Ka Wai Ola - Office of Hawaiian Affairs, Volume 34, Number 2, 1 February 2017 — Ua Ao Hawaiʻi [ARTICLE+ILLUSTRATION]

Ua Ao Hawaiʻi

/ ka'u ia e huli alo nei i ka ulu ē * / A 'Ae, ua ao ē I I -Mai "Ua Ao Hawai'i" na V / Larry Lindsey Kimura Ae, ia'u e huli alo nei i ka ulu o ka 'ōlelo Hawai'i ma nei 'āina 'ōiwi o kākou Hawai'i ua kupanaha ka'u i 'ike ai. Ua 'ōlelo au me ka 'oiāi'o, "Ua ao Hawai'i," e like me ka lālani mele mai ke mele na Larry Kimura. 'A'ole ho'i kēia ka 'oiā'i'o ia'u e kamali'i ana. Ua pō. Ho'omana'o au i kekahi 'ahkala a Larry Price i kākau ai ma "Midweek" ia'u e a'o ana ma ke Kula Kaiapuni 'o Waiau. 'Ōlelo 'o ia ma kona 'ōlelo namu penei, "He aha ka waiwai o ka 'ōlelo

Hawai'i? Pehea kēia mau keiki e ola ana ma ke kaiāulu? 'A'ole hiki." Ua hala 'ane'ane 'iwakālua mau makahiki a puka kaukani a 'oi paha haumana a lilo kekahi i kumu 'oe, i polopeka kula nui 'oe, i loio 'oe, i kauka, i koa, i makuahine. No laila, ua na'aupō kēnā

'ano no'ono'o a Price mā o ka waiwai'ole o ka 'ōlelo Hawai'i. Ua na'auao nō na'e nā alaka'i o ia 'aukahi 'ōlelo Hawai'i no ka mea ua 'ike nō lākou i ka waiwai o ia 'ōlelo no ka ho'oūlu 'ana i ka lāhui. Ua 'ike kākou i ka ho'okumu 'ana i nā pūnana leo a me ka

ulu kupanaha o ka hoihoi a me ke ohohia o ka 'ohana a me ke kaiāulu nona ia mau pūnana. A ulu nā punua a komo i ke kula kaiapuni .He hana pa'akikl, he paio, he 'ā'ume'ume ka hana o ka wā kaiapuni no ka mea ua na'aupō nā kānaka alaka'i akā ua puka ke ao a lanakila. A penei nō ka mana'olana o nā mea kākau o ia pūku'ina nūpepa. E hō'ike ana nō lākou i ka ulu o ka 'ōlelo Hawai'i -ka ulu ma ke kula kamali'i, ma ke kula nui, ma ka pa'i puke, ma ka hana o ke kaiaulu. Ma na mahina e hiki ana, e mau ana ke kolamu 'ōlelo Hawai'i ma neia nūpepa. No laila, ke polo'ai 'ia aku nei 'oukou e nā hoa heluhelu, nā māmakakaua o ka 'ōlelo, nā aloha 'ālna e ho'ouna i kou mau mana'o ma ke 'ano he leka, he 'atikala, he mele. 'A'ole e pili ana i ka 'ōlelo Hawai'i wale nō. E ho'ouna mai i 'atikala e pili ana i nā pilikia, nā polopelema, nā paio o Hawai'i a o ke ao nei. 'O ka mea nui ke kākau 'ana ma ka 'ōlelo Hawai'i i 'ike ka lehulehu, "'Ae, ua ao ē." ■

^#LEUf HAWA.1

Ua kūkala 'ia ka lā "Aha Pūnana Leo Day" ma ka lā 24 o 'Okakakopa, 201 4, no ka mea ua loa'a iā lākou, ka 'Aha Pūnana Leo, ka palapala hō'oia'i'o mua o ke ao nei no kā lākou polokalamu ho'ona'auao kamaiki, ka polokalamu i a'o wale 'ia i o ka 'ōlelo 'ōiwi, kekahi 'ōlelo 'ane nalowale loa. Na ka World lndigenous Nations Higher Education Consortium (WINHEC) ia hanohano I. - mai Ke Ke'ena o ke Kia'āina

Na Kalani Akana, Ph.D.