Ka Wai Ola - Office of Hawaiian Affairs, Volume 17, Number 4, 1 April 2000 — Ke Kula ʻo Samuel M. Kamakau [ARTICLE+ILLUSTRATION]

Ke Kula ʻo Samuel M. Kamakau

Na Manu Boyd ME KA nu'ukia ko'iko'i penei, "E mālama 'ia ana ka mauli ola o kākou mai kēlā a i kēia hanauna." i wehe 'ia mai ai Ke Kula 'o Samuel M. Kamakau. Aia ia kula hou ma Kailua, Ko'olaupoko, O'ahu. He kula ho'okolohua ia ma lalo o ka 'Aha Pūnana Leo a me Ka Haka 'Ula O Ke'elikōlani, ke koleke 'ōlelo Hawai'i o ke Kulanui o Hawai'i ma Hilo, e kālele ana i ka mauli ola, ka lā'au lapa'au a me ka ho'ona'auao pū 'ia 'o ka 'ohana holo'oko'a mai nā mākua a hiki i nā kamaiki. Ho'okumu 'ia ua kula lā i Ianuali, a ua komo mai nā haumāna he 'umikūmāmāwalu mai ka papa malā'o a hiki i ka 'eiwa. Māhele 'ia ke kula i kula ha'aha'a a i kula ki'eki'e. akā, a'o 'ia nā haumāna me nā papa i ho'ohui 'ia. He mea nani ho'i ka hele 'ana 'o nā pēpē a kamaiki me nā mākua i kēlā me kēia kakahiaka no ka Hui Hi'i Kamaiki. Ke a'o pū nei lākou i ka 'ōlelo makuahine. Wehe 'ia mai ana he Pūnana Leo ma laila kekahi, ke ho'okō 'ia nā koina aupuni no ia 'ano kula . Kapa 'ia Ke Kula 'o Samuel M. Kamakau no ke kanaka kaulana i ke kākau mo'okū'auhau a mō'aukala o ke kenekulia "umikūmāmāiwa. No Waialua, O'ahu mai

'o ia, a ua kula 'ia ma Lāhaināluna ma Maui. Waiwai kāna mau puke iā kākou i kēia au a me nā hanauna a'e. 'O Ruling Chiefs, Nā Hana a ka Po 'e Hawai 'i a me Ka Po'e Kahiko kekahi o kāna mau puke. 'O Mānaiakalani kona inoa waena, 'o ia ka makau a Māui i lawai'a a huki mai ai i nā mokupuni i luna. Eia kekahi, he lei hōkū 'o Mānaiakalani ma ka lani i kapa 'ia 'o Scorpio e ka po'e haole. Ho'omaka nā lā kula me ka papahana "Piko" i ho'olaha 'ia me ka pūkani a me ka huki 'ia i luna o ko kākou hae aloha. A laila, oli nā keiki a me nā kumu i ke mele kula 'o "Mele Lei no Kamakau." Pule a'ela lākou i ka "Pule Lanakila," hīmeni iā "Hawai'i Pono 'ī' a ma hope o ka "'ōlelo o ka lā," e ho'oku'u 'ia ka papahana Piko me ke mele 'o "Ua Ao Hawai'i." Ma hope mai, hele nā haumāna i kā lākou mau papa he mākau 'ōlelo 'oe, he mākau kino 'oe, he 'epekema 'oe, he pāheona 'oe, he māla 'oe, he pili kanaka 'oe a pēlā wale aku. Mālama lākou i nā māla'ai a me nā māla pua i kanu 'ia me nā lā'au 'ōiwi like 'ole. He hana nui mai ho'i kau! Akamai kēia po'e haumāna ma ka lolouila a me ka mīkini ho'oili ki'i e like me nā haumāna a pau o kēia wā. 'A'ohe o lākou maka'u i ka hana i loko o ka lumi kula a i waho nō ho'i i ka wela o ka lā. I nā pō'ahā, 'au'au nā keiki ma ka YMCA kokoke i ke kula. Hele māka'ika'i lākou i nā wahi pana hoihoi e pili ana i kā lākou ha'awina. No ke kālele i ka mauli ola, 'ai

lākou i ka 'ai maika'i loa. Wahi a Ka'iulani Odom, ka ho'olauka'i lā'au lapa'au, nānā pono 'ia nā 'aina awakea a lākou e ho'omākaukau 'ia nei e Iva Kinimaka, nona ka hale 'aina Hawai'i ma Honolulu. 'Ai lākou i ka poi, ka 'uala, ka i'a a me nā mea 'ai like 'ole i palai 'ole 'ia. 'Ai pū lākou i nā hua 'ai i nā lā a pau. Kahu 'ia Ke Kula 'o Samuel Kamakau e •s Makalapua Ka'awa, a he kumu 'o ia no ka mākau 'ōlelo Hawai'i a me ka makemakika. 'O Kawehilani Lucas ka ho'omōhala ha'awina a he kumu kekahi. 'O Keikio'ewa Ka'ōpua, Mahinapoepoe Paishon, Ānuenue Pūnua, Kini Ka'akimaka, Kekaianiani Irwin, Ku'uipo Ayau a 'o Kalani Soller nā kumu 'ē a'e. Inā hoihoi kou 'ohana e komo i ka ho'ona'auao 'ana ma o ka 'ōlelo Hawai'i ma Ke Kula 'o Kamakau, e kelepona koke aku ma 261-0088 no ka 'ikepili e noi komo. Mahalo kākou i ia kula kaiapuni Hawai'i hou, he mea ia e ho'oha'aheo ai i ka lāhui Hawai'i. ■ Mai ka Luna Ho'oponopono: Kula Kaiapuni 'o Samuel M. Kamakau is a Hawaiian language immersion lab school under the auspices ofthe 'Aha Pūnana Leo anā Ka Haka 'Ula o Ke'elikōlani, the | Hawaiian language college at UH Hilo. The school, located in Kailua, opened in January. For information, eall 261-0088.

Mele Lei no Kamakau

Na Puakea Nogelmeier Kaupaku kehakeha 'o Konahuanui Kū i ka pou hana 'o Maunawili Leia i ka lei 'ala hlnano He hanu ho'oheno i ka piko 'A'ahu Hauwahine i ka 'ohu pi'i Niau palanehe i ka'ili wai Lihilihi kūwili i ka Moa'e A he lei kēwai no Kawainui Kauwelu 'ia a'e 'o Kualoa m. E huli mai ana i ka nani o Mōkapu Kapukapu Ko'olaupoko i ka malu pali He ke kāhiko o ka pua 'ehu kai I lei mana o ka 'ike kupuna No ke ala manamana o ke ao nei Kui 'ia mai e Mānaiakalani Ka makau la'ahia o ka lani ltpo la pono o ke kai uli, kai ākea li ē He inoa no Samuel Hānaiakalani Kamakau W%mT 111 - t,'f. , I Sl %v-> JnSĒ Konahuanui is a proud, covering rooftop Held aloft on the piilar of Maunawili 6arlanded by a lei of the fragrance of hinano A perfume held precious by the heart and soul Hauwahine wears a eloak of the rising fog Moving silently over the water's surface A lacy frmge stirred up by the Moa'e tradewind ' As a misty lei for Kawainui Kualoa stands in ceremonial impoūanee īurning to seek the beauty of Mōkapu Ko'olaupoko is dignified by the power of the cliffs With the decoration of the issuing sea spray As a iei of spiritual power of ancestral knowledge For the many branched pathways of the world today Strung together by Maui's hook, Mānaiakalani īhe sacred hook of heaven's velvet expanse īhat critical tool for use in the great, boundless sea Composed as the mele kuia (school chant) for Ke Kula 'o Samuel M. Kamakau

[?]

Ua ho'okumu 'ia he kula kaiapuni hou ma Kailua

He kokua ka lolouila i nā haumana i hiki iā lākou ke ho'ohana i nā ha'awina.

h -■ 5 I m > Z C CD ! o : o

iihii w— imi inmnni iniii'ii^ ?Tnww^iāimiTtinimrrTn ^itiiiiiiniwrr j Ua kali mālie nā haumāna e ho'olohe i ka ha'i mo'olelo i ke ka'ao o Keaomelemele. A'o 'ia nā keiki ma loko a ma waho o nā lumi kula.

:> zs I m > Z e § <