Ka Oiaio, Volume VIII, Number 15, 12 June 1896 Edition 03 — Page 2

Ka Oiaio

 

NUPEPA KA OIAIO.

UKU O KA NUPENA.

No ke Kope Hookahi. . . . . $ .10

No Hookahi Malama. . . . .   .25

No Ekolu Malama. . . . . .    .50

No Eono Malama. . . . . . .  1.25

No Hookahi Makahiki. . . . .2.00

            Ua hiki no i kela a me keia mea e makemake ana i nupepa na lakou, ke waiho mai i ka lakou kauoha i keia Keena, a e hooili pakahi ia aku no, me ka uku mua mai no nae.

            Uku Kanikau a me na Mele Inoa he eha keneta o ka laina

Na Olelo Hoolaha o ka elua iniha o ka

   puka mau ana. . . . . $1.50

Puka Elua. . . . . . . . . . . .      .75

Puka Ekolu . . . . . . . . . . .     .50

-

J. E. BUSH, Lunahooponopono a me Puuku.

-

POALIMA,    IUNE 12, 1896.

-

UA KUE.

-

            Ua hoole ae na keiki puhi ohe aupuni i ka hiki ia lakou ke paani ma na lapule a pau, ma Maki Ailana. Ua makemake lakou, e haawi ia aku ia la i la hoomaha no lakou, oiai hoi, e hana ana lakou ina la e ae o ka pule, a ina e uku makana ia aku lakou, mawaho ae o ko lakou uku mau, alaila lakou ae. No keia naau puhi ohe ma Maki Ailana, e pomaikai ana ka hui alakaahao, a he mea pono i ka hui e uku mai ia lakou i ko lakou panui ana i ka la pule, wahi a kekahi hoa o ka hana.

-

KA HOOPII A CRANSTOUN.

-

            Ma ka Warimoo i lohe ia mai nei na komo aku ka hoopii koi poho a na haole i kipukaia ai e ke aupuni Repubalika no ke kipi i ke kana kuloko o 1895. Ma ka helehelena o ka mea i lohe ia mai, me he la e hooukuia ana ka mokumahu Miowera, a na ka lahui kanaka o Hawaii e uku na koi poho.

-

E HIKI MAI ANA.

-

            Ke oluolu kupono ae oia, e hiki kino mai ana o V.V. Akepoka, mamuli o ka ike i hoike ia aku iaia e kona aupuni makua. Ua lohe ia mai no hoi ua oluolu ike ae oia, a e lana mau ana kona manao e ike hou i ka home hookama ana i noho nanea ai a kona la i kipaku ia ai.

-

UA HOLO I KE SENATE.

-

            Ua hooholo iho ke Senate o Hawaii e hoaie aku ke aupuni i $2,000,000 ma ka ukupanee 5 keneta. Ke lawe ia na lilo e hiki aku ana ka uku o ka poe nana e hoolana aku ika aie ma ka makeke, ma kahi o ka $100,000. Ua oleloia, no keia kumu i holo aku nei kekahi mau haole kalepa a hanako e hoolala mua no keia aie lahui. Ke pono la no ka poe i waeia.

-

E HULI HOI ANA.

-

            I keia Poakahi i huli hoi aku la kekahi poe Kahunapule i ko lakou home mahope o ka pau ana o ka ahahui euanelio.

-

UA PANEE HOU AKU.

-

            Ua panee hou aku ka noho ana o ka Ahaolelo Hawaii a keia pule aku. Ua hoi mua aku kekahi mau hoa no ka molowa, a no ka pilikia i ka pau mua o na wahi kenikeni i ka hooliloia.

-

KU MAI KE COPTIC.

-

            O keia ka moku i haohao ia no kona hiki ole ana mai iloko o na la maa mau no na mokuahi holo. I ka Poalua nei nae, ua hoea mai la oia mai Iapana mai. Mamuli o ka mai ahulau ma Kina a me Iapana na hoololohiia kona wa holo he ewalu la. Ma kona holo ana mai nei a hiki ia nei nei, aole he mea nui i ike ia.

-

KA HOAILONA LIMA.

-

            Ma na leta i hiki mai maluna o na moku holopili@, ua pa`e mai ka leo o na k@aina, e hoowahewahe ana i ke kau ia o na hoailona kuni o ke kanaka i ano like me ko na holoholona. He mea oiaio no o keia hana kekahi o na hana i na holoholona, a i na kaawa kuapaa, aka, he mea hou kona ike ia ana e hana ia ana e ka poe nauaao i hoomalamalamaia e ka olelo o ke Akua. Aole hoi he mea ha`oha`o ia ka @ ia ana o na hana o keia ano e like me ia iwaena o na lahui pegana, aka, i ka manawa i hoohana ia ai e kahi aupuni i hookele ia e na @ka i kapa ia lakou he poe Karistiano, ua lilo hoi keia hana ana he mea hoopahaohao i

ka noonoo o ka poe manao maikai a i hoowahwaha hoi i ka hoihoi ia ana a ke kulana like me ko na bipi a me na lio, no ka hooko ana i kekahi kanawai i konoia e hana no ka pono a me ka hoowaiwai ana i kekahi hapa @ka o ka lahui e noho ana ma kekahi aina. Ua maopopo mua ia makou e hiki mai ana, a oia hoi me kakou i keia wa, na hana o keia ano, a e oi aku ana. Nolaila, e moe ka uhane o ke kanaka, e kulou hoohaahaa aku i ka makemake o ke kanawai a na Media-Peresia, no ka mea o ke kanawai keia o kaaina, a he kanawai hoi i hoolala ia o ka poe i papahi ia lakou iho he lahui kohu akua, ma ko lakou ike iho, a malia io paha ua pololei io lakou, oiai aia o Mamena mahope o lakou.

-

HE KIA HOOMANAO.

-

            Ua hooholo iho o H.P. Balauwini e kukulu hou ae i kekahi luakini pohaku ma kaho o ka luakini o Wainee i pau ai i ke ahi ma Lahaina. Ua kukuluia ka luakini mua i pau i ke ahi e ka makuakane o ka Hon. H.P. Balauwini, a me he la na kona hoomanao i kona mau luaui a me ka laua hana i hele mai ai, i lawe kaokoa ae nei ke keiki e kukulu i ekia hale. Ua oleloia o keia aku ana kekahi o na luakini nani ma Hawaii nei o keia mua aku. Me he la o ka lilo o keia hale e hiki ana ia i ka hapawalu o ka hapaumi o ka mahele o kona loaa makahiki o keia makahiki, e like me ia i olelo ia, no ka Hakuia. Pomaikai ka poe o Lahaina i ka loaa ana o kekahi keiki papa o ia wahi, i hookuonoono ia a laupai i na waiwai o keia ao, e hoomanao ana i kahi i holoholo ai i na la opio. Aole pela o Uilana Bele a me Samuela Alekanedero, aia ka laua hoolua i na home hou o laua, aole hoi i kahi nana i hanai, a i hoowaiwai, a e hoowaiwai nei no i keia la, e like me Hanale. Malia nae paha, aia nae paha a make laua ike ia iho ka manao aloha no kahi i kupu ae ai laua.

-

NA MEA HOU MAI ASIA MAI.

-

            Ma ke Bule@ na hoopuka ia he ka mea hou ma ka mokumahu Coptic mai, i lawe ia ae mai na nupepa Iapana o ka la 29 o Mei.

            I ka hiki ana aku o ke Coptic ma Nagasaki ma ka la 17 o Mei, ua hu ae la ka ma`i ahulau “elele” i kekahi pake, a make aku la oia i kekahi la ae ma ka hale ma`i.

            Make aku la kekahi pake maluna o ka mokumahu Peru.

            Ua papa ia mai na Iapana i ke komo aku i Korea, mamuli o ka lohe ia ana e hele ana lakou e kipi ia aupuni, a hoihoi hou ae i ka moi mua o ia aina ma ka nohomoi.

            Ua puka aku ke kauoha ia Li Hung Chang, ka Elele o Kina, i ka pau ana o ka poniia ana o ka Emepera o Rusia, e hoi pololei aku no Pekina.

            Ke ai la ka ma`i ahulau ma Honama, Kina. Iloko o kekahi ohana o 21 ka nui he 19 i pau aku i ka make.

            Ua haalele iho he elima mau manawa Geremania i ke awa o Nagasaki i ka la 26 o Mei.

            Ua laha ae e hoouna aku ana ka Oihana Aumoku kaua Beritania, he eha mau mokukana helu ekahi no Kina a me Iapana, e hoohui aku me na moku kaua malaila.

            Ua hiki ae ke kauoha telegarapa i na moku kaua o ke aumoku kaua Beritania ma Kina e hoakoakoa lakou ma kekahi wahi i kapa ia Na Noho, ma Kina. Ua lohe ia ae no hoi ua loaa aku no na kauoha teregarapa i na moku kaua Amerika a me Geremania o ke ano nui no e like me ko ka mua. He mea kanalua ole o ke kumu o keia mau hoolale o na mokukaua, ua kup@ ae no mamuli o ka hoakoakoa ana o kekahi aumoku kana nui o Rusia ma ke awa o Nagasaki, Iapana, nana i hoopiha aku ia awa a hiki ole i na mokumahu kalepa ke ku ma ia awa.

-

KA HANA A KA MAKUAHINE.

-

            E hoomaka ana ka hana a ka makuahine ma @ p@ o ke @, ma ka hoolilo ana i kona home i @ ano o ka hale o ke Karistiano, he  i ke kane, a me kana mau k@ nui ko ka makuahine i waiho ia mai ma kona lima e ke Akua, a ha na hemolele hoi. Ina ka makuahine ua ike i kana hana, e ike no oia he lamalama oia e hoomalamalama ana i ka home. He kumu ano a he alakai hoi oia, malalo o ke kuhikuhi a ke Akua ma kana olelo, e ao ana e lilo na keiki i poe hoopono, i poe aloha i ka Makua Lani a hoolohe hoii na makua hanau. E @ ana hoi, a e hoomanao mau, o ke kuhikuhi ma ka olelo o ka palapala hemolele oia ka mole a ka ko ia me ka naauao nona a ana e ao aku ai i kona mau keiki. Ma kana mau ao ana oia e hoike mau aku ai i ke akua, i kana mau keiki a e lohe mau ana hoi no ka ke Akua Keiki ko ana o na keiki a pau a me na makua pu. E hooikaika mau hoi ka makuahine e hahai i ke ana piha o ko ke Akua makemake ma ke ao a ma ka hooko ana.

            Ma ka malama pono ana o ka makuahine i kana hana e loaa ai ia ia ke kokua mai ka Haku mai; aka ina hoi ka makuahine e hoowahawaha i ka hana a ka wahine mare a me ka makuahine, a kau aku na maka i mau hana e ae kana e hana ai, he mea maopopo aole e loaa ana na hoopomaikai ia ia mai luna mai. Ina kekahi makuahine i ulu ia e ka manao he mau hana e ae kekahi ana i oi ae o ka hemolele i ka ke Akua i kauoha ai ia ia, ua kuhihewa oia. Ma kou hooko pono ana me ka makaala loa i kau apana hana no ka pomaikai o na uhane i waiho ia mai ma kou lima i pili kokoke mai iaia, he mea hoi ia e hoolilo aku ai ia oe he mea kupono no kekahi hana e iloko o ke kihapai a ke Akua. Aka, he mea maopopo loa, o na makuahine e hoohemahema ana i na hana ma ko lakou home ua hemahema no no na hana mawaho aku.

            Ua kupono i na makuahine e kiai makaala loa i na keiki mai ka wa opiopia mai. Oia ka manawa oi o ka makua e malama pono loa ai i kana mau keiki. Mai hoohemahema i na keiki liilii, e hiipoi ia lakou me ka uhane o ka makua Karistiano oiaio. Mai kuukuu e launa me na hoa kupono ole. Ua kupono hoi lakou e ao ia, e alakai ia ma na alanui maikai, e kaohi ia mai ka hewa, e hoomaliuia me na hana oluolu, a ma na hoomaamaa pauaho ole e hoopaa ia lakou ma na hana maikai. Ua ike hoi ka Hoola i ka waiwai a me ka kiekie iloko o kela a me keia, mamuli o ko ke Akua ano iloko o ke kanaka i kona hana ia ana. Ua make hoi oia i loaa ai ka haawina ola mau loa i kau poe keiki. E nana ana oia ia lakou me ke aloha palena ole oke Akua, e kau nui ana e pakele kela a me keia uhane opio e like me ko na mea e ae. Aia keia hana ma ka lima o na makuahine, a ke kau nei ko ke Akua hopaa ana malama o kela a me keia makua no ka pono a me ka ole o na keiki ma ko lakou lima. Ma na pule iini ana i ke Akua a me ka imi ana i kona makemake, ua hiki i na makuahine ko naauao ma ka malama ana i ko lakou home, e ike ana i ke ano o na keiki, a e hoopaanaau akahele ana i ko lakou ano o ka noho ana. Ua kupono loa i na makuahine ke hoolilo i ka home he hale kula e ao ia ai na la opio o na keiki me na ike kumu o ka noho ana ma na ao le, na hana ana, a ma na ano hoi o ka makua. O ka naauao e ike ai i ko ke Akua makemake no ke ao ana i na keiki opio, na hiki ke loaa i ka makua ma ke noi ana.

            I ko kakou wa o haawi hemoleleai ia kakou iho i ka Haku, ia wa hoi e mohala ae ai ke ano nui o na hana ma ka hoe, a e hana aku no hoi e like me ka makemake o ke Akua. E pono kakou e makaala, e kiai ana no ka hiki hou mai o ke Keiki a ke kanaka; a he kupono no hoi kakou e noeau; e hana ana a e kali ana hoi; e hui ana keia mau mea. O keia ka mea nana e hookaulike i o ke Karistiano ano, e hoolilo ana he mea piha a hemolele. Aole hoi kakou e manao e hoohemahema i ke ano o ka noho ana a e hoolilo wale no i ka manawa i ka hoomanao, i ka imi, a i ka pule; a aole wale no hoi e hoopiha i ka manawa me ka hio a me ka pupuahulu ma ka hana, a lilo he mea e hoopalaka ai i na haipule ana. Ua kupono e hoohui ia he kiai a me hana ana.

            E hoopuniia ana paha kekahi o oukou e ka hune; he haahaa ka haawina ma ka noho ana, aka aole ka Haku e haal@ ana ia me no ia mea. Ua hoolilo ia ka makuahine ke kahu malama a he kuene ma ka home; e hooikaika oukou e ike i ke ano o ka hana i ili mai maluna o oukou, i hiki aku ai i ka manawa o ka hooponopono o ka oukou hana, ua hiki ke papahi ia oukou me na huaolelo mahalo, “Ua makai kau hana, e ke kauwa hana pono.”

            O na makuahine i piha ole i ke aloha no ka lakou mau keiki, e hoike mai ana hoi i ke aloha i kekahi manawa, ma na hana ka ole i ka naauao, e lilo ai he mea hoopoino i na keiki. E pono e hoomaemae mua ia ke aloha i hiki ai i ka makua ke hana aku i ke keiki maluna o na ao kumu, aole hoi ma ka ukiuki. Aia a loaa i ka makuahine keia haawina kaulike pela e loaa ai i na keiki ka mau maemae, e kono ana i ke keiki e aloha i ke Akua e hoolohe i ka leo o ka makua.

            Mai hoolilo hoi na makuahine i na iini no ke keiki he mea e wale ai lakou me he kauwa la. E ao aku ia lakou e kokua mai i ka makua. He kupono hoi na keiki e hoomaamaa ia e paa@ @ @ no na mea liilii, @@@@@@

@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@@hoi me ka eleu a me na @@. O keia kekahi o na haawina @koi o @ @ ana i kupono no ka pono o ka p@ e ulu @ e like me ka olelo e i ana “O ka mea makaala me na mea liilii, pela no ma na mea he @i aku.” Ua kupono i ka makua e hoolawa mau i ka naau o na keiki me kekahi mea maikai a me ko lakou lima me na hana kupono, i ole ai e pai ia ae ai na keiki i na ko@noo a me na hana lapuwale a Sa@. Ua kupono hoi ina makua a hoolilo ia lakou i noe kumu ao ma ke kulana @, aole wale hoi e ao i na keiki ma na mea @ mau o ka noho ana aka me ke alakai ana i ka noonoo o na opio ma na haawina kiekie o ka noho ana me ko lakou Makua Lani.

-

KA NAU PAKA.

-

            Ua like hoi ka nau paka he mea laulaha loa a aneane piha ke ao, aka he hana inoino loa a pelapela hoi keia. E nana hoi kakou i ka mea i olelo ia no ka paka o ka poe akeakamai.

1. HE LAAU MAKE KA PAKA.

            Aia iloko oka paka kekahi alia ika wale no i ka paka a i loaa ole iloko o kekahi mea ulu e ae, i ane like ma ona iho ka hoomake me ka wai acida pruaica.

            He Laau Make ka Paka no ke Kanaka a me Holokolona.-He mau kula wale no oka aila o ka paka a make ana ka popoki i na minute kakaikahi, a ina e palima iho e make ana ke kanaka.

            3. He hookamalii ka Paka.-Ina e nau a puhi ia ka paka mamua o k piha ana o ka ulu o ke kino kanaka, oia ka wa e ike ia ai kona ino nui. He hookamalii i ka ulu ana. He omilo i ka noonoo. No ka maopopo loa o kela mea ua kau ia ke kanawai e papa ana i ke kuai a me ka haawiia ana o ka paka i na keiki malalo o umikumamaono makahiki ma F@, Suwizalana, a me kekahi mau mo@na o America Huipuia. Ina he mea maikai ole ka paka no kamalii, aole anei he mea kupono ole @ @naka makua?

            4. He Kumu Ma`i ka Paka.-Ua maopopo loa ina he @ ke ikaika ka paa alaila he kumu nui no hoi ia no ka ma`i, a na hoola ia mai no ia mea o na mea i ike ia. Ua maopopo na hoemi ia ka ikaika o ke kanaka o ka paka, a ma ia i lilo ai ke kino ke luahi ma na mai lehulehu, a he kumu hookipa i na ma`i. Eia ke ano o kekahi o na ma`a.

            (1) He haka wale ma @

            (2) Hoopailua a ono ole ka ai.

            (3) He kumu ma`i o ke @mama. He oiaio loa keia i ka poe puhi paka, e hookomo nui ana hoi i ka pa`a iloko o ke ake, a no ia ae ka ma`i.

            (4) He Puuwai Paka. Ua @ loa ka poe i loaa i keia ano ma`i i ka wa i hana ia ai o na kanaka e manao ana o @. Ua ike ia ka poe puhi paka ke @ a he like ole ke pana o ka puuwai, he @ na ma`i ia hoi.

            (5) He Kuna Ai. Ua ao ia @ no holookoa ma ka loaa ana o keia @. Kalana a me kekahi poe kaulana @ i keia ma`i ola ole, ua kupu ae hoi @ mau i ka paka.

            He nui ae no kekahi mau ma`i e i @ i ke kanaka ma ke puhi paka, e laa ka mai lo@, ka makapo mai, pau o ka ike hanu ana, pau o ka leo, a me na mai pelapela i loaa ae ma o na limahana ma`i nana e hana na ciga. Ma keia mau hoikeana he @ kupono anei i ke Karistiano e nau a e puhi i keia mea hoohaumia i kahi i aao ia mai he hale no ka Uhane Hemolele e noho ai?

-

BUKE KUAI.

-

            O ka poe akeakamai ma ka olelo a ke Akua, na wanana, a pela aku, ua hiki ke hoolawaia e like me ia malalo nei.

            “Ka Hiki Hou ana mai o Karisto, he wehewehe pokole ana o ka Wanana a ke Akua, ma Mataio Mokuna XXIV.” He 15 keneta no ka Puke hookahi o 80 aoao.

-

            “Na Wehewehe o ka Buke o Hoikeana,” ka Wanana e pili ana i ke au Karistiano a hiki i ka hopena. He 50 keneta o ke kope hookahi.

-

Ua makaukau makou e hoouna aku i keia mau @ke no keia mau kumukuai a me ka uku lawe leta, no ka poe ma kahi @, hoo@i ia mai ke @ me ke kauoha.

-

            “Hopena o ka Waiona.” He buke liilii keia, o ka @, no 5 keneta.

J.R. BUSH.

 

No Keaha i Hanaia ai?

-eo-

MALOKO O KEKAHI MAU HALEKUAI NUI hoi he haawiia i na kanaka maoli na hookipa ana e like me na hoa kuai haole. He mea @ keia. Ua hooikaika hoi makou e hookipa i na @ kuai Hawaii ma na ano a pau e like me ia i hoohana ia i na haole. Oia ka mea pono. Ua like no ka maikai o kau dala. Ua kuluma keia manao iwaena @ kanaka maoli, aole hoi he loaa ia lakou na mea kuai e like me ia i na haole. Ma lia paka he oiaio @ keia. Ua hapakue no ka @o@oo o kekahi poe @ hana ai pela. Aole o makou manao, a aole @ hoi mamua, he mea pomaikai ka hahai ana i na hana oia ano.

 

UA KAENA IHOMAKOU I KE ANO O KA MAKOU MAU MEA KUAI.

 

            O keia hoi kekahi ona mea koikoi loa e pili ana i ka oihana kalepa laau lapaau. E hoopaa@ ana nae makou e loaa na mea maikai wale no i na manawa a pau, a he hope mai na mea e ae.

            O KA UKU ANA I KE KUMUKUAI.

 

            I kakau ia ma ka omole a opo paha he mea @u ia no na makahiki i hala a hiki wale i ko @ komoana mai i ke kahua kalepa. O ko makou makemake e lilo i oihana kalepa nui ka makou. Ua hiki wale noia makou ke hooko i keia, aole ma kekahi alanui e ae mawaho o ke kuai emi ana mamua o na hale kuai e ae. O keia ka makou e hana nei. Oia ka makou mau kumukuai e kuai nei e kamoo ana mai ka 10 pa haneri a ka 30 pa haneri ka@ iho malalo o na halekuai e ae. E haawi ana makou i na hoa@ dala kuike o 10 pa haneri o ka lakou mau kuai ana i hiki i ke 50 keneta a pii aku. Hehoomakaulii nui keia. Aole makou i manao ua ike ka nui kanaka Hawaii i keia hooemi a makou, oiai aole makou i ike akea aku i keia mea ma mua ma ka olelo Hawaii.

 

KA HAAWINA LAAU LAPAAU.

 

E ma`i ana i kekahi manawa? A e heleana hoi ike Kauka. E haawi mai ana ke Kauika i kekahi palapala o ke ano o na laau. E lawe mai i na palapala ia na makou e hoopiha aku. E pomaikai ana oe a e kuhikuhi aku ana makou ia oe i ke kumu. Me na kulana kauhale e ae he hana mea apau ke haawi ana i ke kauka i kekahi uku komisina. He mea oiaio o oe ana ka mea nana e uku keia uku k@@. Aole o makou ae o uku i kekahi kauka i keia uku kaulike. E kaki ana makou i ka uku kupono e hoohana ana i na laau lapaau maikai loa, i hoomakaukau ia e ka poe akamai loa i ka hana ana i na laau lapaau. He mea ole ke kauka a oukou i hele ai: e lawe mai i ka palapala o ka laau ia makou a na makou e hana aku. I na e hoopakiki mai ana e hele oe i kekahi halekuai laau e ae e hilinai iho o keia kekahi o na kanaka uku pahaneri a e uku kaulele hou iho ana oe he 50 keneta a pela aku.

 

Hui Kuai Laau Lapaau o

 

HOBRON COMPANY.

KA HUI HANA LAAU HO@

@