Ka Oiaio, Volume VIII, Number 8, 17 April 1896 Edition 03 — Page 2

Page PDF (1.17 MB)

This text was transcribed by:  Melissa Beavers
This work is dedicated to:  To my daughters, Kanoelehua and Hi`ileiakealoha and our wonderful Kumu Pohai Souza

Ka Oiaio/Ka Oiaio Puka La/

Hoopukaia i na la a pau koe ka la Sabati a me Lapule no 30 keneta o ka mahina.

 

@AINA@

 

@ aina pau i @ Home @ 1896

 

PAPA @

 

            @ apana aina ma ka @ Pouhala, Waikele, Apana of Ewa, Oahu, nana  k@honua mai ka @ a @ pakahi, a e hui @ ana me kela a me keia A aina kula kekahi apana aina@ai (aina loi kalo, @ 1/4 eka.

            @ keia mau apana aina e pili la me ke ala@ o ka Hui Kaa@ ame Aina o Oahu, @ koko@ wale no i ke alaloa Aupuni.

            O na palapala nonoi a pau no keia mau apana aina @ noi ponoi ia mai no ia e ka mea maekmake, @ o ka Hope-Agena, me ka Hale Hookolokolo, Honolulu, kahi hoi o na palapala kii aina e ik@ ai a me kahi e loaa ai na olelo hoakak@ @ aku.

            E @ ana ke K@na no ka lawe ana aku i na pa@ nonoi ma ka @ 9 kakahiaka o ka Poa@ Mei 3.

J.F. BROWN,

Agena Aina Aupuni

 

NUPEPA KA OIAIO.

 

UKU O KA NUPEPA

 

No ke hope Hoakahi . . .         $.10

No Hookahi Malama . . .         .25

No Ekolu Malama . . .          .50

No Eono Malama . . .             1.05

No Hoakahi Makahihi . . .      2.00

            Ua hiki no i kela a me keia mea e makemake ana @  nupepa na lakou, ke waiho mai i ka lakou kauoha i ke@a Keena, a e hooili pakahi ia aku no, me ka uku mua mai no @.           

            U@u Kanikau a me na Mele Inoa he aha keneta o ka laina.

            No Olelo Hoolaha o ke elua iniha o ka puka mua ana . . .      $1.50

            Puka Elua . . .                                                                                     .75

            Puka Ekolu . . .                                                                       .50

J.E. BUSH, Lunahooponopono a me Puuku.

 

OALIMA, APERILA 17, 1898

 

NU HOU HOPE LOA.

 

MA KA AUSTRALIA MAI.

 

AMERICA

 

            Ua hooholo ka Aha Olelo Amerika i keia olelo iho.

            Hoo@oloia:  Aia hoi, ma ka manao o ka Ahaolelo, ke ku nei kekahi kulana kaua akea @aana @ ke aupuni o Sepania a me ke aupuni i ka@alaia a i hoomauia no kekahi manawa @na ka mana o ke kaua e ka lahui o Cuba, a he mea kupono hoi i ko America Huipuia e malama loa i ke kulana kuikawa mawaena o na aoa@ e paio ana, e ae ana ia lana i na kule@ a paa o ka poe kaua ma na awa a ma na wahi o Amerika Huipuia.

            "Hooholoia, eia hou, e waiho ia aku hoi na kokua hoaloha ana o Amerika Huipuia, ma o ke Peresidena, i ke Aupuni Sepania, no ka ike ia a@ o ke kuokoa o Cuba."

            Me he la, no keia kumu, ua kahea ia kekahi aumoku kaua o Sepania, e hoomakaukau, a aia ke kalewa la @waho o kona mau aekai, me ka makaukau e holo koke ke ike ia kekahi kumu kupono.  Ua wela hoi ke koko o na Sepania i keia hana hookamani a Amerika.  M@ la, na poino oia i kona wa e moe nawaliwali ana iloko o ka pilikia o ke kaua kipi malok@ o kona mau palena, he kanakolu makahiki i hala aku a iaia e houna ana i na elele haiolelo i Enelani a me na wahi e ae e hoalaala ai i ka manao hoopono o ka lahui Beritania aole e ae aku i ko lakou aupuni e ike i na kipi o ke kaua kuloko America mahope o ke kaua ana @e eha makahiki.  Aole he kaua kipi i ike ia ka @liamahi a me ka lanakila, a me ka loihi, e like me ke kaua k@loko o Amerika Huipuia, aole @ i lele wale mai na aupuni e ike a e kokua i na hana kipi o kona lahui i ko lakou aupuni iho, e like me Amerika Huipuia poina wale e ho@apu a e kokua nei i na hana hookahuli aupuni o keia mau la pokole.  No makou iho ua ike mua makou, ma ka wanana ma Hoikena, o keia auipuni Amerika, ke aupuni i hoailona ia, he elua ano, he kohu keiki hipa i kinohi, aka, e kamailio ana me ka waha o ka deragona mahope aku.  (Nana ia Hoik.  13:11)  A o ka mea kamahao loa, eia o Amerika ke hoopiha nei i keia kulana mai kona wa i kukalaia ai he aupuni kuokoa i ka 1776 mai a i keia wa ke hoea ae nei kona ano hope i like ole me ke ano keiki hipa.  Aole keia he mau olelo hoehaeha wale i na makamaka, aka, he hoike ana keia i na hooia e hookoia nei i @ oiaio o na olelo e hoike mua @ no na lahui @ ke ao ma@ o ko lakou manawa.

 

KA@ MA CUBA

 

            Ua komo aku o @ximo Gomez iloko o ka piko ponoi o ke k@ o Santa Clara a no elima hora i paa ai ia wehi.

            Ua puhi ia hoi ke kulanakauhale o Pinadel Rio e ekolu @ poe kipi.

            Ua hoopaa ia ka mokuahi Berimuda me na lako kaua e ke aupuni o Hondurasa.  Ua hoopae mua aku @ a me kona mau hoa ma Cuba.

            Ua hoopioloke ia ae la ko Wasinetona poe i na nuhou mai Cuba mai no ka li ia ana o kekahi poe pio kaua.

            Ua waiho aku hoi o Mr. Call o Florida kekahi olelo hooholo ma ka Senate o America e kauoha ana a hoo@ koke ia kekahi puali aumoku kaua @ hoopau i keia mau ano hana.

KE KAUA MA SOUDANA

 

            Aia hoi o Osman Dig@, me kekahi puali nui, e hooweli ana ia Siakat he @0 mile mamao wale no mai a Suaki@ akua.  Ke nee aku la na Davisa he poa hoomana, i ka akau me ka lawa i na kanaka, a ke nana ia aku nei ka hiki mai o ka lohe na lele kaua aka lakoa ia Suakima.

            Ma kekahi palapala i ka nupepa manawa mai Constantinopala, ua hoike ia ae keia.  Ua haule na hoao ana a ka @usini a me ka Farani e hoouluulu i ke Suletana e kue aku ia Enelani no ka huakai kana ma ka aina e pili aha i ka awawa o ka Nile.

            Ma kekahi leta mai ia ka nupepa manawa mai Cairo mai, keia mau olelo.  Ua kupilikii ke kulana ma ka mahele aina o ka Suakina.  He @uku na koa Aigupika, a he mea kupono loa e hoouna koke ia aka @a koa mai Inia.

 

MAI NA AINA E MAI.

 

MA KA MOKUAHI ALAMEDA MAI.

 

            Ua hooholo iho ka Aha Elele Repubalica o Nui Hameria i na inoa o Reed a me McKinily o laua na moho a na Elele koho i na moho Peresidena, ke hui aku ko lakou mau Elele i ke kau koho a na Elele o ka Aha Hui Repubalica Nui ma keia hope aku.

            Ua hooholo iho ke Komite o ko na Aina, e, aole e waiho mai i kekahi bila no ko kokua ana i kekahi hui e kukuluia kekahi laina telegarapa mai Amerika a Hawaii nei i keia kau Ahaolelo.

            Ua kue @ui ia ae ka haawina ma ka oila haawina o 80,000 no ke kokua laina Hui Oceania ma ka Hale Ahaolelo.

 

EUROPA

 

            Ua pane aku o Kuhina Bo@rgeois maloko o ka Aha Senate Farani ma Maraki 31, i na ninau lehulehu a na hoa, penei iho.

            Aole i hoi hope ke aupuni o Farani mai kona kulana e pili ana ia Aigupika, aka, aole nae e hiki i na Kuhina ke wehewehe i na loina liilii e pili ana ia ninau, oiai, hoomau ia ana no na kuka ana me ke aupuni o Beritania Nui.

            Aole hoi i loaa mai he hoike mai ke aupuni o Kina e pili aua i ka hookohu hou ia ana iho o Sir Robert Hart, he Luna Leta Nui, mawaho iho o kona kulana Luna Dute Awa  Nui.  Aka, ina e hookohuia aku ana na haole ma na oihana aupuni, aole oia i kanalua no ka loaa ana o na mahele kupono o ia pono i na kupa Farani.

            Ua haawiia mai he wa e koho aku ai ko Farani poe waiwai i ka aie lahai hou a Kina, me ke ku hoopaa mai o Rusia, no ia aie, ana, no @ paa mua ana o na l@ o ke aupuni o Kina mai na loaa dute awa mai i kekahi aie lahui i kekahi hui hoaie Enelani a me ka hoaie a ke aupuni o Kina a me Rusia i kela makahiki a@ nei ia Farani, ua hiki ole ke hoaie hou aku ka hui dala hoaie lahui o Farani ke ae aku e hoaie hou malalo o na kumu a ke aupuni Kina i makemake ai, nolaila @ lilo aku la hoi ka aie lahui hou i na hui dala o Enelani a me Geremania.

            No ka ninau e pili ana i ka wehe ia ana o ka muliwai Si Kiong (Komohana) @ @ na aupuni a pau, aole hoi i hoopaa mai o Kina no ia mea ia Farani.

            Aka, ina e wehe ia ana, e lilo ana no o Farani kekahi e komo pa iloko o na @ kalepa ana ma ia mau wahi.

            Aole loa hoi o M.Bourgeois e hiki ke kamailio aku no na mea i hoike ia mai e kaHope Kuhina Nui o Enelani, Mrs. C@ e pili ana i na auhau d@ e kau ia ana mal@ o na waiwai kelepa ma Madegasaka, a hiki aku i ka wa @ loaa mai ai ka @ imua o ka H@.  Ua hoi ke aku hoi ke @ o Farani, @ lawe no oia ia Madegaseka @ iho.  Ua pane aku ka @ mai i ka lakou hoike ana, me ka olelo ole ana no ia mea.

            Ua hoike ia aku ke kauoha ma Isulona, Maraki 31; penei; "Ua hiki mai ke Kauoha e hoomakaukau kok@ ia kekahi aumokuk@na no ke kana maoli ana.  Ke hookoia nei ia kauoha. Ke hoopiha@a nei na moku i ka ai a me na lako kaua, i @ kanaka, a ke kauoha ia nei, na aliikaua e hoi koke mai, ma ko lakou mau moku.  He @ hoomakaukau wale no keia mamua o ka hoike ana ae he mea e hoike ana ua hiki mai ke @ maoli.  E hoomahuahua ia ana hoi na mokukaua o ka aumokukaua Meditarenia, a ua holo aku hoi ka mokukaua papa elua C@ no kekahi @ pololei no Aferika.

 

TUREKE

 

            Ua hoopii aku ka Luna Malama Oihana Kuhina Noho o Amerika ma Constantinople, aole e hopuia hoi na Amerika a e papaia hoi ka lakou mau hana misionari e ke Kiaaina Tareke o B@is.  Ua ae mai ka Suletana i na manao o ka palapala hoopii kue, a Mr. J.W. Biddle, i @ e Sir Philip Currie, ka Elele Nui o Beretania malaila.

            Ua hoike ae o Hope Kuhina Nui Curzon, o Enelani, ua hoike mai na ano o na palapala mai Asia Uuku mai e hoomaka hou aku ana hoi na hana hoomaewaewa a me na hana haunaele ma ia wahi i keia kau e hele nei.

 

NA KOI MAI

 

 

 

            Ke koi mai nei no na kuaaina no na kaao, a me na moolelo, e hoopuka ia aku.  Ma keia makou e hooia iho ai i ka olelo a ka poe naauao oia hoi, ma ke ano o na mea heluhelu a ka lahui, e kaupaona ia ai ke ano hoi oia lahui, a e ike ia ai ko lakou kulana.  He mea oiaio loa keia, a he minamina makou, i ka huli o ka hapanui o na kanaka o keia lahui mahope wale no o na kaae a me na moolele ano ole.  Ua like ka mea a ke kanaka e heluhelu ai, me ka mea ana e ai ai no ka pono kino, he ai hoi e ola ai kona uhana @ pii @ kona ike a me kona naauao.  I na he maikai ole ka ai, e maika ole ana no ke ola kino, a e haahaa ana no na ake ana a kona naau, a ina hoi he maikai na mea ai, e pii ana kona ikaika kino, ke ola maikai a e naauao ana kana mau hana.  Pela no me ka lakou mea e heluhelu ai, he ai ia nana e hooulu i ka ike e hiki ai na hana naauao, e loaa ai na haawina noonoo maikai a e ku ai i ke kulana kiekie imua o kanaka a me ke Akua.

            Me he la, o keia na ouli e hooia mai ana i ka olelo, ke emi nei kulana o keia lahui ma na mea pili kino a me na mea pili uhane.  A hea la na Hawaii noonoo maikai, haalele iho i na noho@na imi pono pilikino wale no, a hoaui ae i kekahi o ka lakou mau kokua ana e hooulu hou ae i ka hoopono a me ka pono iwaena o ko lakou lahui makua.  O ka leo makou e lohe ana he aloha aina, he makee alii, a he aloha lahui, aka, mai ke kumu a ka welau o ka lahui, ke hakilo nei makou e ike i ka oiaio o keia olelo a me ka hoohana ia me ka manao io no ka pono o na hoakanaka.

            O ka lahui wale no o ko na aina e ka makou e ike nei i ka hooikaika e hapai ae i ka lehulehu o ka lakou lahui; he kakaikahi loa no Hawaii a me na hapa Hawaii i haawi i ko lakou nui loaa a e ko lakou manawa no ke kokua ana i na hana e pomaikai ai ko lakou lahui.  Ua hiki i kekahi o na Hawaii nui o ka waiwai ke hoolilo no kona mau anoai haakei pilikino iho, he ewalu a ka umi@ a oi aku o ka mahina, no kekahi mau makahiki, aka, aole loa he hookahi wahi haawina kuonoono i lohe ia mai a ia ae, i @wiia a i hana ia no ka pomaikai o kona lahui, mawaho o na mea i hana ia paha no ka hoolawa ana i na kuko a me ka hooko an i kona ma anoai mana kanaka.

 

HALA I KA MAKE IA KAMAAINA

 

            Ua h@ aku hoi o Mrs. Rebecca Howland i ka moe kau @ ho@, i ke kakahiaka Poakahi nei, i ke @ o kona mau makahiki.

            O ka hope loa oia o kona ohana ponoi, a o na kaikamahine ekolu a me na keiki a kona kaikuana kai @ iho, e kanikau aku nei nona.  Aole o ka make ana a @ hou ia ana mai ka kakoa e hopo aku, aka @ ka make @ ana,

            E m@ kakou, ua makaukau oia mamua o ka hiki ana mai o ka enemi o ke kanaka, ka make, a e @ aku ana oia mai ka wa@ o ka make a me ka paa o ka @.  Aloha oia @ mahope mai.

 

KE KANAWAI PAPA @

 

            Eia kekahi kanawai e hoomalu ana i ke kikipu ana ma ke Kapule.  He elua mahele o kanaka ma keia mea, he kue i ka bila ka poe aia a he kokua hoi ka poe @pule e hookapuia ke kikipu ma ke la Kapule.  Ua m@ aku no nae kekahi poe o na hoa ekalesia mahope o ke aoao e hoonoa ana i ka maluhia o k@lakou la hoomana.

            He kupanaha no ke ano o kanaka i keia wa me he la, aole i lawa lakou i ka hana ana iloko o eono la no lakou iho, aka, e alunu ana no i ka la Kapule, ka la i hoo@wale ia e @, he la e @ he la e hoomana ai i ke Akua.  He mea @ no ka hoihoi ia ana o na hana luku kanaka a ka la o ka maluhia a me ka hoola kanaka.  Aka, he auwai ka naau o na kupa o ke aupuni Repubalika, oiai he poe alii wale no lakou, wahi a ka olelo.

 

NA OULI O KA MANAWA

 

            Ma ka hoea ana mai o no nuhou o na aina e e ike mau ana makou i ka hoopiha ia @ na olelo o ka wanana e pili ana i keia manawa.  Me he la, na hiki ole loa i na haiolelo a na Kaula o keia mau la ke hoomau i na olelo e hiki mai ana he milenia mamua o ka la hookolokolo o ka Haku, a me ka hopena.  Ua hooia mai na loea akeakamai eia kakou ke kokoke aku nei i kekahi poino nui, ke hooia nei kekahi poe kahunapule i ka oiaio o ka hoike o ka wanana eia kakou i kamanawa o ka hopena.

            O ka na haipule Hoomana Karistiano o na La Ehiku a me ka Hiki Hou ana mai o ka Haku, hoike a poolelo nui ia e hoike nei, ua kokoke mai oia, aia ma na ipuka, mak ka makahiki 1844, he kanalimakumamalua makahiki i hala aku.  Hookahi no alanui o ke keiki o ka malamalama o ke kiai o ka pule, i hiki mai ua la, la aole oia e loaa hemahema ana iwaena o ka aia a me ka poe hoomaloka.

 

KA WILI A ME MAHI KO A KA HUI PUKIKI.

 

            Eia ma Hilo kekahi wili a me mahiko a hookeleia nei, e kekahi hui o na Pukiki ma ia wahi.  Ma na hoike i loaa mai eia ke holomua nei ka lakou hana, a he mau makahiki pokole wale no koe a e lilo aku ana keia hui i poe kuonoono ma keia hope aku.  He me oiaia hoi, aole ko lakou alahele ma keia hana he alanui oluolu, aka, me ka lokahi, me ka luhi, me ka hoomanawanui a me ka hou o ka lae i holopono ai ka lakou hooikaika ana.  Nui ko makou mahalo i keia hui, oiai ua @ mai lakou i ka holopono a me ka pomaikai o ka mea a makou i hooikaika ai i keia lahui Hawaii e hoohana aku, me ko makou hilinai no a hiki i keia la, i na no e hana hoopololei kekahi poe Hawaii i hoohui ia lakou iho e lilo ana no ka lakou hana hoohuihui ana he mea e pomaikai ai lakou, e like me keia hui o na Pukiki.  Pela no, a hiki i keia wa, aole i pio ko makou manaolana no ka hiki loa i na Hawaii ke hana i kekahi hana hoohuihui ke loaa na hoa kupono i aa a i maqkau ole i ka hana, ke hooko a hiki i ka lauakila ana i kekahi hana no lakou iho.

 

INA OUKOU E MAKEMAKE E

 

KUAI I KEKAHI ONA LOLE

 

KOEKOE NO NA LA

 

EASTER

 

B.F. EHLERS

 

Oiai na hooemi ia ke kumuk@i o keia HALEKUAI.

 

 

 

R.W. Wilikoki.

 

KEENA ANA AINA A ME AINA KUAI

 

            Ua hiki hoi ke hooponopono pu i na WAIWAI o kele a me keia ano e waiho @ nei; a @ wale ia paha o kekahi poe ma ke @.

            Ua hiki no hoi ke hooponopono i na WAIWAI @hia i paa ma@ o ka @ a ano @ paha.

            Ua hiki ke huli maloko o na Buke Aupuni no na aina pohihihi o na @alena a me ke ano o ka hoo@ ana.

            E loaa no ma ke ALANUI MOI mawaena o ke ALANUI PAPU  a me ALAKEA maloko o kekahi rumi o ka hale e pili pu ala ma ka @ ma Ewa o kahi noho o @ Gulika.

            Na @ mawaena @ 4 p.m. @.

            Feb @.  @

 

No Keaha i Hanaia @?

 

M LOKO O KEKAHI MAU HALEKUAI @ hoi he haawila i na kanaka maoli na hookipa ana e like me na @ haole.  He mua hewa loa keia.  Ua hooikaika hoi makou e hookipa i @ kuai hawaii ma @ a pau e like me @ ia i na haele.  Oia ka mae pono.  Ua like no ka maikai o kau dala.  Ua ku@ama keia manao @ kanaka maoli, aole hoi he loaa ia @akou na @ e like me ia i na haole.  Malia paha he @ keia.  Ua hapakua no ka @ a kekahi poe @ hana ai pela. Aole o makou manao, a aole @ ho mamua, he mea pomaikai ka hahai ana i @ na oia ano.  

 

UA KAENA IHO MAKOU I KE ANO O KA

 

MAKOU MAU ME KUAI

 

O keia hoi kekahi o na mea koikoi loa e pili ana i ka oihana kalepa laau lapaau.  E hoopaak@  makou e loaa na mea maikai wale no i @pau, a he hope mai na mea e ae.

O KA UKU ANA I KE KUMUKUAI.

 

            I kakau ia me ka omole a ope paha he mea ma u ia no na makahiki i hala a hiki wale i ko makou komoana  mai i ke @ kalepa.  O ka @ make e lilo i oihana kalepa nui ka makou.  Ua @ wale noia makou ke hooke i keia aole ma @ alanui @ ae mawaho o ke kuai emi ana @ hale kuai e ae.  O keia k makou ehana nei.  @ makou mau kumukuai e kuai nei e kamoe ane @ ka 10 pa haneri a ka @ pa haneri ka emi @ o na halekuai e ae.  E haawi ana makou i na @ dala kuike o 10 pa haneri o ka lakou mau kuai@ i hiki i ke 50 keneta a pii aku.  Hehoomaka@ kei  Aole makou i manao ua ike ka nui @ Hawaii i keia hooemi a makou, oiai aole makou @ ike akea akui keia mea ma mua ma ke olelo Hawaii.

 

KA HAAWINA LAAU LAPAAU.

 

 E ma`i ana i kekahi manewa?  Ae e heleana hai i ko Kauka.  E haawi mai ana ke Kauka i kekahi palapala o ke ano o na laau.  E lave mai i na palapala la na makou e hoopiha aku.  E pomaikai ana oe a e kuhikuhi aku ana makou ia oe i ke kumu.  @ na ke kulana kauhale e ae he hana ma@ mau ka haawi ana i ke kauka i kekahi uku @.  He @ oiaio o oe ana ka mea @ e uku keiau uku @.   Aole o makou ae e uku i kekahi kauka i keia uku kaulike.  E kaki ana makou i ka uku kupono @ hoohana ana i na laau @ maikai loa, i @ kaukau ia o ka p@ akamai loa i ka @ ana i @ laau lapaau.  He mea ole ke kauka a oukou i @ ai:  @ lawe mai i ka palapala o ka laau ia makou @ na makou e hana aku.  I na e hoopaahiki @ ana e @ oe i kekahi halekuai laau @  iho @ keia kekahio na kauka uku @ uku kaulele hou iho ana oe he @ pele aku.

 

 

Hui Kuai Laau Lapaau o

 

HORBON COMPANY.

KA HUI @ LAAU @

@