Ka Loea Kalaiaina, Volume II, Number 7, 14 February 1898 — HUI MAHIAI a KALEPA o OAHU. [ARTICLE]

HUI MAHIAI a KALEPA o OAHU.

■>v—- ■ gpf§y/:/V: *SS Kukuluia no ka Holomua o ka. S,- •.' '•“ ••• * ... ■ Lahu >. waii. KU M U 1:1 A.NT A HOOL A.L.A : Jfcjr ; *. Ka Manao Nci. 0 ka mnnao niii, ka makomake, ka huua a mo ke alahelo o keia Hni. oia ke kokna ana i na oiwi Hawaii o ka nina nei - ||||||i ma oka hooinii una ne uo ka hoohoihoi a hooholomna ana i ka <f Oihaim Mahiai,” oia ke kauu-ai (kalo) a hana poi, hanai holoholona o keln a me ke ; aauo, ame ua hana e ae e pili aua ia oihana mikiala, a pela pu me ke Kalepa ana i na waiwai makamae e ae, o hiki ai e hoolako pono aku i ka home o kela |U|;;; ame keia kanaka Hawaii, ina lako ai a pela akn, nona iho, kona ohanu nmn ka lehulehn ilokooka noho’na olnoln. [He j elna mahele o keia Hui. 1. Mahiai. 2. Kalepa. <) ka mahiliH;::/: ai ka hana mua.] , e mahelu (sh ares) ma ka !? o | iilPi ka mahele liookahi; nku komo $1.00; oka uku ana oka mn-i - i ■ hele he 1 ||||gi; oka mnhinn, peia a liiki i ka piha ana ona muhina he umi. | K lilo no 5 lala kela a me keia mea ma ka wa e uku mua ial ?i||īpA; ... ‘ |||||||i mai ai ka nku komo, u me ko ka inahele. knh-ami, n e loaai WK?: aku no he likiki hnokaa Oaln. | ; •'••?.**.*.*. *•* .- 9Hte; Mahi.i.i; o ka Oiiiana Maiiiai —Kr Anu a mi; kv \vn\i\a SSSSS:’*V! •' I HHa'' O IA OlHANA. i iiiiVv He oiuio, o ka Oihana Maliiai, aole oia wale im ka haua ; :**.V:,v'/V.‘. , *>‘*.*V.' * ..., • mua a ke kiinaka a nie ke alaliolo o im kanaka a pau e liahai fc:r; ai, aka, oia ka pnnhomia a o mau aku ia, a o ke ala kiekie o ||j!g:: na hana a pau. Da nana aua hillnai nni aku na kanaka a pau j |||||/' o ko ao nei malnna oiu oihana ina manawa a pan oko knS*'c^* , : : :* : . : ** • kon noho ana. Aolo no hni he mea oae nana e lioopiha ia v makalna oka hoohna anao ka lepo, a aole no hoi oia oiliana ,.^Vv!vVV“*■ *-.--** **• * _* waio no ka mea nauae haawl mai i ke ola i nakanaka a me na ||||&: holoholona, aku, oia ke kahua, ka moleo ua oiliana a 2ian. O iiiiii ke Kalepa, ka punailike ona oihana a pau maloko a mawaho, ||1|| mai ka oihana mahiai mai no ia. II ka wa e ohi ai ko kauaka mahiai i ka hua a kona luhi . i} g: o pomaikai nna oia, lawu pono kona home me ka ai, a o mau I;-" ana kona ulakolako i na knn a pnu e like me kona mikiala : /*.*v« ?:*.*.*;*v[;.*.*.*;: ■. * *• IHp:- ma lu hana. ||jpi Ma o kouu waiwai la, ua hoopiha ia na mokn, a ua panai ia kona wuiwai ma ua wahi iike ole o ka houua. O ka lulmi i hiliuai malnna o ka mahiai ma ke auo, oia J|||p kona pnnhouuu, he hoike aua mai ia i koua kuokoa ame kona 'v V •’ holomua iloko o ka uohonu liauoli. ■ * *_~ — - * • * Ml;- O k« kakoo ana o ka oihana mahiai i ua kanaka a me ko ;s*,-.’v%^*-*•%;•••; . . kalana piha o na ahahui iloko o ko lakou nohoim oluolu, he ; v : V' ' j|||j|pi kamahao ia a he hauohauo imi. lliiil/. ke alii o ka aiua mc kona hamilmuo imi e hekuu aua : rV’.v.-5!*'-;>v:. : -*.*-*V •*• .* * • maloko a mawaho, he kaimka mahiai oia. Ma im uina uui o ka houua uei, he pmmhelo i ua alii na mahiim-ai, a ua hooiS*i|;::ikaika lakou ina kauaka ma ia alahele, a ua komo hoi iloko o kela a ire keia kaaaka mikiala ma ia oihaua ka hanoli mau. • ■* S|l; •,, Ma Ameiika Hnipuia, na kueua haaheo ae o WiiHhiiwloii, AdamK,. Jeftersou, ♦laekaon, Van Bureu, Clav, Websler a mo mau kanaka hanohuno e ae i ko lakon ike oi kolakola a ulumahiehie nia ka mahiai. Ua uauaaku ka lehulohu hololllili: «koa maluna o iakou pakahi uie ka oliohia uui mamna o ka aupuni. Ma Kiua i ke au kaliiko, ua hooikaika loa o Kong(Coufneiua) ho pake akamai a uaanao loa, i kona lahni ha oihana nmhiai, a oia kaua i kuahaua ai i koua lahui IBHIP:nio kelaololo kanlana: “Mai haua aku no hai ko olo lakou haua mai uou.” O ka mauao o keia, “e Imua oe a e hoo||p||| ponopouo nou iho, a mai kaukai a ua hai e haua mai uon.” K Ano > fl hiki “»» ' la. ua ike ia, oka lahui pake 0 he lahui liaua a he puui mahiai lukou, a malaila ko lapiha, a hiki mai i keia la, ua loaa ke kuokoa me "!*•••'*••••—- *: ;* -•>.•• .•.'••.• • ' ka holomua iloko oko lakou uohoua oluolu. • .’•.’•: • • • ’ •••■’•..•••. •V : . •: niaio, a u:t maopopo | kela a me keia kauaka uoouoo v~:: *- ;i*— -"■*-**i .*_ *.*•*--* •.- “,*.*•* |. —*.; :* * , , o ka oihaiia mahiai, oia ka oi kelakela a kuonoouo uoho ana. //e kuouoouo ke kanaka mahiai, ho kuokoa komS|aifina, maikai|kona moe ann. ;i ukn poiia ia ; Nolaila, e lioolako isi a e t»ai»ni |M®aiua, ana ke kannka mahiai e hanai. 1 f*»wkc iaf ; f : : e;:!niihai ;kbua paiibiMSSblai lamffiBloaa : ' :-i: ;-vvv/o/v; ■; V ••■;:v:v ■■ V:--

1 ' * ia ka oiaio o keia, ua manao ka mea kakau o keia palapala ua lawa na hoakaka ana i keia ae la, a ua kela a me keia e kaupaona nona iho me ka manaolana; a e hoololi ae i ko kakou kumuhana a nana pono aku ia mnn, ma kalii e hiki ai e loaa ka ai e ola ai kakou, a maluna o ia kahua hana e noonoo ai, kukakuka, hoolala, a pela aku. No kakou iho, ka lakui Hawaii, me he raea la na' poina loa aua haalele ia paha keia oihaua i olelo ia. A hiki mai i keia la iloko o ko kakou nohona hemahema, ua ike ia na poino e pahola ana raa o a maanei o ka aina uei. O ka oi aku o keia, aia ma kahi oka ai. //ooliemahema i na aiua, ulu ka nahelehele, ma-make mai ka ai, a o ka hopena «a pilikia. Aole o keia wale no, aka, ei aku no, ua hoawi ia, ua hoolilo ia, aeia lloko o ka poholimaona kanaka e na aina, a aia uo hoi iloko o ko lakou poholima ka puuhonua, ke ola o ka hapanui o na kanaka. Na keia hoohemahema i hoonlu mai i keiaman popilikia ake ike nei kakou ia mea. Nolaila i uln mai ai ka manao mai loko mai o ka noonoo akahele ana uo ka hiki e loaa hou ia pono ia kakou, a e okomo ia ia manao haua iloko o kakou i keia wa, a e mikiala a e hahai ma ia alahele e like me nai lahui naauao e ae o ka houua uei, a pela pu i ke :iu o ko ka- j kon mau kupuna, na makua i ualo aku. | O ka poi i haua ia mai ke kalo (taro) mai, he ai kamaaiua ia no ka aina nei, lie ai ola ia, a he ai punahele ia i ka lahui //awaii mai na kupuna mai, na makua i hala e aku a luki mai i keia la, i ke au malamalama o ka lakou mau pulapula e ola uei, eia no ke pulama ia uel ia at me ka hanohano nwi. 1ke au oko kakou mau knpnna, he mea maa mau ia lakou a pnnahele no hoi ka mikiala ana i ko lakou mahiue ai. Mamua oka oili ana ae okala a hohola mai i kona mau kukuna malamaiama maluna o ka ilikai, e ike ia aku no lakou e haua ana ma ko lakon mahina ai. Oka lakou milimili ia, a o ka lakou punahele ia, a o ka lakon haua mua ia a mahope ua hana eae a pau. He makaala loa lakou, a aole he home i uele i ka ai. A heaha no hoi ka mea e nele ai, no ka mea, aia no ka ai ika ipuka hale. Ua maopopo ike kanaka mahiai ka oiha o ka kana umeke e lawa ai kahi la ae, no ka mea,! nana no e mahi, nana no e hana, a nana no e hoopiha a o hanai iaia iho. Ke noonoo iho kakou a hoomanaoae ika hana o ia au i kaahope aku, alaila, e ike ana kakou—aole pololi e ike ia. Ua hana, ua mikiala, ana ola ko lakou nohona, aole pela ko keia wa i oleloia, o ke au malam&Iama o na pulapnla Hawaii. Emi hope a e wili mau ana o hopohopo me manaolana, a o hookiekie mau ana ka pololi maluna o maona a ua Iaw r a pouo ole ka waihona ai oka home. iio oiaio ua halii iho ka pilikia maluna o kakou ka lahni o ka nina, ua hoohemahema a ua nele pu no hoi ina keehina paa e kuai. A pehea e pouo ai? Poliea o loaa hon ai ia mikiahi, ia ola, i ko kauaka oiwi? Ina kakou a pan, a i olo !a, he hapalua a hookahi hapaha paha o ka lahui e ahonui a paulele aku malima o na oihuna mikiala o ka aina e like me keia oihana e hoakaka ia ae nei, a pola pu mo na oihana kalepa, Iie hoike ana mai ia i kona makee huua maoli, a e loaa aua iaia he makana nui iloko o ka wa e ike ia ai kona holomna a mo kona makaukau piha raa ka hana. Oka hiki ike kanaka ke hookele i kona waiwai ponoi, i kouu oihana mikiala me ke kuokoa, pela no e hiki ai iaia ke lawelawe a hookele i na oihana like ole o kona aupuui. Na kona noonoo akahele e hooulu mai i ka manao maikai a makee liana e kakoo iaia, a onou aku imua me ka ikaika nui, Na ka molowa, a hoopau manawa ma na mea waiwai ole, a lioohemahema o ke kunaka me ka hoawi ana i kona kulean» i ua kanaka o ka aiua o ua lakou e mahi a e hoopiha mai i kona a-tpu me ka ai, he hoike aua mai ia i kona pololi wi, nele a lav • a ,v 0 ka noho ana. Ma ua aiua nui a Hilii i komo ka malamalama a puui ka liomia uei, aole i hooliomahema ka lahui ponoi aina i ka mahi ana i ko lakou ai kamaaina, aua kaa no hoi ua lakou . ponoi e mahi a hoolako aku a hauai i ko lakou lahui pouoi, Ma ko kakou kaiulu uei, ho poe e ka mea uana e hoolako mai i ka ai, a ua mamao loa aku na oiwi pmioi o ka aiua. Na keia hemahema i kono aku i ke kauaka noonoo aka* hele e makaala a e lalau ika oo ana, e hana koke, a « hoolako nou iho a mo ka lehulehu aku. He kuhihewa loa ia kakou ka hilinai aua a iia ke kauuka o kahi e, e ho< oiha mai ina-aipu. Ua maopopo ia kakou a ole he ai poi o AUoi raa, ke kauaka e, he laiki ka lakou ai. He mea maopopo ole ia kakou ka hiHnai ana no ko Ahoi ma hoomau a.k« »ke kauu ai i keia wa. lua pahulu ka lepo a mamakemai ka ai, kolili, i>opo, apela aku, alailaaolo o hoomau aua lukou i ke kauu ana ia mea; a heaha ka mea e kanu ai? : Ho raiki. Heaha ke kmnu? Iloko o hookahi makahiki holookoa, alaila, e loaa aua uo he elua oo laiiki, a ua oi ae ia mamua o hookahi oo ai i ka makaliiki me , ka liilii pu oke kalo. Ma keia, «a hoopau ia ke kanu ana i ke .kalo, a i ka w» e loli ae ai o ua loi-ai a i mau loi raiki, ! alaila, heaha ana la ka hoi>enaV Wi, a lawa ole ka noho'na i pilikia. O keia ke knlana auo uut e hana ia mai nei ma na aina I taro i keia wa, ana ia hana auo e i hoike mai i ke kulaua e t popilikiaai kakou na kauaka Hawaii ma keia mua koke iho- i Nolaila, o aln Hke, e pupukahi, e hooikaika, a e kakoo ma na < auo a pau, o kukuln a e lawe mai ana k&kou oiwi Hawaii o i haua i ka kakou ai, oia ka poi, a aole uo ia he mea e kunu- e kunu ai kekahi kauaka noouoo maikai ma ka hooikaika ana e e kokaa ma na ano a pan e hiki ai e hooliolomua ia hana, no 1 ka moa, ua ike oia o kana ai maknahino ia, a ua oi ae kona r hauoli no ia hana maik&i a hauohano, mamua o ke kokua ana 1 ina haua e loaa ole ai ho pomaikai o || Nolaik, ’i w. kau o keia mau apana pepa i lelh, ke waiho uku nei wau i ka olelo kaulana a Booker T. Washington o Amenka, wahi ana; M Aole e holomua kekahi lahni ke ole ia e ike, aia he i hanohano m& ka mahi aua i ka aina e like me ia ma ke kakan J mele aua. Mai ka haahaa aku kakou e hoomaka ai, a aole maluna iho. A aole kakou eae aku iko kakou mau kaumaha e iihi pu aku i ko kakou mau pono.” Ma keia ae la e loaa ai ia kakou he kuhikuhi a he alakai, ana keia alakai e haawi l< * kakou i ka manaolana, a na kela a m’e keia e hooholo u noua iho, ana kona ohohia a mikiala hana me ka makee i kona pono a kuokoa mau iloko o ka nohona hauoli e hoike ■ ;; t mai, a e kakoo mai i ka oiaio o keia hana aka lahui, na ka lahni, a no ka lahui Hawiaihl^^ E hala mai, owau' no me ka haahan, David M4 Knr>ih.ea, ’ Kakauolelo Nui o ka Hui