Ka Wai Ola - Office of Hawaiian Affairs, Volume 13, Number 2, 1 February 1996 — A Classic of Hawaiian literature back in print [ARTICLE]

A Classic of Hawaiian literature back in print

James McGuire' s journal recounting the travels of Queen Kapi'olani and Lili'uokalani to Queen Victoria's 1887 Jubilee, is now available from 'Ahahui 'Ōlelo Hawai'i. A collectors' item and classic literature to Hawaiian language students, the reprint of this Hawaiian-written journal by James McGuire, a member of the entourage, relates telling scenes of meetings between the two royal houses, and of the English reception of the first female monarch to cross two oceans. A limited number of copies were printed in 1938 and most have been lost. The McGuire fam-

ily whieh survives to this day gave permissionfor the reprint. It is an excellent source of native literature. What follows is from the prefaee ofthe book whieh was written by M. Puakea Nogelmeier. He waiwai ka mo'olelo a James Washington Lonoikauali'i McGuire no nā hoa heluhelu o ka makahiki 1938, a he waiwai mau nō ia mo'olelo no kēia au kekahi. He wahi momi kāna puke no ka huaka'i a nā ali'i wahine i 'Enelani, a i loko nō o ka nui a'e o kekahi o nā momi ma ka lei ho'oilina a nā kūpuna i waiho mai ai no nā hanauna o hope nei, he

'ōlinolino maika'i nō ko kēia wahi momi li'ili'i. I ka manawa i pa'i mua 'ia ai kāna puke, he hapa kenekulia ka nui o nā makahiki i hala aku ma hope mai o ka huaka'i kaulana a nā ali'i a me kā lāua po'e ukali, a 'o kā McGuire mo'olelo ka mea ho'okahi e hō'ike'ike mai ana i nā hana like 'ole a lākou mai ka wā i loa'a mai ai ke kono a ka Mō'ī Wahine Wikolia a i ka ho'i loa 'ana mai o ka huaka'i ali'i i ka 'āina hānau. No ia hanauna hou o 1938, ua hō'ike mai ka puke i ke 'ano o Kapi'olani lāua 'o Lili'uokalani i ko lāua pilina me nā alaka'i aupuni, me nā hoa Hawai'i ma nā 'āina 'ē a me ka

lehulehu o kēlā me kēia wahi a lāua i māka'ika'i ai. He ha'awina a he hali'a nō ia no ke au i hala loa aku, no ke 'ano o nā mea hou a mea hoihoi o ia au, a no ke 'ano o ka nohona o ia manawa, ma Hawai'i a ma nā 'āina 'ē kekahi. 'Oiai pa'a ka mana'o o ka 'Ahahui 'Olelo Hawai'i e pa'i i nā puke me nā pepa ma ke 'ano o ke kaha 'ana o kēia lā, 'o ia ho'i me ke kahakō, ka 'okina a me ka ho'oka'awale 'ana i nā hua'ōlelo

e ho'okohu i nā mana'o i ho'oholo 'ia ma ka 'Aha Kaha 'Olelo o ka makahiki 1978, ua ho'oholo na'e ka 'Ahahui e pa'i i kēia puke me ka 'ole o nā kaha a ma ke 'ano i ho'onohonoho 'ē 'ia ai ka 'ōlelo o loko. Aia he mau kumu no kēia 'a'e 'ana i ka mana'o alaka'i o ka 'Ahahui 'Olelo Hawai'i. 'O kekahi kumu ka ma'alahi a me ke kumukū'ai makepono no ka hana kope wale'ana i ka puke

ma kona 'ano e kū nei. Aia nō ho'i kekahi kumu 'ē a'e i kūpono ai kēia hana 'ana i puke ha'awina na ka haumāna kula a puke ho'onanea paha na ka lehulehu. Maika'i ke kūlana o ka 'ōlelo Hawai'i i loko a kā McGuire mo'olelo, akā a'e he kūlana ia o ka 'ōlelo i hiki ke ho'omaopopo 'ia e ka haumāna. Ma muli o ke 'ano o kā McGuire puke, he puke ho'omana'o huaka'i, ua kākau 'ia ma ke ka'ina lā o ka huaka'i, a ho'ohana pinepine 'ia kekahi mau 'ano o ka pilina 'ōlelo ma kēlā lā, kēia lā o ka mo'olelo. Pēlā kekahi 0 nā hua'ōlelo i mea i 'ike 'ia a 'ike hou 'ia ma ke kūlana like, a kama'āina auane'i ka mea heluhelu i ke kūlana ma'a mau o kēlā me kēia hua'ōlelo a hopuna 'ōlelo paha. Ho'ohana 'ia kēia puke ma nā papa holomua o ke kulanui i ha'awina e launa ai ka haumana i ke 'ano o nā mea i pa'i 'ia i ke au 1 hala, i mea e kama'āina ai lākou haumāna i ka pa'a 'ole o ka pela 'ana a me ka ho'onohonoho 'ana i ka 'ōlelo Hawai'i ma nā puke a me nā nūpepa o ke au ma mua. Hele koke a ma'a ka maka heluhelu o kēia puke i ka 'ike continued page 19

He puke hou from 4

'ana i nā hua'ōlelo i ho'opili 'ia mai, e la'a nā 'ōlelo alaila, mamua, mauka, konoia. Ho'opōkole 'ia ka pela 'ana o kekahi, 'o ia ho'i, 'o ho'oko'ia'i ma kahi o ho'okō 'ia ai, a kapae 'ia i kekahi manawa nā i, o, me nā a ma kahi e pahe'e ai ka leo. 'Ike pinepine 'ia kēia 'ano o ka 'ōlelo Hawai'i i ke au i hala aku nei. He mea 'ano hou ke kūlana 'ane'ane pa'a o ke kaha 'ana i ka 'ōlelo Hawai'i e ho'ohana 'ia nei a e 'ike mau 'ia nei e ka nui o nā haumāna 'ōlelo Hawai'i. Eia na'e 'a'ole o kana mai ka nui o nā mea waiwai i waiho 'ia ma loko o nā

mea i kākau 'ia e ko mua me ka 'ole o ka 'okina a me ke kahakō a me nā 'ano 'oko'a o ka pili hua'ōlelo 'ana. Pono nā haumāna holomua a pau e kūkulu i uapo no lākou iho ma waena o ke kūlana 'ano pa'a e pa'i nei ka 'ōlelo Hawai'i a me nā 'ano like 'ole i pa'i 'ia ai ma mua. Pēlā e hiki ai iā lākou ke ho'omau i kā lākou hana noi'i ma waho aku o nā puke kāka'ikahi e ho'olaha 'ia nei me ke kaha hou 'ana. Inā hele ka haumāna a ma'a i ke 'ano kahiko o ke kākau 'ana, lilo auane'i kākou i po'e hoa hana i ka 'imi 'ana a me ka ho'ohana 'ana i ka

'ike i kākau 'ia e nā kūpuna ma loko o nā waihona o ke au i hala. Ke ho'opuka hou 'ia nei kēia wahi puke me ka mana'olana e ho'ohana 'ia kēia mo'olelo ma ke 'ano he mea ho'onanea no ka hoa heluhelu a i ha'awina hoihoi na ka haumāna 'ōlelo Hawai'i. 'O ia nō nā pahuhopu ākea o kēia hanana. M. Puakea Nogelmeier Kahauiki, O'ahu