Ka Loea Kalaiaina, Volume II, Number 9, 28 February 1898 — HUI MAHIAI a KALEPA o OAHU [ARTICLE]

HUI MAHIAI a KALEPA o OAHU

Knkulma no ka Holomna o ka i Lalmi Hawaii. I . > i I KX JM UHANA HOOI. ALA Ka Manao Nn, O ka manao nui, ka makemake, ka haim n mo ke alahelo o koia Hu3, oiu ko kokna aua i nn oiwi Hawaii o ka ainu nei m» o ka linoliui aua ae no ka hoohoihoi a liooholomua ana i ka “Oihana Mnliiai,” oia ke kanu-ai (kalo) a liana poi, Imnai holoholona o kohi a me keiaano, a me na imna e ao o. plli aim ia oilmna mikinla, n pela pu me ko Kalepa ana i na waiwai maknmae e ae, « hiki aie hoolako pono akn i ka homo o kolu a nii 1 keia kanaka Hawaii, i mi lako ai a pela aku, uona iho, kona ohana ame ka lehulehu ilokoo ka noho’mi oluolu. |He ehm mahole o keia llui. 1. Mahiai. 2. Kalepa. Oka mahiai ka Imna mnn. j 0 mahole (sh aros) ina ka o ka mahele hookahi; ukn komo $1.00; o ka nku ana o ka nial.ele ln> o ka mahina, pola a liiki i ka piha nna o im nmliina h<> uini. h*. lilo no i lahi kela a me koin raea ma ka wa e uku mua ia mai ai ka nku komo, a mo ko ka maholo knloann. a n lomi akn no lio likiki hookaa dala. Maiikm: u ka Oiiiana Maiiiai —Kn Ano a mi: ka Nanaina n IA OllIANA. Ile oiaio, o ka Oihana Mahiai, aolo oia walo no ka hmm mmi a k*> kanaka a mo ke alahelo o na kaimka a ]ian e hnlmi ni, aku, oia ka pnuhonna a e man aku in, a o ko nla kiokio o na hana a pan. Ua nana ana hillnai nni nku nn kaimka a pnn ko ao noi mahuia n ia oilmna i na, manawa n pan o ko knkon noho ana. Aole no hoi ho mea eae nana o hoopilm ia . nmkalua «» ka lioohua auaoka lopo, a aole im hol o ia oihana wale m> ka mea nanae haawi niai i ke ola i nakimaka a moim holoholona, akn, oia ko kaliua, ka mole o na oihana a p:in. O ke Kalepa. ka paimiliko o ua oihana a pau maloko a nmwahn, mai ka oilmna maliiai mai no ia 1ka wa.e ohi ai kc kanaka uiahiai ika liliu « konn luhi } <• pomaikai ana oia, lawa pouo koua Iiomo me ka ai, a o man aim kona nlukolako i na kan a puu e iike rae koim inikiala ma la lnuni. Ma <• koim waiwai I», na hoopiha ia na luukn, aua ]mnai ia konn waiwai ma na wahi like ole o ka hoiuia. <.) ka lahui i hilinai malnna o ka inahiai ma Ue «nn, oia kona puuhouua, he hoike aaa mai iai kona knokoa a ine kona holonnm iloko c< ka uoliona hauoli. i O ke kakoo a*m o ka oihaua mahiai i na k<iuaka a nie ke knlana piha n na ahahui iloko o ko lakou uohona oluolu, he kamahao ia a he Imnohauo mii. O ke alii o ka aiua rae kona Imnuhauo nui e hekuu aua m iloko a mawaho, he kaimka mahiai oia. Ma im aina uui o ka lionna nei, he puuuhele inanlii na nmhina-ui, a ua hooikaika lakou iua kauaka ma ia alahole, a ua komo lioi iloko o kela a me knia knuaka mikiala ina ia oihana ka hauoli nmu. Ma Amenka « i ) nii. ua kuemi haaheoae o Washim/tou, Aihuiie, Jelleraou, Jackson, Yau Buron, Cl«v, W<‘bster amo kokahi mau kanaka hanohauo e ae i ko lakou ike oi kelakola a nlumahiehie maka mahiai. Ua uauaaku kalehulehu hojookoa maluna o lakou ]mkahi ine ka ohohia uui luninua o ka hookele aupuni. Ma Kiua ike au kahiko, ua hooikaika loa o Kong | Fnt-se (Confucius) he pake akamai aimanao loa, i kona lahui |' ma ka olhana mahiai, a oia kuua i kualmua ai i kona hihui ! me kela olelo kaulaua: “Mai Imna aku uo hni ke ole ] « haua nmi nou.” Oka manao o keia, “e haua oe a e hoo- { poiiopouo nou iho, a mai kaukai aua hai a hana mai nou.” i Ano, a hiki mai i keia la, ua ike ia, oka lahui pake 0 i Kina, he lahni haua aho puui maliiai lakou, a malaila ko la- I kou hiliimi pilm, a hiki mai i keia ln, ua loaa ke kuokna me * ku holonma iloko oko lakou uohona oluolu. ' IU\ "i-iio, aua uiaopopo i kola ame keia kunaka noouoo 1 akahoie, oka oiimim nmhiai, <<ia kn oi kelakela u knonoono | o k.. noho aua. //e kuouoono ke kauaka mahiai, he kuokoa , oia, lawa kona ai ana, maikai koim moe ana, a nku pono ia koha?luInfe ka;;liua : plM\ hana. Nolaiia. e hooIako iii a h>liimhi-ii ī 0p ia ka aiim, a na ku kanaka mahiai o Imnai. * • • Ma o keia umu kumu kupono i hoike ia ao la e loaa ai he 1 keehiim knpono »mna e kono aku iko kanaka noonoo maikai, ) «uiikialu a o imua i koua puuhomia. Nolaila, i mea c loaa I, • '.!* •• ■...'"•■/.•••••: -•-• ••-- -•- •••-.-•^V•„•."--.•••.•:■■•>-/-v- , " :: - .--•: *«v • .:**- . * -. - —— -. .. . .. . -.... . _ .- .... |i •—. - • .. . **.-• .* ... ••--—. - - * - . **. *...--*■ - *.*-*...

* ia ka oiaio o koia, im inanao ka mea kakau o keia palapala ua lawa na hoakaka ana i keia ae la, a na kela a me keia e! kanpaona nona iho ine ka mauaolana; a e hoololi ae i ko ka-1 kou knmuhana a naaa pouo aku ia mua, uia kahi e hiki ai t> \ loaa ka ai e ola aī kakou, a mnluna oin kahna hana e noouooj ai, kukakuka, hoolala, a pela aku. I No kakou iho, ka lahui //awaii, me he mea la ua poiua loa a usi luialele ia paha keia oihaua i olelo ia. A liiki mai i | keia la iloko o ko kakou nohona hemahema, ua ike ia «a poiuo e pahohi ana uui o a maanei o ka aiua nei. O kaoi >\ k u o kein, aia ma kahi oka ai. i/oohemahema i ua aiua, ulu ka uaholehele, ma-make mai ka ai, a o ka hopeua ua pilikia. Aole o keia waie uo, aka, ei aku no, ua haawi ia, ua hoolilo ia, agia iloko o ka poholimaona kanaka ,, e na aina, a aia no lioi iloko o ko lakou poholima ka pnuhonua, ke ola o ka hapsiuui o ua kauaka. koin Imohnmahema i hooulumai i keiamau popilikia ake ike nei kakou ia moa. Nolaila i nlu mai ni ka manao mai loko nmi o ka noonoo akahele ana uo ka hiki e loaa hou ia pouo ia knkou, si o okomo ia ia manao Imna iloko o kakou 1 keia wa, a e mikiala n o Imhai ma ia alahelo e like me na Inhui naauao e sto o ka homia uei, a j>ela pu i ke au o ko kakou man knpnua, im innkmi i nalo aku. O ka poi i Imua ia mai ke kalo (taro) nmi, he ai kamaaina in nn ka aina noi, he ai ola ia, a he ai puuahele ia i ka lahui //awaii nmi na knpnna mai, na makuu i hala o aku a liiki mai i keiii hi. i ko uu mulamalama o ka lakou mau pulapula e ola uei. cisi no ke pulama ia nei ia m' im> ka hunohano mii. 1koau o leo kakon mau kupunn, he mea mua nmu ia lakou a punahele nu !ioi ka mikiala ana i ko lakou mahine ai. Manma oku oili aim s\e okalu ;i hohoia inai i kona nmu kukuna nnilamalunm nialnim o ka ilikai, o ike iaaku uolakou o Imna aua ma U» lakou maliiim ai. Oka lakmi milimili ia, u o ka lakou pnnahele ia. a o ka Inkou Imna mua ia a nmhope na Imim e nt> u pau. He inukuah\ loa lakou, a siolc he iiomo i nole i kn ui, A heaha no hoi ka mea e uelo ai, uo ka uiea, ahi no ksi ui i ku ipuka hulo, Ua nmopopo i ke kauaka mahliii k;i uilm o kji kaua umeke e lawa ai kalii la ae, uo ka mea, naim no e nmlii, inuia no o huna, a nana no e hoopiha a e haimi iiiiu ih<». lve noonoo iho kakou a hoomanuone ika hana o iu nu i kuahope aku, alailn, e Ike nna kakou—aolo pololie ike in. Ua imnn, ua mikiala, aua ola ko lukou nohona, aole pehi ko kt‘ia wa i oleloin, o ko au malamalnma o na pulapula Hawaii. Kmi liope ii e wili mau aua o hopohopo mo maimolaim, n o hookiokio man ana k?t pololi malnna o umoua a ua lawa pouo olo ka waihona ;u o ka iiome. He oiai»> ua halii iho ka pilikia mnluna o kakou ka Inlmi o k» aiim, ua hoohemaiiema a un uele pn uohoi ina keehina pa» e kuai. A pohea o pono aiV Pehoa e loaa hon ai ia mikiala, ia ol;i, i ke kanakn oiwi? īna kakou a pau, a i ole in, lio hapai 1ua a hookahi hapalia paha okn lahni e ahouui n paulole i aku innlmia nna oilmna mikinla oka aina o like me keia oi1 haua o hoakaka ia no noi, a pola pu mo ua oihnna kalopa, he hoiko ana nmi ia i kona makoo Imna maoli, a e loaa ana inia ho makana nni iloko o ka wa e ike ia ai kona hoiomua a mo * kona nmkaulmu piha ma ka hsum. Okn hiki ike kanaka ke ! hookelo i kona waiwai ponoi, i kmm oilmna nnkiala me ko I knokon, ]iola no e hiki ;ii iaia ke lawelawo a Imokelo ina oihann like ole kmia nupuni. Xa kona noonoo akahelo o hoonlu inai i ka manao maikni a makee huna o kakoo iain, ji omm aku imua mo ka iknika imi. Xa ka molowa, n hoopnn mauawa nm n?i nu-n waiwai nlo, a hoohonmhenm o ko kiiimka me ka hanwi aim i koim knlonua i na kauaka o ka nina e im )akon e mahi a e Imopiha tnat i kona a ipu me ka ai, he hoike aua mai ia i koim pololi, wi, nelo a lawa pouo ole o ka 1 —noho ann, ■ i | Ma ua nina nni a liilii i komo ka malaiualama a puni kn liouua noi, aole i hoohomnhemu k;i lalmi ponoi o ka nina i kn mahi nna i ko hikon ai kamnninn, a na kaa uo hol im lakou pom.i e mahi a Imolako aku a hanai i ko lakon lalmi poaoi. Ma ko kakou kainln nei, he poe e ka mea uaiia e hoolnko mni i ka ai, n ua mnmno loa nkn nn oiwi ponoi o ku niua. Xa kein liemahoma i kouo akn i ke kanaka imonoo nkaj hole e uiukuula a e lalau Ika oo aua, eli um koke, a Imolnko non iho a ine ka lelmlelm aku. i He kuhihewa loa i;i knkou ksi hiliuni an;i n na ke uauaka o kahi e, e lioopilm mni ina-nipn. Ua maopopo ia kakou a olehe ai poi o Ahoi ma. ke kanaka o, helaiki kalakou ai. He mea mnopopo ole ia kakou kahiliuai ana uoko Ahoi ma hoonmu aku ike kauu ai i keia w;i. lua pahulu ka lepo a manmkemai ka ui, kolili, popo, a pela nku, alailaaole o hoomau ana lnkou i kn knmi nun ia mea; a heaha ka moa e kunu ui? Hc ruiki. Heaha ko kumu? Hoko o hookahi raa - kuhiki holookna, alniln, e loaa aua no he olua oo laiiki, a un oi ne ia mnmun o hookahi oo ai i ka makahikl me ka liilii pu oko kalo. 3la keia, im hoopau ia ke k«uu aua i ke kalo, n i ka wa e loli ae ai o ua loi-ai a 1 mau loi i-aiki, alaila, heulm unn In ka hoiiena ? Wi, a lawa ole ka noho’na }iilikin, 0 koia ke kulana auo uui e haua īa mal nei ma na aiua iaioikoiawa, ana in hana am> o i hoike nmi i ke kulaua e popilikiani kakou ua kanaka Hawaii ma keia mua koke ihoNolailn, o nlu like, e pupukahi, e hooikaika, a e kakoo ma mi nno a pnu, e kukuln a e lawo mai ana kakou oiwi Hawaii o Imua i ka kakou ai, oia ka poi, a aole no ia he moa e kunukunu ai kokahi kaimka uoonoo maikui ma fca hooikaika ana o kokua ma ua auo u pau o hiki ai e hooholomua ia hana, no men, ua ikn oia o kaUa ai makuahine ia, a ua oi ae kona hauoli uo ia hunn mnikai a hanohano, mamua o ke kokuaana ina liaua o lonn olo ai ho pomaikni o ka noho ana. NoUiln, mn koia, a mamna o,\ S ana „ jm ,«oa knkau v *■ mau apann m i V . ; » IV i* ’ . 'U I Kft OiOiO KilUlUUil it i/UU i% Cn'.« p>, H Ui3UillgtOi« \» «UUOi'ikA WĀlli ana: “Aole e liolomua kekahi lahui ke olo ia e ike, aia he hanohauo ma ka mahi ana i kn aiuae like me ia ma ke kakau mele aun. Mai ka haalma aku kakou e hoomaka ai, a aole maluua ilio, A aoie kakou eae aku iko kakou mnu kaamaha e ulu pu aku i ko kakou mau pono.” Ma keia ae la e loaa ai ia kakou he kuhikuhi a he alakai, ana keia alakai e haawi «iaj ia knkou i ka mauaolana, a na kela a me keia e hooholo npna iho, ana koua oholpa a mikiala hana me ka makee i kona pouo a kuokoa mau ilpkp o ka nohoua hauoli e hoike mai, a e kakoo mai i ka oiaip o keia hana aka lālmi. i ia ka )fthui, ano ka lahui Hawaii. > owau no me kn J ! ... EIS5|SS| :t ,.i$ : :§Kakauolelo MU o ka Hul 2 a Kalepa, Oahu,