Ka Wai Ola - Office of Hawaiian Affairs, Volume 39, Number 2, 1 February 2022 — E Ola nā Inoa Wahi Pana! [ARTICLE]

E Ola nā Inoa Wahi Pana!

J KA NA'AUAO O NA KUPUNA V ^ THE WISDOM OFTHE KŪPUNA "

Na Kalani Akana, Phū

"W" k ~T ahi a Edward Kanahele (1995 % /% / aia kekahi mo'olelo e nili

\J \J ana i nā inoa wahi pana ▼ ▼ pau a nāna i ho'opuka i ka olelo, "storied places." Na Samuel Elbert i hō'ike mai, ma kahi o 89% o nā inoa wahi ma Hawai'i he inoa 'ōlelo

Hawai'i. No laila, kupono ka ho'ala 'ana i nā inoa wahi pana Hawai'i.

Ina hele 'oe i Kapolei e 'ike ana 'oe iā Pu'u Kapolei kāhi i noho ai ke kupuna

0 Kamapua'a, 'o Kamaunuaniho.'A'ole kēlā pu'u 'o Fort Barrette. He hale koa kahiko wale nō kēlā ma luna o ka pu'u. Nui nā mo'olelo e pili ana 1 kēia wahi o Pu'u Kapolei 'oiai 'o ia ke kū nei ma kāhi 'alaneo. Ma "Hi'iakaikapoliopele" he wahine kui lei 'o Pu'ukapolei lāua 'o Nāwāhinekama'oma'o. Malia paha, ua kalaiwa 'oe ma luna o Kualakai (Kualaka'i) Parkway, he alanui hou ma 'Ewa. 'O kaualakai (Aplysia dactylomela a i 'ole A. Juliana) he i'a no ke kai ia a 'o ia ka inoa pono*ī o ka 'ili nona 'o Hilo One (Nimitz Beach). Ma laila i 'ike ai 'o Hi' iakaikapoliopele i ka punawai 'o Hoakalei. Ma laila ho'i i ulu ai 'elua kumu lehua a me nā pua lehua o ia mau kumu a Hi' iaka i kui ai i lei nona. Ma loko o ia punawai 'o Hoakalei i 'ike ai 'o Hi'iaka i ke aka o kona kaikua'ana 'o Kapo, 'oiai aia 'o Kapo ma Maui e oli ana iā ia. Na Kapo i kapa i ka inoa o Hoakalei ma kāna oli. Ola hou kēia inoa wahi pana 'o Hoakalei ma kekahi mau wahi hou ma 'Ewa. Mahalo i nā 'Ahahui Sivila Hawai' i i kā lākou hana e ho'āla hou i nā inoa wahi pana o O'ahu. Na ka 'Ahahui Sivila Hawai'i 'o Kapolei i paipai i ka ho'ohana 'ana i nā inoa kūpono e like me Pu'u Kapolei ma kahi o Fort Barrette, Kalaeloa ma kahi o Barber's Point, a me Kualakai ma kahi o Nimitz Beach. Na ka 'Ahahui Sivila Hawai' i 'o Ko'olaupoko i kūkulu i nā māka ahupua'a ma Ko'olaupoko a ola hou nā inoa 'o Hakipu'u, He'eia, Ka'alaea, Kahalu'u, Kailua, Kāneohe, Kualoa, Waiāhole, Waihe'e, Waikāne, a me Waimānalo. No laila, he maika'i ka ho'āla 'ana i nā inoa wahi pana Hawai' i. Ma O'ahu hikina, 'o Maunalua ka inoa pololei o Hawai'i Kai (pōkole no Kaiser). Ma O'ahu komohana, 'o Keawa'ula ka inoa pololei o Yokohama Bay. Ma O'ahu 'ākau 'o Ka'ōhao ka pololei, 'a'ole 'o Lanikai. A ma O'ahu hema, 'o Awalau o Pu'uloa ma kahi o Pearl Harbor ka mea kūpono. A, pehea 'o Red Hill? 'O ka pololei ka inoa wahi pana 'o Kapūkakī nō ho'i. E kāhea hou kākou i nā inoa wahi pana Hawai'i ma nā mokupuni a pau. Inā pēlā e ola hou nā mo'olelo a me ka 'ike o nā kūpuna. E ola nā inoa wahi pana! ■