Ka Oiaio, Volume VIII, Number 14, 5 June 1896 Edition 03 — Page 4

Ka Oiaio/Ka Oiaio Puka La/

Hoopukaia i na la a pau koe ka la Sabati a me Lapule no 30 keneta o ka mahina.

 

@KA AINA KAHIKO

 

NA KULANAKUAHALE NALOWALE A I LOAA HOU AKU

 

MAHELE 1I.

 

MOKUNA 1V.

 

MORIA KA MAUNA A KA HALE O KE AKUA

 

O kahi oi loa o ke kamahao ma ke ‘ao nei, a o kuhi hookahi i hoohanohano ia e ke Akua no na au loihi o ia “ka hale noho o kona hemolole,” oia no o Manna Moria; kahi hoi i manaoia, malaila o Mel@eka, ke Alii o Saloma i lawelawe ai “he kahuna o ke Akua keikie loa,” a Solomona hoi i kukula ai mahope loa iho i ka luakini  mua i kukuluia e ka lima kanaka uo ka hoomaua o Tehova, kahi hookahi a Iosfa, ka haku moolelo kaulana o ka Indaio, ikakau ai ma kaua moolelo, i kukula ai o Aberahama i ke kuahu e mohai aku ai i kana keiki hookahi.

 

O keia hoi kekahi o na manna eha i kukuluia ai o Ierusalema, i hookaawale ia mai Ziona ma ke komohana e ke awawa o Tairopeona, a mai a Oliveta ma ka hikina o ke awawa Iohosepata; a me ke kanalua ole o kahi hoi keia o ke “kahua hohi palaoa a Araua,” i kuai ia mai e Davida  o Onana, ke Iebusite, a kahi hoi ana i “kaumaha aku ai i na mohai-kuni a me na mohai hoomalu i ka Iehova” i ka wa a ke anela luku e ku ana me ka pahikana e kaukehakeha aua maluna o ke kulanakauhale e hoahulauia ma kona lima.

 

Aole hoi ko makou manao e hoao aku e hoomakaikai aku me na olelo wehewehe i ke ano o “ka Hale o Iehova,” e like me ia i ike’a ai iloko o kona nani nui i ka manawa a ke Akua Ola mau i hoohanohano iho ai i na hale la me kona ano; aka e hoomaopopo pololei iho hoi i hi ai, a e pakui aku hoi i kekahi mau mea hou e kakoo aku aua i ka moolelo o keia hale lua ole i kukuluia ma ka honua nei. Mamuli hoi o ka like loa o na mea e pili aua i ka pai a me ka pa i koe iho e waiho nei maluna o keia mauna, a me ke ano o ke kii a moe ana o ka aina, me na hoike no keia hale kamahao ma ka palapala hemolele, ua hiki ole hoi i kekahi kowa e komo iho ia na olelo hoole hoopaapaa e pili ana i kona maopopo oia no o Mauna Moria.

 

Ua pau loa na oleleo wanana a Karisto i hoopuka ai e pili ana no ka luakini, “aole e kau kekahi pohaku maluna o kekahi, aka e lu ia ana a pau ilalo.” Aia no nae ke waiho la maluna a e hoopuni aua i kai mauna, na meheu e hoike ana i ka nui a me kelakela o na hale o ka luakini i papahi ia luna iho o keia Mauna. Na paia pa’manoanoa, na alahaka nunui, na ipuka ka alahele, a me na mea e i koe iho i ka luakini a me wahi o ke kahua, e hoike maopopo aua i kona mau palena. Ua loaa aku no hoi maanei na kio hookio wai i hoolakoia me na hawi e moe aua a ua waimapuua o kuahiwi he kauakolu mile a manao; na ala huna i hiki i na kanaka ekolu ke kai like, i kalaiia malolo a ka ilihonua, iloko o ka pali pohaku paa, e hoohui ana i ka Luakini me ka Pakaua ma Mauna Ziona he hapa mile ka loihi; a me na alanui hele malalo houna, e hele ana no ka punawai a Ioha, a malalo hou aka ‘o ka iliaina, e hui pu ana hoi me na ala hookahe koana opala mai ka luakini aku, o na koko a me na mea o ne mai ke kauhu mohai aku a ke awawa o Kederoma. Eia no ke waiho nei na alanui pii ponoi o na kahuna, e komo a e hele ai, iloko a mai ka Luakini aku, me ka ike ole ia, a e hele ana a kahi nuau o lakou, he hiki no ke ike ia i keia manawa. He nui no na kia pohaku, na mea kahiko hale, na pohaku mahala e ike ia aua ma ka Luakini Mahomeao Omarm a me ka Luakini o ke Analua o ka Hemolele, m@na koena ne no ia o ka Luakini nuai ae a Solomona. Aia no hoi malao ponoi iho o ke kahua o ke kuahu, ua hale luia a me na luawai anuni, na ipuka huna, a me na alahele pohihihi, he mau mea maopopo loa ua hoohuiia ma kahi Hoana Loa; a eia no ke ku nei na paiapa mawaho loa i hele ae a like me ka ili like me ka ilihonua i keia wa, ka pa i hoopuui ai i na mahele a me na hale o ka Hale o ke Akua me ko kakou mau ipuka, towera, a me na pohaku nunui i kalai nani ia a hoomoe lalaui like ia, me na hoailona o na paahaua haliau pohaku o Ponicia o kau la no maluna o lakou, e like uo me ia i hahauia ai e na kukula hale pohaku e Hairama. He aneane hookahi mile ka loa o keia pa, a he kanalima a ka hookahi heneri kapuai ke kiekie, i ula ia ka hapa nui e ma koana a me na one ae o ka manawa. Ua kukula hoohio ia ka moe ana o kapii ana o keia pa, e emai ana kela a me keia lalani pohaku he ekolu iniha. Aole wale hoi keia pa pohaku i @ hao i ka manua pohaku @ ole hoi i na kau uno a me na honane a ke olai o na keneturia he kanakolu ke hooni ae i kea pa mai koua paa i ke kahaku i omouia ai.

 

Mai ka umi a ke kanaha kapuai ka loloa’o na pohaku, ma ke alo mai ka eha a ke eono kapnai a me ka lualai’i oi aku. Aku hoi mamuli o ka pololei o le okiia a hoopili ia ana o kela a me keia pohaku nunui, ua aueane hiki ole loa ke ike ia kahi o ka hookui ana mahope o ko lakou ku ana uo aueane ekolu tausani makahiki i hala aku. Aole loa hoi helua o kona ano hanaia ana e loaa ana nua Roma, Helenna a me Aigupika.

 

Aole loa hoi he hookahi hunahuna mamalu pohaku i loaa aku o ke kalai ia ana, koe wale no na mamala pohaku o ka pohaku kahua kumu i kalai ia ai a palahalaha maikai no ka hoonoho ana iho  i ka lalani pohaku mua e hoike ana hoi na pua mua loa na pohaku i ke kalai ia i kahi e aku a lawe wale ia mai no e kukulu; a aia hoi malalo o ke kulanakauhale ma ka aoao akau ponoi aku o ka pa e hoopuni ana i ka Luakini he hiki no ke ike ia ka lua pohaku kahi i kalaiia ai ka hapanui o keia mau pohaku i loao ai. Mawaho aku hoi o keia pa, ka pa ponoi aku o ke kulanakauhale, e ku nei no kekahi mau mahele i keia wa he kauahiku kapuai ke kiekie e he umikumamakima ka manoanoa, i uhiia a nalo i na opala o kela a me keia ano.

 

O keia inoa i kapa a i ike ia ai o keia mau lea pohaku, oia no na Ana o na Alii, he mau lua aua nunui i eliia mamalo o Manua Akara. E komo ana oe iloko o lakou ma kahi kokoke i ka ipuka pa Damaseka, a ua hiki hoi ia oe ke hoohala nauea hele ia oe iho mai kekahi ana a kekahi ana, a ua hiki loa ia oe ke ike i ke ano o ka hoowa ia ana mai o na pohaku i laweia no ka pa, na mea hana, a me ke ano o ka hoowa ia ana mai ke kumu pohaku ae me na makie laau i kakie ia aku ma kahi i kalaiia a hoomau’u ia ka weki a pehu, ka mea i hanaia mamua i ka iko ia anao keia mea he @ hoopahu a me na mea hana hou o keia au.

 

He hookahi taueani eono haneri a me hookahi kapuai ka loihi me hookahi tausaui a me kauaha kumamalua  kapuai ka laula a ka ili aina o ka Luakini; aneane palua i kona nui mua, a e like paha  me ia i hoouui ia e Herode Ka Nui, a e like hoi me ia ia Karisto i hele ai ma kona mau rumi mahelehele. Ua hoohuiia hoi ke kahua o ka “Hale o ka Haku” me ka Halealii o Solomona, me kekahi alahaka pohaku naui i hoomoe pololei ia aku ma ke awawa o Tairopeana.

 

He ekolu taneri a me kaualima kapuai ka loihi e ke alahaka e hoohui aua i ka luakini me ka Halealii o Solomona, he kanalima kapuai akea, a he hookahi haneri me umi kapuni kiekie, e like me ia loaa a i ana ia e Kauka Robinson.

 

E kokoke ana iwaenakonu o ke poo o ka Luakini e ku lu kekahi kahau palahalaha he elima haneri a me kaualimua kapuai laula, a he umikumamalima kapuai kiekie. He ohuku pali keia i kalai ia a palahalaha, ao kipapa ia me na pohaku mahala i homoe ponoi ia iho maluna o ka pohaku kumu. Ua hoomaopopoia keia wahi, o kahi molele, a o na kamahele makaikai a pau e wehe ana i na kamaa a ma ke kauoha, oiai aole hoi he wawae hemolele ole e ae ia e hehi i keia kahua mahala. Iwaena konu o keia kahua na puka ne la hoi kekahi ohuku o ka pohaku kumu, he pohaku puna nui mai ke honua ae hoi, he kanaono kapuai ke ana waena, a he eono ke iekie maluna ae o ka papahele mahala, i hoopuuiia me kekahi pa hao i hooluuia i ka wai gula i mea e hoopa ole ia aku ai e na lima haumia o kanaka. O keia pohaku, i keia ma ka inoa Sakhra e like me ka hoike ana a na palapala moolele a na R@ o Iaeraela oia no "Ka Mole Honua" ka h@ mua loa i kinohi i ka hookumu ua aua o ka honua, a mahope aku o ka Luakini ma ke kapu ana, a mawaho aku ka o keia pohaku i hooulu ia aku ai ka poepoe honua nei. Nolaila mai ka moolelo, o keia iho hoi ka mole o ka honua, a o Manua Ziona hoi ke kiko pookela o ka hemolele a me ka piha o ka naui o ka honua nei. Ua hiki ke hoomanaoia ua lawe aku o Davida i ka lahu o ka Berita a Mauna Ziona, a i ka manawa i hoonee ia aku ai o ka Pahu Berita a ka Luakini ponoi iho ua hoololi pu ia ae la hoi ka inoa Ziona no Moria, a no ia ke kumu e loho mau ia ai a keia la no ka inoa kahiko o Ziona e he@ia ana.

 

Ua hoike pololei ia maloko o ka @ "Talnud" a na Rabi, maluna pono o ka "Pohaku o ke Kahua" kahi o ka Pahu Berita i ku ai. Ua pu ai iho no hoi, i ka wa a Davida e eli aua i ke kahua no ka Luakini, ua loaa iho @ hoola mai i ke kahua i kukuluia ai o ka Luakini ke Akua, me kona mau kuahu mohai na rumi, a me na mea e ae i pili i keia mau mea. Mai ka moolelo o ke Talamauda na ike ia iho hoi malaila o keia ka "Pohaku e ke Kahua" oia no ka pohaku paa a wahi kiekie  loa o ka mauna, e puka ne ana maluna o ka papahele o kahi Hoano o na Hoana loa, a maluna o keia ohuk pohaku i kau ai ka Pahu-Berita; a mai keia pohaku i moe-iho ai na keehima e iho ai i ke kahua mahala e ka Luakini, e ku ana ma he kahua pohaku paa o eono cubita maluna ae o ka waiho ana ano nui o Ka mauna, a o keia kahua moe kahi ua pakeo aku a puni ka Hale maoli o ka luakini, me kekahi alapii ma ka noao hikina e hooiho hou iho ai ilalo aku. O ke ku ana o ke Sakhra, ua Irke loa hoi me la i hoike ia ma ka Talmuda, a oia hoi kahi hookahi e hoopiha ana i na olelo kuhikuhi a pau. Ma ke kukula ana iho i ke kahua i ku ai, kahi Hoana o na Hoana loa, ma ke kiko waena o keia pohaku, a na like loa me na ana a me na ano a pau i hoopaa moolelo ia e na Rabi Indaio. A o ka mea kamahao loa aku, me ka Luakini ma keia wahi e ku ai e like me ke kuhikuhi, ua hiki i kekahi laina ke hoomoe ia mai ka hikina a ke komohana pololei loa, e hoohui ana i keia piko mauna  me ka piko o Mauna Oliveta, ma kahi ponoi hoi i mohai ia ai ka bipi ulaula, a o ka mea e ku ana ma ia wahi o Oliveta ua hiki hoi ke nana pololei mai maluna o ka pa mawaho o ke kahua o ka luakini, maloko aku ka puoahale o kahi noho hookolokolo o Davida a me ka i puka hikina o ka Luakini o Omar, a e ike pono aua hoi i ka a ana a ka lamalama maluna o keia pohaku. Aole i pau.

 

AOLE IKE AE

 

Nui na hana hoomanao o ka poe ola i ka poe make i ka la sabati nei. Ua kani na leo kanaka, ka leo o ka himeni, ka leo o ka pila a me ka pu, aka, ua pomaikai ka poe make aole lakou i ike ae i keia  mau haua a hiki wale i ke kani ana o ka pu a ke Akua ma ka lima o Mikaela i ka la hope.

 

HOAIE HOU

 

Ua hu ae nei i keia mau la ke kumu o ke kue nui ia ana o ka hila hoaie a ke Kuhina Waiwai Damon, ma ka hoea ana ae nei o kekahi bila hoaie hou. Ma ka kila hoaie hou me he la e lilo ana ka hoaie ana ma Ladana, aka, e lilo ana nae na P.C. Jones, e hookele keia aie, aole na ka @ Bihopa ma, a he emi iki mai hoi ka@ a me na lilo e ae o ka poe nana e hoomakua i keia wahi aie mua o ka repubalika. He nui no nae ka puka o Mr. Jones a me kona mau hoa hui ma keia hana. E holo mua ana oia e hui a e hoolala no keia mea, oiai ua hooholo mua ia e hooloihiia aku ke kau o ka Ahaolelo no keia hana. Ma lia paha ua holo mua no ka manao o ua hoa.

 

KA HUA O KA ONA

 

 

I ka makahiki 1868 he 100,000 ka nui o na keiki makua ole, hemahema ma na alanui o Ladana, e auwaua hele ana. Ua hiki ia'u ke olelo ae me ke kanalua ole he poe makua ona rama ko keia poe keiki makua ole. Ua ike au ma kekahi nupepa i keia mau la aku nei e olelo ana ua loaa aku kekahi keiki opio ma kekahi alauui o Nu Ioka e waiho a make ona rama ana; he umikumamakahi wale no ona mau makahiki, a ua ike ia oia e na makai he on a mau. Ua manao hoi au aia wale no la ia mea e ike ia ai ma Enelani, kahi auo nui ole o ka ike ia o ka ona o na keikikane a me na kaikamahiue nuai ka umikumamalua a ka umikumamalima makahiki, i lilo hoi he kauwa paa na ka waiona. Ua ike hoi au i ua alanui o Ladana ua piha me na hua o ka inu rama, na keiki hele wale a malama ole ia e auwana hele aua me ka hoomaopopo ole ia ma na alaloa a me na alaiki o ke kulanakauhale nui. No iwakalua makahiki kou hooikaika ana ma kekahi o ua hale paahao nui o Ene@, a oloko o ka 230,000 a hiki i ka 250,000 kane a me wahine, ke olelo akea hopo ole nui au he ewalu, ke ole ho eiwa paha, o loko o keia a me keia umi o lakou ua hiki aku maloko@ ia mau wahi e hooko i ka hoopai i @ iho maluna o lakou mamuli o hewa o ka on a rama.- Ree J. Nugent

 

O kekahi o na @ nui o ka la oia ka paio mawaena o ka manao o kanaka a me ka hoike @.

 

Kuai Hoopau Nui

 

Ua hoomaka mai au e Kuai hoopau mai ka Poaha mai ka Poaha mai o Ianueri 23 @ hi o ko'u halekuai no na lolo hou.

 

E pau okou Hale kuai aku na mea e kau nei me ka @ kekahi a e. Loaa aku no na holopoue aua i loaa ole kona like ma Honolulu @.

 

He ka makou waiwai kuai ia a pau hoi nahope waiwai loa a makou i hole kaui aku @. Nu Ioka mai o no Lelo mai na aina e.

 

N Na Silika Na Make Na Lole Nahenahe Na Lihilihi Hana Lima, Na Lihilihi Kuwelu, kini, Na Lako Wahine o na Ano a pae Lako Wahine o na Kane Na Waiwai Lole o ka noho @ hale

 

@ Lole kekahi o na Waiwai i @ ia no ka @ mau kuai @ ana, me ka DALA KUIKE WALENO. E hauoli loa au e hoomakaikai aku i kela mau nani i na @ Honolulu.

 

E HELE MAI!

E HELE A PAU!

 

J.J. Egan