Ka Loea Kalaiaina, Volume II, Number 4, 22 January 1898 — MUI MAHIAI a KALEPA o OAHU [ARTICLE]

MUI MAHIAI a KALEPA o OAHU

; : 9 m *••*"* - ••• - • ** *• •***• *_-• * • * • ••* ,*• *•*•"•••"» 9 , * ••*"_•*_•__••• ,* • • • •• •_ _ •• • • , * ,, •*,•••, • **»*•*•• *••** ••• ..• • ■• • • ,, • , *•••*•*■*• ,••••«•*• • * i *••••• ** •-**•*- * •*!• 'I* .“*.*•*.*“.• * * ““.•**'• *..• .*• • • • * * • •*• • •/-’•- ".**•! i •**•*"*"■__ ••■*« • * • , ,, ,«•,«, ,,.““.** % f .• • ■.. •.• •••■-■::;•-{•. : :::S ■l'Inkulnia 110 kn Holonma <> ka • * . i * ’* .* •"•••• ..* *,*“!*V! ••*.•/• * . “..*.*•• * \!.*..*.•*!». / .v!» ‘v?i Liiilmi Hawaii. *.•,•*•***•*•.*,*.•* , • **.*•*.* »,• •!.**.*****•*,!••.!,*•,*;*•*.*.“•*•*•*•*••*. • •**•’••* V **.V. •/ •"../;.*•• \;.:**;• ’’ * § *. * * *.*•* •*..••*• ••. * • .•....*.• .*.•.*.. .* .•/•.•. •**. .*: .. .*.*;! •****•.*.* ?-: ij ,vi;n hana f ;*..;.. .. .***... *... ;•;.*..•.*;••::• I*.•**.*• • •;:• •;*.*.•.*•*.*.; ■ ■ ;J i 1 • • “ ••■•■•••.• •"■ .;■'•.••.•".•;•:!••.:• I K.\ Masao Nn. ! .■, ..•■;;.',,■.■'■■■■.■:::’■: •.•.■■•:•■■• •.•• • v .: i . • *i' * * • * • • •.. . • . •. .*. • .. I • * i * i" * i 'i •*• 1 i h i • . *, •»• •, :• ...... :*:,v.*,.. , ,v,.y.*, I •••’" • . • ••••••••:•;• •.•••• • ••••.•••;•;.•■•:•;;{•;•:• :•;.;}•■ ' * * • •*,.. ,*• • *,•*,..*/.•; ! ... t .*. ... • ; .**...*.*• i»';'.*.*• V.*!*. ,, *.**.*..•:*; *• .*.*;.*.*/;*.: ' i) ka maiiao uui, ka makemake, ka hahaha | mo; •"•,, , , , , , ,," ** ., ,, l * • •*,; ..!.****,*,****;**»:*.«*» \**««;*,**.**:*.*>;/>*; .;.y, :o koi;i H ai. oia ko kokua ana i na oiwi Hawaii o ka aina uei||||p jiu:i o k.i hoolml aua ae no ka hoohoilioi 'a li&>h6l6mwv&iiW ; kn “Oiliana Mahiai,” oia ko kanu-ai (kalol a hana poi; hanai g||| I imlnimloiui o koU a mo keiaauo, amo ua hana e ao o pili ana ! ia oiimua mikiala, a pela : ;jnt?me ke Kalepa aua i inmkamao o uo, « hiki ai e hoolako pono aku i ka homo'^: |a ««• koia kanaka Hawaii, i na lako ai a pela aku, uona iho,|^^g , , *• ,** . * ••••• •• . ■“•**,*• *••* * I • • ‘,V K*** *• •*! *• kn«:- o!s:i«a a ino ka lehulohu ilokooka noho’na oluohi. [Ho |||||| h:lua maholo o koia Hui. 1. Mahiai. ‘i. Kalopa. O ka mahi- % * • _ _ • . • . . * •• • • ••• •• •*•_*_ ,•» • c ,*.*.. ,* • , ,%** •/■*•••., , .“ • • ““ • • .•••;*;..; .** •/,.*»••• * * • ;ii u: i hana mua. l . 5 “ . . •“ .•,•••• •.“-“’ N *. • *-•• • .“-•“ * . • •**,. 0 /.mahele (sh ares) ma ka $ o p 'iffĒ !;maisclo hookahi; uku komo §1.00; o ka uku ana o ka ma* J||| h # # # '* ā »:w->v # ' lei mahina, pola a hiki i ka piha ana o ua mahiua he umi. ||J|jj 1-. Uln i-o i lala kela a me keia mea ma k» wa o uku mua ia |||jj| inai .!i Ua uku komo, a mo ko ka e loaa ||||jj| :»kn 150 ho likiki hookaa ilaln. • ■ M \;< ij,r n ka OniANA Mahiai — Kiv Axo aHmk ka Nanaika UH ... , *:.. ,, «, ( *i:..", , * , * , |( , ;*« :',«»; # **,:;*••;*•';•;«••!• i*/!;^*v* o ia Omm. . ilo < vhuo, o ka Oihana Mahiai, aole oia walo no ka hana |j||| i.MU a !io kauaka a me ke aUhele'olha- ■ kahhka::;;ivphu;o;haliai;g|i|||| «i, aim, ola ka puuhonua a e mau aku ia, a o ko ala kiekie o |||g ;!;> h:\Ti i a pau. Oa uana aua hiliuaiuni i ku na kanaka apau ii|| - ‘ ' 1 . 0 ke :\4> i!ci nmluiia o ia oilmua i na mannwa a pau o ko ka-;|||||j kon noiio nn:u Aolo uo hoi Uo mea o ao nana o hoopilm ia ||||| nmkuiua “ ka hoolma anaoka lopo, a aolo v,o hoi o ia oihana |||Jj ■>.! Ua mea nanae haawi mai i ko ola i i a kanaka a mona |||j||j • ** «_«•__ ,«“**«““•«•*•«••• ,,, • % *,•» •« •*. !*! **•,•, hhiohmoiui, aka, oia ko kahna, ka moloo ua oiliaua a pau. O |||J(j • _ •• • _• •**••.., —r*3*—• «*• •• !• *.; r • '•■' ••*«•«*•»»i|ke o ua 4 M-loko a mawaho*i|||||| ; :!::•{ lii oihana mahiai mai no la. •• • • «• - •• • • • •• ••• ••• •,•. *.. • _ •• •• •• • • , • • • , ••- *•--*. - *,,,V.»tV 1 k;i wa o olū ai ko kanaka nmhiai i ka hva a kona luh], ii|||j \> pomaikai ana oia, iawa pouo kona homu m«' Ua ai, a e mau ||JJ| , U } • kann iūakohiko i na kan a pau « liko nn' koua mikihla §fj§ hn - ‘! : v-'- : hvY : - : j ■ ;*:•; fs, .'.'uIU-i Ma r. koua waiwai Ui, na hoopiha ia na mok.i, aua panni jj| ; ko-mi waiwai ma na walū like ole o ka homm. • •• •• •«•* . «*-**«*«--• O kn Inhui i hiliuai maluua o ka mahiai ma ke ano, ;oia g|||jj . knna i'Uiihoiiua, ho hoiko aua maiiai koim kuokoa amo kona * , * ,«••••* •• • • • ,*• ??••*,**,:•••••• holo;nua iloho o ka nohona liauoli. . O ko kakoo aim o ka oihaua mahiai i im kannka a nu» ko ||||j • , ..*•••• y-;-/.:, ; .V:*.*.v;^v;:: ! kuhum pilm o na ahahui iloko o ko lakou nohoim oliuūu, he |||jH . • . . ,* # *,. *,!,*. *» , k pniūiao ia a he hanoliaiio mū. 3811^^ o ke alii o ka aina me koiiii hauohano mū e hekau una .iiiiiii n! ūako n nmwaho, ho kanaka malūai oia. Ma ua aina nui o ||U| k:i'hi'iumnū. he puuahele i ua alii ua mahina-ai, a ua hoo- ||||ll ik:ūka iakou iua kauaka ma ia alahele, a ua komo lioi iloko o ; ; :|||U ikela » me keia kauaka mikiala^inaūh-ūMhaha^ Mu Ameiika Hnipuia, «a kaena hauheo ao o AVashingtou||jJ||||| : Aūum*, JeJlerson, Jaekson, VairBuren,;; Cl«ViWū kokahi niiiu kauaka hauohuno o'ae i ko lakou iko : ' ; '6i : ;kolakel(Qi|^ 1 u »ū u m; 1 1 ūeIiie ■ hia' ka' ; mkhiai. 'nAha''Sk'tt jka';leliulhliu V»ko:i mulmia 6 lakou '..'pakalii; : m©';• ka' : :bhohiftfnli|i^EW5@^^H hookele suipuiii. ■■ ■ ' J;; v . v ?Ja Kina i ke au kahiko, ua hooikaika loa o Kong|||||J||| : \-'iA se (Confnoius) he : pakh'akamai auaauab|li^fi;l^^ffi|iii•J?|j| :. mx ka oihauū|ihahiaij a oialkana i kuahauiV|tti|i|koh^whtti : 5:ii' kc\ a 6le 1 o;kūūlana: Mai• hana aku _ m m;ū nou,” O ka manao o keia, “e liana oo a o lioo- | n mai kaukai a na hai o hana mai nou. , .. uiUi umi i keia la, ua ike ia, o ka hiluū pake 0 5 : .. : : =:•-; v .... .V: v : . Kim», he lahui imim iv he puui mahiai lakou, a mnlaila ko - - . • v... - - •- • ;v ; ,*; m/,% .: /.7- \\\<: ;f ’ !• *«• | ’ V. *• *,* *,!;! I - ; U.s; iūiihhi pihū,ja hikiiiniu|i|jkjeke kuo • ahaheh', oilmna nnūūai» oia ka ’ to KA : 'hhl , v ln'ī ūvj 1 ūwŪifcohf|Yūlinl||iYlifc W a Kmnrluiu e ka huaioikaihaua. Nohula, e liaolako la aveihanwiliiĀg m i a; iva a:.! i ūv, a naike kana ka mahiai e hai u. iiKWiiaM IUa ū khia niuh khmu kupono i ho keia ae la e loaa ai h«sl^||ii ■'.•:ikiChi i0^feuijioronaBhiniife^^ \;him i fci i mmm -īi-a • • • •• ::;.*.•;• • .•". .. .*.:• •*• •;V.;..**.- ;*-:-*.v7:::•• •*: ::••.■ ■:•.:'V;'.V» • \ v ->'V $ -* • •s*« v -N v \* v/''• v/**'V*'vTs : ~ v'' 3

ia k.‘i «iaio o aein, ua manao ka luea kakan o keia palapnla. ua huva ua hoaUaka aim i keia ae la, a ua kela a me keia e kaupnona uoua ilio ino ka niaimolanni a e hoololi ae i ko kakou kiinniliana a uaua )>ono aku ia mua, ma kalii e )iiki ai e loaa kn ai o oia ai kakon, u nialuua oia kahuu haiiu o noonoo ai, kukaknka, hoolala. a pela aku. Nd kukou iho, kii lahui //awaii, me iie uieu la ua poiuu lon ana haalolo i;i j»iih:i keia oihauu i olelo ia. A hiki mni i ||;v koia la iloko o Uo Uakou nohoua hemaheuin, ua iko 5a ua poino e pahola ana niu o u maanei o ka uina nei. i|'\ O ka oi aku o koia, aia ma kahl oka ai. //oohomaliema iu na aina, ulu ka naholehelo, ma-make mai ku ni, a o ka hopi>;; peua ua piiikia. Aole o keiu wale no, aka, ei uku uo, ua huawi ia, ua hoolilo ia. aein iioko o ka pohoUmnona kauaku e ua aina, a :ii:i no lioi iloko o ko lakon poholima ka pimho.Vs"s • , nun, ke ola o ka hapauni o ua kauaka. ,——, *■ * • • Xu koia houhemahema ihoonlumai i keiamau popilikia ako ike uei kakou ia moa. Nolaila i ulu mai ai ka manao mni loko mai o l.a uooiioo akahele ana uo ka hiki e loaa hou ••••• *— •— 1 • • . • ■ pps : ;- ia pono i;i kakon, a e okomo ia la inaimo hana iloko o kakou i keia wa, a o mikiala a o hahui ma ia alahelo e Hke me na hihni naanao o ae o ka hoinm nei, a pola pu i ko au o ko kakon umii kupiina, na makua i nalo aku. ||||| : O ka poi i hana ia mui ke kalo (taro) mai, ho ai kamaJ||v,: ainu ia uo ka aina noi, he ai ola ia, a he ai punahele ia ika •’•••■•• lahui //a-waii nmi ua kuiniiia mai, na nuikna i Imla o aku a . liiki mai i koia la. i ke nu malnmnhnna o ka lakou raan pula|j|||k:,■ pula e ola uoi, oia m> l;o ]mlama ia noi i;i ai iro ka hanohano nni. 1ke an o i.o knkon mau knpnna, ho mea maa man ia p||:> lakou a punalioh* no hoi Un mikialu aua i ko lakou mahine |f|| iii. Maimia o I;;i oili ana ao okala n liohoia inni i kona mau p||;; kuknua nialainaliinui maliina nk« ilikai, o ike iaaku nolakou S||g:v o hnna iina iua kn lakon nialiina ai. () ka lakou niilimili ia, a w||S; o kii lnkou pmiiiliole >n. :i oUa lakou hana mua ia a maliope na hana om- a pan. lio makuala loa lakon, a «ole ho homo i nolo i ka ai. A liouha n ) hoi ka moa o nolo ni, no ka inoa, aīii no ka ai i ka ijml.;u hah*. l'a mnopopo iko kanaka umhini ka niha o ka, kana mueke o lawa ai kahi la ao, no ka moa, ip||S:;; nnna no o malii, nami no •• hana, ii nana iio o hoopiha a n hauai hiia i\io. Ki* nonnoo iho kaknn a lioomaimo an iku haim ° 121 an I k;i:ihi>iH‘ aku. alaila, o iko ana kakou aoio pololio iliil iko ia. I'a hann. ua niiklala. aua ola ko lakon nnhona, aolo lllpp-'.'.. pehi ko koia w:i i olHoia, oko nu malamaluma ona pulupnla Ilawiiil. Emi liopo a o wili mun aim «> hopohopo mn manaolanu, :i n liookiokio man aiu ka pololi mnlnna n muona a ||||pg:;' na lawu pon.i oh* ka wailiona aī nku hmno. no oiuio nu halii iiio ka pilikia malnna <• kakon ku lahni n ka ainu, na linnln 1 - Ep;\ inahnma a na m*lo pu im lioi ina kmhina pua n knai. ; A jm *1 1* *:i o jm>iio :ti? |V*hoa o louu hoii ai ia inikiahi, ia ||f olu, i kn kanakii oiwi? In.i kakou a j>au, u i oln ia, hn lmjmlua u liookiihi Impaha j»:iiia o ka lahni n ahoimi a imnloln uku nmliina o im oilmua mikialu o ku aiim o likn mo keia oihumi n hoakuka i:i no noi, ii j>i-la jm me na oiluuia kalepa, he Iioiko una niai ia i kona nmkoo hauu maoli, a o !o«a nun iaia .: ( 4 : ho makana uni iloko o ka v iko ia ai kona liolomun n nu % ||||i; kona iimknuknn pihn mu ka Imua. Oku hiki iko kauuka ko hookelo i koua waiwai ponoi, i koua oihuua mikiala nio ko kuokoa, ]>o]ii uo o liiki ai iala ke lawolawe a hookolo i na oiImua liko olo o kona aupuni. Xa koua iioonoo akahele e M|||& hooulu mai i kn nmmm mnikui a uiakoo hana e kakoo iuiu, u oiion ukn imna m« ka ikulka uui. Nu ka molowu, a hnopun inanawa nm na uioa. waiwai ole, a hoohoniahema o ko kanuku . rae ka hauwi aua i kona kiileuuu i ua kauaku o ku aina e ua Jjte; lakou o nmhi a « hoopiha mai i kona a-ipu mo ka ai, lio lioB|»: ike ana mui ia i kona ]>ololi, wi, nole a lawa pono olo o ku uolio n im. ' Mu ua aina mii ; i liilii 5 komo ka malamalama a puni ka honua nei, uolo i hnohemaiioina ku lahui ponoi o ka uiuu i ku ■|:|; mahi uim i kr* lakou ai kumimiua, a na kaa no hoi na lakou ponoi e niahi ii hnoluko aku « hauai i ko lukou lahui pouoi. Ma ko kakou kuinlu noi, ho poe e ka mea uuna e hoolako mai i ku ai, a im niaumo loa aku na oiwi ponoi o ka aina. . Na keia homuhenm i kono aku i ke kanaka noonno akahele e nmkaulu :i e lulau ika oo una, e haua koke, a e hoolu|||S; ko nou iho amo l;a loliulelm aku. Eo kuhihowa l ia ia kukou ka Ihlimii aua a na ke kauaka o kalii o, o hoopilm mui ina-uipn. Ua muopopo ia kakou a olehe iii poi o Ahoi nm, ke kanaku e, helaiki kalakon ui. Ha moa munpopo ole ia kukou kahilinai ana no ko Ahoi ma hoo■H'; muu iiku ike kuun ai i keia wa. hm pahulu ka lepo u mamukemai ka ai, kolili, pnpo, a j)ola aku, alailauole e hoomau Mil;;; aua lakou i Uo kanu ana ia mea; u henha ku mea e kaim ai? ruiki. Hcul>« ke knmu? Iloko o hookahi maMg||| kaluki holookoii, alaila, c loaa aua no he olua oo laia nn oi ae iu mamun o hookahi oo «i i ka makahiki me Hilii j;m oke kuln. Mu keiu, ua hoopnu ia ke kanu ana i p|| ; ke kalo, aika wa e loli «e ai ona loi-ai a i mau loi miki, uluil», healm aim lu ka hopeaa ? Wi, a lawa ole ka noho’na K> , 86 kein ko kul.uia nno imi e hana ia mai nei ma n» aiua taro i keia wa, u na i:i hana ain) u i hoike mai i ke kulaua e (|l|£- popilikiuai kuUou na kaimka Hawaii mu keia mun koke iho* Nolaila, o ula like, e pupnkuhi, e hooikaika, a e kakoo uia na «no a puu, »* kuknlu a e lawo mui a na kakou oiwi Hawaii e 8jyfe hana i ka kukou ui, oia Ua poi, a aole no ia he inea e kunuRkuuu ui kokahi kmmku iiooikm*. muikui ina ka hooikuika atm o kokuu ma n« ano u j)au « hiki ui e hooholomua ia hana, no ka mea, ua iko oia n kima ui nmkuuhine ia, u ua ni «o kona hauoli no i« Imuu muikai « hunolmuo, uiamna o ke kokun una ina Imua o louu o!c ui lie pomaikai o ka nnho mm. ||||;;; Noluila, in.i keiu, « mamuu o Uu liooki «na » ka moa kao keia nmn up:i.iiii pcj)a i koia, ke waiho aku nei waii i fc|| - ka Ololo kanluna a Hookei' T. \V«shiu«»ton o Amerika, wahi “Aol<* e ho'o-n.'ii kekalii lalmi ke o!e ia « ike, aia he nm k;i mu'.-i uua i k;\ ainae lik« me ia ma lee kakau «na. _. M.«i ka Imuhaa «ku kakou e hoomaka ai, a aolo ppMhaluiltiVi1 1 :r. ■ A aolo kakon « ae aku i ko kukou mau kauma- ■ ha o nhi pn ikn i k<* Uakon mau pono.” Ma keia ae la o loaa ia kakou h * !;n’iikalii a h« ulakai, a na keia alakai e huawi ; ■ iriai|?i<i kakon »> i. iimn.iol.on, ana k»*la amo k(*ia t* lioohoh* || noim iho. a m k-nu <'li<*lii t a mikiala hauii mo Ka makoo i vL f ; l;oua pono a hoko.a man ilnko oka iiohona hanoli <• hoiko f inai, aek vk<*.* mai i Ua <»iai<> o keia hana aka Nlmi. na l;a f Inlini, a n<* ka l.-.lmi llawaii. E kala mai, ow«n no im> ka haahmi, ml r Dn.via M. Kupiliea, - h’(t k auoh'lo ,N'ui o ku. Jfui Mahiai a Kalejnt, Oa/m.