Ka Loea Kalaiaina, Volume II, Number 5, 31 January 1898 — HUI MAHIAI a KALEPA o OAHU [ARTICLE]

HUI MAHIAI a KALEPA o OAHU

! • . T ■ Knkuluia no ka Holomna o ka ' [ Hawaii. I . \ ■ i i * KU M CJJrl /V HOOi. ALA | Ka Manao Kri. | i 0 ka manao nui, ka makenmke, ka baua a me ke alahele o keia Hni, oia ke kokna ana i na oiwi Hawaii o ka aum uei ma oka boolmi una ae no ka hoolioihoi a hooholomna ana i j kn “Oihnna .Maliiai,’ 1 oia ke kauu-ai (kalo) a hana poi, hauai holoholona o kela a mn keiaauo, amo ua hana o ne o pili aim ia oihana mikiala, a pohi pu ma ke Kalepa aua i na waiwai mukamae o ae. o hiki aie hoolako iiono aku i ka home o kola a mo keia kauaku Hawaii, i nn lako ai a pela aku, noua iho, kona oliana ame ka lehulehn ilokooka nolio’na olnohi. [He elua mahelo o keia Hni. 1. Mahiai. 2, Kalepu. Oka nmhiai ka huna mua. | i- mahele (i?h ares) ma ka $. o ka mahele hookahi; nku komo $1,00; oka nkn ana oka mn* } l.eh- he o ka mahiwa, pela a liiki i ka piha ana o na nmhinn ho umi. 15 lilo iio i lala kela a rae keia mea ma ka \va e uku mna ia mai ai ka uku komo, a mo ko ka mahele kuleaua, a « loaa uku no he likiki hookaa tlala. M\ui:i.e u k.v Oiiiana Maiiiaī — Kf, Ano a m v. ka Kanaina O IA UlHANA. | TJc oiaio, o ka Oihaiia Mahlai, nolo oia wale m> ka hana . mna a ke kanaka a me ke alahele o ua kauakn a pau o hahai al, aku, oia ka puuhomm a e man aku ia, a o ke ala kiokio o na Iiana a pan. Ua. nana ana hiliuai uui aku na kanaka a i)au o ke ao uoi inaluua o ia oihana i na mannwa a pau o ko kakon uoho nmi. Aole no hoi ho mea oae uana e hoopihu ia | mukaluu- u ku hoohua anaokulepo, a aole no hoi o ia oiliuna wale no ka moa nanae haawi mai i ke olu i nakanaka a moim holoholona, akn, oin ke kahua, kn mole o na oihana a pan. O ke Kalepa. ka panailiko o ua oihana a pau maloko a uiawaho, mai ka oihana mahiai mai no m 1 ka wn o ohi ai ke kauaka mnhiai i ka hua a kona e pomaikai ana oia, lawa pono koua home me ka ai, a o man ana kona uhikolako i na kan a pau e like rae kona mikiala ma la hana. Ma o koua walwai h«, ua hoopiha ia ua moku, aun piumi ia kona waiwai m;v na wahi like ole o ka houna. O ka lahni i hilinai maluna o ka mahiai ma ke auo, oia koua pnuhonuu, he hoike aua maiiai koua knokoa amo konjr holomua iloko o ka nohoua hauoli. O ke kakoo ana o ka oihana maluai i na kauaka a me ke kulana piha o na ahahui iloko o ko lakon nohoua oluolu, he kamahao la a he hanohauo uui. O ke alii o ka aiua me kona hauohuno nui o hekau ana maloko a mawaho, he kanaka mahiai oia. Ma ua aina nui o ka honua nei, he pnuahelo i na alii na mahina-ai, u ua hooikaika lakou ina kaaaka ma ia alahele, a ua komo hoi iloko o kola a me keia Uanaka mikiala ma ia oihaim ka hauoli mau. Ma Amerika Huipuia, ua kuena haaheo ae o Adams, Jcffersou, Jacksou, Yan Buren, Clay, "V\ r eb8ter a me kekahi nmu kanaka hanohano e ae i ko lakou ike oi kelakela a ulumahiehie mnka mahiai. Ua nanaaku ka lehulehu holookoa maluua o lakou pakahi me ka ohohia uui mamua o ka liookele anpuni. Ma Kina i ke au kahiko, ua hooikaika loa o KongFut'Se (Confuciu8) he pake akamai auaauao loa, i kona lahui nm ka oihana mahini, a oia kaua i kuahaua ni i kona lahui me kela olnlo kaulaua: “Mai hana aku no Imi ke ole lakou e liana mai nou.” O ka manao o keia, “e hana oe a e hooponopono nou iho, a mai kaukai a na hai e hana mai non.” Ano, a hiki raai i koia la, ua ike ia, o ku lahui pake 0 Kiua, he hihui han» u he puni mahiai lakou, a malaila ko lukon hiliuai pilm, a hiki mai i keia la, ua loaa ke kuokoa uio’ kīi. holomuu lloko o ko lakou uohonu oluoln. ). >... *••***)*». * *,,. ..*. , s . *. ** , .... . _ _ ... * , . *..*..***.***. * * , - oiaio, 'a ūa niliopOpO i kela anm keia kanaka noonoo nku!i»*h>,; 6ku 6i huha miihiai, oia ka oi kehikela a knonoono ... .».._ ._ ...*. , *, _* ,*»* ,»». ■: ; kufiiblio //b:kumibbud fkb kanaka m;ihiai, lio kuokoa | .* .“V;j* *- •-* - *•' *• * ***.-'■ . . ■ ... . -- .**"••'.-•...:*••• ;..*.*‘*...*.*•*■ I ai atm,finai iaSS kona luhi o ku huu o ka hana. Nolaila, e hoolako iaa e hanai • ;»».»»in , ., .. ... ,». . . ■ ;*; * .-. . • ., ... ...-. . .-;-.- .. .. .. ....... . -• .... * .... •-. ia ka aimi, u na ke kanaka inohiai e hanai. Ma o keia inau kumu kupono 1 hoikeia ao lu e loaa ai he Ikipliiha lcnpbnp~bckbnblbku i|kej: nmikai, ftiigilialaa : -e %uana ifNbl ai lftf|i |melib|?lbaii^|;:|

**. ia ka oiaio o keia, wa maiiao ka mea kakau o keia palapala «a lawa na lioakaka ana i keia ae la, a na kela a me keia e i ■ kaupaoua uona iho me ku inanaolauu; a e hooioli ao iko ka1 kou knmnhaua a naua pono aku ia mua, ma kahi e hiki ai e loaa ka ai e ola ai knkou, a maluna o ia kahua haua e uoonoo ai, kukakuka, hoolalu, a pela uku. No kakou iho, ka lahui //awaii, me he niea la ua poina loa uua haalelo ia paha-keia oihana i olelo ia, A hiki mai i keia la iloko o ko kakou uohona hemahema, ua ike ia «a po- ! ino e pahola ana ma o a maanei oka aina nei. | Oka oi aku o keia, aia ma kahi oka ai //oohomahema i ta aiua, ulu ka nahelehele, ma-make mai ka ai, a o ka hopena ua pilikia. Aole o keia wale no, aka, ei aku no, ua haawi ia f ua hoolilo ia, aoia iloko o ka poholimaona kauaka 0 ua aiua, a aia no hoi iloko o ko lakon poholima ka puuhonna. ko ola o ka hapauui o na kauaka. Na keia hoohemahema i hooulumai i keiamau popilikia ake ike nei kakou ia men. Nolaila i ulu mai ai ka manao mai loko mai o ka uoonoo akahele ana no ka hiki e loaa hou ia pouo ia kakou, a e okomo ia ia manao haun iloko o kakou 1 keia wa, a e mikiala a o hahai ma ia alahelo e like me ua lahui uaauao e ae o ka houua uoi, a pela pu i ke au o ko kakou mau kupuna, ua makua i ualo aku. O ka poi i haua ia mai ko kalo (taro) mai, he ai kamaaiua ia no ka aina nei, he ai ola ia, a ho ai puuahele ia i ka lahui //awaii mai ua kupuna mai, ua makua i hala e aku a hiki mai i keia la, i ke au mulamalama o ka lakou inau pulapula e ola nei, eia uo ke pulama ia nei ia eu me ka hnnohano nui. 1ke au oko kakou muw kupuua, ho mea maa mau ia lakou a punahele no hoi ka mikiala ana i ko lakou mahine ui. Mamua oka oiii aua ae okala u hnhoia mai i koua mau kukuna malamalama maluuu o ka ilikui, e ike ia uku uo lakou e hana ana ma kolakon mahiua ai. Oka lakou milimili ia, a o kn lakou punaheie ia, a o ka lakou haua mua ia a mahope na haua ©ae a pau. He makuala loa lukou, a uolo he iiome i uele i ka ai. A heahu no hoi ka mea e nele ai, uo ka moa, ain no ka ai i ku ipuka hale, Ua maopopo i ke kauaka mahini ka r>iha o ka kana nmoke e lawa ai kuhi la ue, uo ku mea, uaua no e mahi, naua no o huna, a uaua uo e iioopiiia u o hunai iaia iho. Ke uoonoo iho kukou u hoomauao ae ika hana o ia au i kaahopo aku, alaihi, e ike aua kakou—aolo pololio ike ia. Ua huna, ua mikiala, auu ola ko lakou nohona, uolo [ pela ko keia wa i ololoiu, oke au mulamalumu oua pulapula Hawaii. Emi hope a e wili mau aua o hopohopo mo mauuolaua, a o hookiekie mau ana ka pololi malunu o maoua a ua lawa pouo olo ka waihnna ai o k» home. ho oiaio ua halii iho ka pilikia maluna o knkou ka lahui o ka aina, ua hoohomahema a ua uele pu nohoi iua koehina paa e kuai. A pehea e pouo ai? Pehea e loaa hon ai ia mikiala, ia ola, i ke kanaka oiwi? īna kakou a pau, a i ole la, he hapalua a hookahi liapaha paha o ka lahui e uhomu u paulelo aku maluua o ua oilmna mikiala o ka aiua e like me keia oi~ hana o hoakaka ia ae nei, a pola pu me ua oihaua kalopa, he hoike aua mai iu i kona makeo haua maoli, a o loua ana iaia ho maknua uui iloko o ka wa e ike ia ai kona holoimm a me kona makaukau piha ma ka haua, Oku hiki iko kiumka ke hookele i kona waiwai pouoi, i kona oihana mikiala me ke kuokoa, pela no e hiki ai iaia ko lawelawo a,hookolo i na oihaua like ole o koua aupmii. Na koua noonoo ukahelo e hoowlu mai i ka manao imukni a makee haua e kakoo iaiu, a ouon aku imua me ka ikaika nui, Na ku molowa, a hoopau manawa ma na mea waiwai ole, u liot>heiualiema o ke kunaka rao ka haawi aua i koua kuleuuu i uu . .... ninu o na lakou e mu».* >* w maī i koua a-ipn me ka ui, he hoiko aua mai ia i kona pololi, wi, nelo a lawa ]>ouo olo u ka noho aua. • Ma ua aina uui a liilii i konio ka malamahuua a puui ka honua nei, aole i hoohemulunna kaluhui ponoi o ka uina i ka mahi aua i ko lakou ai kamuaina, a ua kaa no hoi na laknu ponoi e mahi a hoolako aku u haimi i ko lakou iuhui pouoi. Ma ko kukou kuiulu nei» he poe o ka mea uaiiu e iioolako mui i ka »i. u ua uuunao loa aku uu oiwi ponoi o ka uina. Na keia henmhouni i kono aku i ko kanuka noouoo ukaliolo e maknala a e laluu i ka oo unu, o hana koke, a e hoolako now iho a me ka lelioleliu uku. He kuhihewa loa ia kakou ka hilinai ana a na ko kanaka o kahi e, e hoopiha mai ina-uipu. Ua manpopo la kakou a ole he ai poi o Ahoi ma, ko kauaka e, he laiki ka lakou ai. He meu maopopo ole ia kakou kahiliuai uua uo ko Ahoi nm hoomau aku ike kauu ui i keia wn. Ina puhuhi ka lopo a xuamakomai ka ai, kolili, popo, apela aku, aluihiuole e hoomau aua kkou i ke kanu anu ia moa; n heaha ka meu e kauu ai? He raiki. Heaha ke kumu? Iloko o hookahi makahlki holookoa, alailu, o louu uua no he oluu oo laiIki, a ua oi ae ia mamua o hookahi oo ai i ku makahiki me ka Uilii pn oke kalo. Ma keia, wa hoopau ia ke kauu ana i ke kalo, a i ka wa e loli ae ai o na loi-ai a i mau loi raiki, alaila, heaha ana la ka hopena? Wi, a lawa ole ka noho’na pilikia. O keia ke knlanu ano ani e hana ia mai nei ma ua aina taro i keia wa, a ua ia hana auo e i hoike mai i ke kulam. e popilikiaai kakou ua kauaka Hawaii ma keia mua koke iho* Nolaila, e alu like, © pupukahi, e hooikaika, a © kakoo ma na ano a pau, e kukwlu a e law’e mai a na kakou oiwl Hawaii o haua i ka kakou ai, oia ka poi, a aole no ia ho mo i e kunukunu ai kekahi kauaka noonoo maikui ma ka hooik lika ana e kokoa ma na ano a pau e hiki ai e hooholomua in hana, no ka mea, ua ike oia o kana ui makuahine ia, anaoi ao kona •••? mamua o ko kokuaona W _ pvju4.iikiu o kanoho ana. NOiaila, ma keia, a mamua o ka hooki anu o ka mea kakau o keia muu apaua pepa i koia, ke waiho aku nei wau i ka olelo kaulana a Booker T. Washingtou o Amenka, wahi ana: “Aolo e holomua kekahi lahui ke ole ia e ike, aia ho hanohano ma ka mahi ana i ka ainae like me ia ma ke kakau ana. Mai ka haahaa aku kakou o hnomaka ai, a aole malnna ihe. A aole kakou eae aku iko kakou mau kaumaha e uhi pu akn i ko kakou mau pono.” Ma keia ae la e loaa ai ia kakou he kuhikuhi a he alakai, ana keia alakai e haawi f^I»• ©;b6bllōlo •; nemaiho, *n% koim ohohiaf«pīikiaIii liaDa|iiie ka makee i pouo a kwokoa maw8ilokSg»|lta|^ Ilimal, ®i kiikoo lahui, ua ka -■& ■ lahwi .,J^4 I&ipihea, Kakauolelo Mu o ka Hui Mahiai a Kalepa , Oahu >