na mea a pau e hiki wale i ka noho ana mai o ko ke akua aupuni. He mea oiaio loa e like no me ka mea i oleloia no keia mau la aole e ike ana @ @pan@ui o ke ao i ka pilikia e kau halilia @i maluna o kakou, me he pahi wakawaka la, aka, eia na akaku a me na hoailona ke ulu nei e hoike ana ke kokoke mai nei na ia hope a e hiki mai o Siloa, ka mea nana e palukuluku na lahui hewa a p@ o ke ao, a e kukulu mai @ oia i kona aupuni makahi o lakou i ku ai, mahope aku o ka hoomaemae ia ana o na mea @ puu.
Ke @e nei na konane ana a Busia a me @, ma kekani aoao ma ka papa konane o @ hoo@ohonoho ana kulana kana; o Enelani hookahi ka mea nana e palepale nei na hana @lapu a keia mau aupuni. Eia hoi laua ke nupepa nei ma Aferika a me Asia, a ke loku hana mau nei me na hana hoeueu ia Kina, a me na aupuni liilii e ku ana mamua mai o ko laua alahele mai aina, a o keia aku ana no hoi na kapu eu nana e hookumu a hoeneu i na lahui e komo iloko o ke kaua nui weliweli ma keia mua aku.
Ua hoike ia ae nei hoi o ke kumu o ke ho@o loa o ka Moi Menelika e kaua mai ia Italia no ka hoolakoi hoi me na pu ano hou o Rusia a me Farani. Pela no i ano e ai o Tureke, e hana rula ole nei i na hana hoomaewaewa i na lahui Karistiano malalo o kona mana aupuni. Ano malalo no oia kumu ua hoala ia ae la hoi kapaipai kaua lili hoomana o ka poe Mahometa, a me he ia ke lohe hou aku kakou ua lapalapa ae hoi ka enaena kaua kue hoomana o na Mahometa i na lahui Karistiano, mamuli o na hana poholalo hoeueu a keia mau aupuni hoole Akua, a o ke kumu oia, aole no ka pono io maoli o ia poe, aka, i kumu e kaualako hookahi ia ai o Enelani, ke palekaua io o ka maluhia o ke ao a me ka malamalama Karsitiano, iloko o @ hikia lehulehu me na lahui e ae alaila hiki hoi ia Rusia a me Farani ke hooko i ko laua kuko hookahuli i na aupuni Asia a me Aferika a e mahalo ia no laua iho, me ko laua ike ole nae i ka laua mea e hana nei eia laua ke waele nei i ke alanui o na mea e hiki mai @ maluna o keia ao, i ka wa e piha pono ai o ke kiaha o ko ke Akua inaina, a hoohanini ia mai na hopena i kona lokomaikai, koe aku ka poe nuku i aila a i wae ia no ma la hope l@ o ka lahuikanaka o ke ao nei e hana a e ahuai nei e like me ko lakou makemake.
Eo na keiki o ka malamalama o hulihia anei i na hana a ka hoowalewale o keia mau la aku, oiai aole lakou i nele i ka olelo hoomalamalama o na hoike elua.
E HOI LOA ANA.
Ma ka hoike a na nupepa o Amerika a make kudala ana ona i kona waiwai, me he la, e hoi loa ana he Kuhina Willis. Wahi a ka Herald, ua hoihoi ole ia e ke aupuni Amerika no kona hoopahua ana i ko Peresidena Cleveland manao hoopono.
Aole no paha a uwe ana na Hawaii ia ia, ina he oiaio keia mau mea. Aka, he lohe olelo wale no keia.
@
Ua n@ aku o @ C. Jones, W. G. Irwin, a me J. B. Atherton, F. M. @, a me kekahi mea @ @ale @ @, i lakou mau mamo @ @ @ @ @ a @ aku.
Ua hoole @ a @ i ke kupono o ka hoale @ i keia wa.
HE PUNO ANEI?
Ke hooholoia nei na laikini uku kiekie no ka poe kahi umiumi, a me na hana a pau e kono ia nei e na Asia. He mau hana keia i makemakeia e na makenika haole i mea e kinai ai i na lahui e ae mai ka imi ana i ola no lakou iho malalo o na kuleana mea o ke kanaka. Ua haawiia ke kuleana i na lahui a pau, e like me ia mai ke Akua mai, e imi keia a me keia kanaka i ola nona a no kona ahana paha me kona ikaika, a me ka hou o kona @, me ka noonoo maikai a me ka hana ana me ka maluhia. Aka eia kakou ke ike nei, ke ko ia aku nei ka aupuni, e ka manao o keia a me keia mahele o na lahui e kakoo ana ia ia e hana i na hana kue i na pono pilipaa o ke kanaka. He minamina makou i ka ike i keia kulana o na manao o kekahi mau mahele o na kauaka e noho nei ma keia aina oluolu.
O keia mau ano haua e hana ia aku nei maluna o ke aupuni, ma o kekahi o na hoa o ka Ahaolelo, e hookoikoi wale aua i kekahi poe e imi ana i ola no lakou ma ka lakou hoomanawanui, aole i ku i ka naauao a me ka noonoo maikai.
E hana kakou i ka pono a haule mai nalani, a e hoomanao, he la e hiki mai ana e helu ia ana ka kakou mau hana ma keia ao, no ke ola a no ka make.
KUE IA.
Ua hoike ae o Senata Waterhouse a me Senata Hoeking i kekahi mau olelo oiaio loa e pili ana i ka monopole o ka oihana hui kuai bipi.
Ua hana keia nui monopole i ka kuai ana o kekahi mea ai e ola ai kanaka, ma na kumukuai kiekie loa, i oi ae mamua o ke kupono, me ko lakou alalai ana a hoemi hoi i ka poe hanai holoholona i kuokoa nawaho ae o keia monopole. Wahi a Hanale Wale kahauki, ua ike kumaka au me ka awahia pu i na hana a keia hui.
Ua haawi aku au i kekahi mau bipi no ke kumukuai i haahaa iho i ka kekahi o na hoa o keia hui monopole kuai bipi, aku aole lakou i nana mai i kau i kamailio aku ai. Ua like ole hoi ko Mr. Hoeking manao me ko Mr. Damon, ma ka olelo ana o ke Kuhina, ua hoemi ia iho ke kumukuai o ka bipi e kuai ia nei e ka hui, a e hoole ana hoi o Mr. Hoeking, me ka i ana ua hoopilia a na pii ino ka waiwai o ka poe hanai holoholona iloko o ka hui.
HEAHA KA PONO.
O ka hooko ana i ka mea pono, ma na ano a pau, oia ka pono, a oia ka Iesu i hooko ai, a pela hoi e hiki ai ia kakou ke like me ia, a ke kupono e kapa iho ia kakou he poe Karsitiano.
Nolaila, e hana kakou i na hana pono, mai na Luna Aupuni Kiekie, a na makaainana, mai ka poe waiwai a ka poe ilihune.
Aole wale hoi kakou e hana i ka pono, ma kakou iho, aka e hookoia ka pono ma na @ i ili iho maluna o kakou, ma ka kakou @o ana kanaka, a lawelawe kauwa hana paha no ka pomaikai o ka lehulehu.
Aole hoi e pono e hoaui ia na luna aupuni, a me na hoa hana kanawai. E hana na luna kau kanawai maluna o ka pono a me ka kaulike. E makaewaewa aku i na hana hewa a pau, a e kue aku i na hana hapai pono pilikino. E kaana pono hoi lakou i ka pono pili paa o ke kanaka a ke Akua i hana ai, aole e mau-ae aku, a e kau hoi lakou i na hoopai e ao ano i ka mea hana hewa e waiho i na hana hewa, a ina e lohe ole, e ana aku i ka hoopai hoopaahao mawaho ae o na hoopai dala, oia ka hope loa, maluna o na mea a pau. Ina he hoopae opiuma, a he kuai waiona, piliwaiwai, a mau hana apuka paha, e kue ana i ka pono a e alakai ana e hoohaule i ka hoopono o kanaka, e hoopai aku me ka hoopaahao wale no, me ka mana ole i ke ano, ke kulana, a me ka ili o ka mea e hana ana i ka hewa. E hooke hoi na luna hooko o ke aupuni me ka hoopololai lea ana aku.
NA AINA AUPUNI
Malalo o ke aupuni Repubalika o Hawaii e ku nei i keia wa ua hoihoi ia ae na aina leialii a ua hookuiia ke hookahi me na aina e ae o ke aupuni, a ua kapala hoi na aina aupuni. Eia i keia manawa, keia mau aina a pau ma ka hooponopono ana a kekahi Komisina i hookokuia malalo o ke kanawai no ia hana. Ke ku nei keia Komisina i keia la a eia hoi na hoa oia Komisina ke hooponopono nei i na mea e pili ana i ke ano o ka lakou mau hana e like me ke ano o na kanawai. Ka imi ana i na aina a pau e noho ona ole ia ana e kekahi mea, ke hoolimalima ana, ke kuni ana a me mahelehele ana i na aina i ike ia he mau aina kupono e lilo i mau home no ka poe i nele i ka aina home no laku iho. Ua hoolala ia keia manao e Mr. S. B. Dole ia ia he hoa no ka Ahaolelo o kekahi kau malalo o ke aupuni moi.
Me ha la o kana mea hui ia i hooikaika ai no ka pomaikai o ka lehulehu ka poe nele. Ua hoomau oia i keia manao ona, a hiki i kona lilo ana i kanawai, iloko o ka nui o na hoomaloka o na hoaloha a me na hoa luna-makaainana.
Aka, aole nae oia i haalele a hiki wale i ke ko ana, a hiki no i keia wa eia no oia ke hooikaika nei e hooholo mua i kona manao aloha hoakanaka, hoolau@ke, a hookuonoono i ka poe nele. Malalo o ka@ kanawai a me ua hoololi i ku ai keia Komisina Aina Aupuni.
I keia manawa ua hoao ke Komisina e hooko i ka lakou hana me ke akahele loa, i mea e poino hou ole ai ka lahui, e like me ia malalo o ka hoopomaikai i mana oia no ka lehulehu malalo o na palapala hoona kuleana i ke au o ka noho moi o Kauikeaouli. Ke ana nei lakou i na apana aina iloko o na mahele kupono no ke kanaka a me kona ohana e ola ai. Ua hoohamama ia ka ipuka o keia pono nui, he aina loaa wale i na Hawaii mamua o na lahui e ae a pau a mahope mai ko waho. Ke lawe nei kekahi poe Hawaii i keia pomaikai, a me kekahi o na haole a me na lahui e ae. Aka, o ka nui no nae o ka oe i hoomaopopo i ka pono i hoohamamaia malalo o ke kanawai, o na lahui kanaka no ia o na aina e, ka poe i ike i ka waiwai o keia mea, he honua e kohu ai ka i ae he aloha aina ko ke kanaka no kona aina hanau.
Mamuli o keia kanawai ua haawiia ka maua e hoole ha ia aku na aina i ka poe makemake e hookuleana no lakou iho, malalo o na kumu e hiki ole ai ke hooliloia aku i kumu hoopukapuka e ka poe mea dala. Oia hoi, ua ae ia ka aina i ka poe aina ole a nona paha he wahi aina wai malalo o hookahi eka ma ona iho, ma o ke kane a ma o ka wahine paha, ma kekaki wahi e aku o ka paeaina, e noho ia no eono makahiki mamuli o kekahi palapala noi a ina e hooko ponoia na kumu malalo o ke kanawai alaila, e loaa no i ka mea noi, he palapala hoolimalima no 999 makahiki. Ua hoike piha ia na kumu o ka palapala hoopii noi a me ke kulana o ka paa ia ana o ka aina malalo o na pauku 31-54, o ke Kanawai Aina 1895.
HALAWAI AKEA NA KEKAHI O NA KOMITE O KA HALE AHAOLELO.
Mamuli o ka hoolaha ua akoakoa ae kekahi poe keonimana o ke kulanakauhale nei e kuka a e hoike i ko lakou manao e pili ana i na mea kupono e hanaia ma ke kanawai no ka hoemi ana i na hana haumia a me na hana kue i ka noho ana hoopono o ka lahui. Mawaho ae o na hoe o ka Ahaolelo, ua ike ia ae na Kahunapule Heeda, Gulika, Bihopa, Leadmgham a me Peck; Kauke Laukeke, Wini, Mr. Kalamu. W. R. Kakela, a me Porofea@ Hoamer Richards a me kekahi poe e ae.
Ua hookumuia na kamailio ana maluna o ka bila imua o ke Komite o ka Hale, e papa ana i na olelo hoowalewale moekolohe.
Ua hoike mai o Mr. Kakela, ua hakina a hemahema loa ke kanawai e ku nei ma na olelo hoopai i ka poe i ahewa ia no keia hewa. Ua kamailio ae oia, i ka nui o ua kalaiwa kaa pio iloko o keia hana, a he kupono e hoomaopopola na olelo hoopai no lakou ma ke kanawi.
Ua ukali a apono aku hoi o Mr. Peck i keia mau olelo, me na pakui, e kau pu ia hoi na hoopai maluna o ka poe hoolimalima i na rumi a i malama i na hale hookamakama.
Ua kokua aku o Mr. Hyde i keia mau manao a pau a manao oia ke mea kupono loa e hooholoia kekahi pauku me ke kanawai no ka maluhia o na kane mai na pololai hooha@ ia a na hookele @ @.
He @ @ @ @ @ @ ke a@ o ka @ ana @ @ a e kinai ana koi i na hana hooha@ hoopoiao ai i ka pono a meka malehia o ka a@ho ana.
Ua olelo ae o Gukia ae @uponoo no e @oihoi hou ia na wahine hookamakama Iapana, i ko lakou aina, malalo o ka @ o ka olelo ma ke kuikahi.
LAPULA EASTER.
Ua malama ia keia la haipula, @ ka la mea o ka hebedoma, (Lapule) no ka @ @ ana i ke ala hou ana mai o ka Hoola o na lahuikamaku a pau o ke ao, ma na kimea @hoo@ a me na haiolelo e pili ana ke kumu mawao “Ua ala hou mai ko’u Hoola.”
O kekahi keia o na kumu manao i kupono loa e hiipoi ia e na haipule, aole wale ma keia la hookahi, aka, ma na hona a pau o ko kaou manaolo i ke Akua a me kona lokomaikai nui i ka haawi ana mai i kana Keiki hiapo e make i pakele ai ka poe i hooia aku ia ia ma ko lakou mau hana mai ka make o ke kue ana i ke kanawai hemolele o ke Akua Mana Loa.
KA AHA HAIPULE A HOOLEA.
Ma Kaukeano ma ka Lapule Easter nei, na malama ia ka Aha haipule me ka hoonani a me ka ihiihi. Ua kukuluia ka poolelo ma ka olelo “Eo ke aha ia oukou e imi ai i ka mea ola iwaena o ka poe.” Luka 24:5. Pomaikai ko ao o pau i ka loaa ana ia lakou o ka Hoola i lanakila maluna o ka Make. A no keaha la kanaka i hele ole aku ai ia ia, ka ipuka a me ke alanui hookahi o ke ola maa loa, oia ka mea haohao. No keaha?
Ua hoolohe aku makou i ka leo o ke kahuli leo lea o Mrs. Annie Turner, Mere Kuke, a he oia mau no ka hoehoene a ua lawa pono ka makaukau ma ka puana leo ana. E like no me ka nani o ka leo pela ne ka hiehie a me ka ihiihi o kona kulana iaia e hoolea ana i kona leo ma ka himeni. “Ua ike no au ke ola nei ko’u Hoola,” me he la ua aoho iho ka uhane aloha no ka Haku o na Haku iloko o ke anaina nui a ua mapuna ae ka puuwai i na huna wai o ke aloha i no lihilihi o ka poe hoopiha ia i ke aloha.
No Keaha i Hanaia ai?
OO
M LOKO O KEKAHI MAU HALEKU AI, aole hoi he hawiia i na kanaka maoli @ @okipa ana e like me na hoa kuai haole. Ho me@ hewa loa keia. Ua hooikaika hoi makou e hookipa i na hoa keia. Ua hooikaika hoi makou e hookipa i na hoa kuai Hawaii ma na ano a pau e like ia i hoohana ia i na haole. Oia ka mea pono. Ua like no ka maikai o kau dala. Ua kuluma keia manao iwaena o na kanaka maoli, aole hoi he loaa ia lakou na mea kuai e like me ia i na haole. Malia paha he oiaio io no keia. Ua hapakue no ka noonoo o kekahi poe kalepa hana ai pela. Aole o makou manao, a aole loa no hoi mamua, he mea pomaikai ka hahai ana i na hana oia ano.
UA KAENA IHO MAKOU I KE ANO O KA MAKOU MAU MEA KUAI,
O keia hoi kekahi o na mea koikoi loa e pili ana i ka oihana kalepa laau lapaau. E hoopaakiki ana nae makou e loaa na mea maikai wale no i na manawaa pau, a he hope mai na mea e ae.
O KA UKU ANA I KE KUMUKUAI.
I kakau ia ma ka omole a ope paha he mea mau ia no na makahiki i hala a hiki wale i ko makou komo ana mai ke kahua kalepa. O ko makou makemake e lilo i oihana kalepa nui ka makou. Ua hiki wale noia makou ke hooko i keia, aole ma kekahi alanui e ae mawaho o ke kua emi ana mamua o na hale kuai e ae. O keia ka makou e hana nei. Oia ka makou mau kumukuai e kuai nei e kamoe ana mai ka 10 pa haneri a ka 30 pa haneri ka emi iho malalo o na halekuai e ae. E haawi ana makou i na hoakuai dalal kuike o 10 pa haneri o ka lakou mau kuai ana i hiki i ke 50 keneta a pii aku. Hehoomakauhi nui keia. Aole makou i manao ua ike ka nui kanaka Hawaii i keia hooemi a makou, oiai aole makou i ike akoa aku i keia mea ma mua ma ka olelo Hawaii.
KA HAAWINA LAAU LAPAAU,
E ma’i ana i kekahi manawa? A e helana hoi i ke Kauka. E haawi mai ana ke Kauka i kekahi palapala o ke ano o na mau. E lawe mai i ua palapala la na nakou e hoopiha aku. E pomaikai ana oe a kuhikuhi aku ana makou ia oe i ke kumu. Ma na kulana kauhale e ae he hana mea mau ka haawi ana i ke kauka i kekahi uku ko@. He mea oiaio o oe ana ka mea nana e uku heia uku h@. aole o makou ae e uku i k@ ka uka kupono e hoohana ana i na laau lapaau maikai loa, i ho@kaukau ia oi ka poe akamai loa i @ @ ana i na laau lapaau. He mea ole ke kauka a oukou i hele ai o lawe mai i ka palapala o ka mau ia makou a na makou e hana aku. I na o hoopaakiki mai ana e hele oe i kekahi halakui hou o ae e @ iho o keia kekahi o na kauka uku pala@ a o uku kaulele hou iho ana oe he 50 keneta a p@ aku.
Hui Kuai Laau Lapaau o HOBRON COMPANY.
KA HUI HANA LAAU @ KUMUKUAI.
@ 9 @.