Ka Loea Kalaiaina, Volume II, Number 14, 2 April 1898 — KA MOOLELO HOONIUA PUUWAI NO KAUI Kapua Komela [ARTICLE]

KA MOOLELO HOONIUA PUUWAI NO KAUI

Kapua Komela

I I I r«s%* .. •«« ««H • '• VI KAVLAXA 0 PELEKANE .)//; KA NOUEA Kini Uilama la lakou noi 0 ai ana a i ka maona aun, ua hookuawale ia ko laim walii 0 moo ai, a hoi aku la lakou noi hoimuoa, a ia wa i ui> nau mai ai ua mau olemakulo la, nmi lioa mai noi ohia a 0 hele aua i hea ka oluahuakai? E huli hoi ana nmua no ka aiua o ko umua mau makua, a mai hoa mai olua? Mai ka aina mamao mai, a ua ko kai maua i lawo mai a hui ilio la kakou. Ua nui ko aloha o na olomana i na opio, a pau ko lakou nanoa ana, ua hoi akn ia huia nei hiamoe, ia laua nei o hiamoo nna, aia ka Imna a ua mau wahi elemakule aei © ololo uku ana kahi elekulo kane i kahi luuhiue, he keu keia a na koiki n-i n ka launa olo, ua ae mai la kulii luahine mo ko la a ualu uui aim iloko iho o laun. Pohoa ko ano o keia mau keiki, he man keiki mana kupua paha? 1 paue malio ae ai laua walo uo laua i kamailio ai 0 ninau iho ana paha oe e kuu hoa Imilmioloio o ka mooleo hooni puuwai a kaua, eia mai na hoaknka a kamen unuhi moolelo no ko ia mau koiki, ua loaa ia laua ho mana kupua mai ko laua makuahino nmi, eliko mo na mea 1 hoiko mua ia ae|rieii§f Hpallaua o hiapoo aua, eia ke ike|frioi laua keialmaa keiki iluna ōfrii|mbe Paimana, ua uui ka pioloko o ua elemakuIo]ri6 koia moa anoe a laua 0 ike noJi, ma ia wa a laua e hiaihoe

aua, ua ka-ia loa ia ua mau wahi elekule la i ka hiamoe kapu o Niolopaa. la w-a laua nei i a-la ue ai mai ka hiamoe ana a hele aku lame ka Jke ole mai oua oiomana, na ka mana no ia o ko laua mama Kapuakomela. I ko ala ana ae oua mau elenmkule nei aole na keiki, he (|mea o ko laua lioohuoi no ka lualoalo honua ana o na keiki, ua huli laua nei a he olo ka loaa. Ma keīa wahi o ko kakou nanea, e hoopau ko kakon ka mailio ana no na elemakule, a ia hiua ke ualu nui la no ua keiki opio hookalakupua. E huli ae ko kakou aluhele no na opio imi makua, e nana aku i ko laua alahele e hiki aku ai uo ke alaololi o ko laua mau makua ma ke alanui i maopopo ole ia laua nei, aia ka mea i maopopo ai ke ano o kei» mau keiki ma ka hoailona ma ko laua hae elike me na mea i hoike mua ia maluna ae, pela hoi laua o ike ia mai ai e na makaainana a mo na’lii hauau o ka aina; a hiki i ka ike ana mai o kona mama eia kana o puu pua Sadinia ke huli aku la a loaa ka mea nana i hoohanau mai ia laua oia no ka mea nona keia moolelo hoouiua puuwai.

Xkawa i ike ia mai ai koia mau keiki nani lua ole, he nui ka uwa o na kanaka; auwe ua keiki u-i o! Auwe na keiki u-i e!! A pela walo aku, me ka mauao ia he mau keiki la na kekahi mea e ae, eia ka ona keiki keia a ka hooilina Kalaunu o ke aupuni ol’elekaue, ka mea na e ulupa aku ka mnna ona anpuai a pau o ko ao nei, ua nmnn'ia jnai_la lana nei a ua hoiko nku laua * nei, «'imi ana maua i ko maua mau makua nana |«iiu. maua i hoohauau inai. Ua |»popb i na makaainaua na moa a Kapnakomela i hoike ai mamua, e hiki mni aua knna mau keiki nmi kokahi aiua mamao mai, o huia tiku ana ka Moi o ke aupuui a ua ko no ia manao oua pela mo ka oiaio. % r > • t * « t •

IMa keia wahi, o hali a e ko kaua muia aua no laua nei, ua iiiki pololo aku la laua uo ka halealii 0 ko laua mau makua a mo na kuiiuna, oiai, ua kanikoo loa 0 Kini Uilama ma, i ka ike ana mai o na makua i ka laua mau koiki ia Kini UiUma a mo Kapuakomehi oia ka laua milimili imua o huia, ho moa walauia ia 110 ka uaau ka iko ana aku omi mak m i na koiki, akahi no Iu*i a ike o Kapuakomola i 111 keiki, oiai. mai ko laua la i hanau ai a hiki i koia ia, o ka mua loa ia o ka hui ana o ka makua mo ke koiki, a ho la nui ia ma ko aupuni o Pelokane. Ua kuahau ia na makaaia» nana a pau no ka helo ana mai e ike i na keiki a Kapuakomela ohko mo na moa i lohu mua ia, 0 ko lakou ike maka mua ana no hoi keia i j uoia mau koiki hanau kupa-i naha, ua akoakoa mai la na | mea a pau koe aku ka poo i hiki olo ke ku a hele, 0 na moa e hiki ana ua pau loa ao i ka haloalii o Kupuakomeia,! e iko ku aaaka ui i na moa j uo na ka la. No Kini Uilama. ua puu loa na mea a pau ma ka paalii ipr ko koe ole nkp o k# kahi nn'u auuaam, hanau o ka aiua a hiki aku i na lopa makaainana haalole. la wa iui aku ai o Kini Geoei i ko kaikamaiunealii, Kapuakomela, no mea nana oia i hoopoino oia nae aole i ike ' ia kana mea i auoi ai, eia ka auanei ua pupuhi ka ia o ukoa <4 Kini Uilama,” Ma ! keia wahi kaua e ka raea ho- 1 uhelu, 0 aui ao kaua no Kini Uilama a 0 waiho hoi ko ka-1 kalo ana no ka mea nona ke- . ia moolelo, (Kapuakomola) . no ka makau loa o Uilama a j me kana wahine no ka laua

Wv—*Mv> «^«Mr^ Io iko ia, i mi e ikoia ana oj ka hoopai he mako walo no. Ua hana ia keia me ka nulo loa 1110 ka ike olo ia e koknhi mea, ua kau aku la oia malu* na o kekahi inoku a liolo aku no ke aupunl o Italia» o na makna wole uo o Uilama ka mea i iko i ka laua aloha e lawo ia la e ko kiakolu no na aehai o Ualia ka pahu liopu, i a iala o lawe ia ala malu* na o na ale hammanupa. aia 1 kona wahi mama ko hooma- | ke aku nei no ke aloha i kana j keiki, ma keia wahi ka moa • kakau e huli aku kaua a nao | na aku no na nohea kaili puuwai Kapuakomela, i ka pau ana o na hana raa ka paaiii | ua hoi aku na moa a pnu i 1 ko lakou wahi i holn mai ai j me ka malulua, ia wa i hele j aku ai ua u-i la ko kahi a ka> I na ehakoni Kini Uilama, iU kona hiki ana aku ma ka ho- 1 . me o wehekoalaula» oia mo! kana hai-awahine. i' \ i

• 1 j I Eliko no me keln i hoiko ia i maluna ae nei, ia \va i ninau ! aku ai ka opuu rosoKapua*| komela me na olelo hookaau I > eaha ana oo o uwo nei, eia j; ka pane, E nwo a.na mami!, uo ka inaua keiki oiai na ka- j awalo aku ia mai a maua aku { ua ui hou aku la no o Kapu-1 1 akomela, lieaha kona mou i! j haalelo ni olua, ua pane aku | ] lu laua nei me na waimaka e \ hiolo makawalu aua ma ko • laua mau papaUua, ua lawe | iia aku ka maua loi aloha Ue keiki o ka moku no ke aupuni o īialia, i koia loho ana n Kapaakomela a ia akn la kn- i na ehakoni i ko nnpuni oj Ualia, olu iho la koia. nm ia \va koko no konio aku la keia uo ka rumi o Kini Ullu-1 ma, a puuna aola \ keia mau 1 lalani hoolieno.

i Konu> aku au iloko o kn rum» 1 5.; tv.* u.v»uuiuim ko waiho mai ana, Pii aku au ihum o kn pa Hiua in wau o‘im kuu kui». ! “Auwo o'hu ino oo o muma sia. M Muauoi kaua o nana j aku al i ku immi a ua noiioa nei o ko nupunio l’olokano. ua iko iho la ia nole ku hoa huki uluu o iui i>o mahina» a ma keia wuhi auanoi lu ku mea kaknu o hoiko akn ai i j na hana a ua u i nei, nana i | kaili ku nohoa Kini Uilama, j ka iwa kiani hoani puuwai o | ka u-i Kapuakomola, a o na* na aku kami i ka huakai imi aloha a u» hueu noi a kamu ! E kali iki iho kaua maanol | a nana uo na haua n Kupua* I komeln 110 ka rnmi inoo oua ' keiki nei, ua loaa aku l i iaia i kekahi pahi o kau «na ma : kona wahi moe. ua milimili j ;iho hi o Kapnakomohi i ua • Ipahi nei, eia ka hoi ho h<>na jka kei i wai i pahi. a mi koia mua iho e hoiko noim iho, | u o aui akn ko ka-ia kakelo ana ma ko ala pololei o ka : kana moololo, mu koia wa i! huli hoi iiku ai o Kapuuko* | mola no ka pa’Iii mo konu! mau haia wahine, ua makaukau oia no ka huli ana aku i 'h* ' T iīliil-O ai. oiai ke-

■ - iiuki ulun j mau anu mamua iho. uu iko ( iho la kaua a pela iho hoi kaua o ua hou uoi o ke anu, ua makaukau iho la ua kaika mahine noi 110 kokahi moku e holo ana no kc aupuni o ltalia ka pahu hopu, oiai ua u-i noi c ahai ia la o ka ihu 0 ka moku, o haulani ana lihi 1 na ale ahiu o ka moana, o pehi iu ana hoi o na omaka huna kai» no ka hiea;|na|pkilu kalohala ka waiapo i kalawakua. “Kini io aku la i ka o’ha linia olo u ko aloha, a aloha wale ia ka

~i ~ | r ” pr. j lioi kahi piui o kaunuohua polioa hoi keia, wola ka hao. Pehoa hoi keia ho uilani kaili moa pohihihi a Ksidopa i inii ai, oia iho la no keia a kaua o iko pu uo la, ho mau hi kona o ka holo aim o paialewa ia ana iwaena o ka mo< nna nui akea, he moa ole na ino a mo ko anu iaia a mo kona mau hoa, i kau a mea j 10 hao a koaloha cka ulua, | a om ka unnohea nei i puana iae ai i keia mau h o ahihi, ; Ipupuo iho nuu nic-li.ua I • | Ma ka poli lau ookanh «, Ho mai-aua koi» na kunl ha Hiki iu;ti ko filoha O iW t » no au. % i Ua lawa «e la kaua me keia m«u lau onaona hoohie, | a o aui ae kaua no ke k«i- | kamahinealii, ua ku aku la j oia nm na ao kai o ke kula- | nakauhale o Ualia, inia o hookokoko uku ana nc ko kulakauhalealii, aia hoi, ua iko ia mai la keia moku c hookoke mai ana i ko awa o hoo» kom mo ka helo a paihi ua kia i ka nao, « e welo haahoo ana ka nae Kaluunu o ua kaikaimihinoaiii Kapuakomela uei o Polekauo, e aui poahi mal aua i kana opua hiki kakahiaka, Kini Uilama. Ua manao ia la o Kini Ooogi oia ka o ka opuu pua molia no ia o kakolo aku nei i na nle aliiu o ka moami uui laulu o Ilalla, i ka wa i plli aku ai kn moku i kau wapo, ua apo koko ia mai la ia o mi j»oo « ka aimi, aia hoi ka u-i Kini Uiluma ko iko mai la i ko alolm ua hiki mai mi kii mai la oia uo Kapua1 f # 1 M

• m ka moa npiki, ua pii mai la ko kai o kaiala wuhi waiapo puliki paa, “wahino imu'o” ua uoho aku la koia no kokalii wahi okoa { aku mo ka iko olo mai o ka wahiuo a Kiui Uiluma. Maauoi au o hooki Iho al no ka kaua milimili huli aloha, a c i aui hou ao kauu uo Kini Ui- ! huna, oia koia a kaua o kako. |lo aku noi nm ko alaholo | pololoi o ka knim nauea. I ka wa i hiki ui o Kini Uil«nm no Ualia. ua maro koko • akn hv oia mo ko kaikamahi* I '■ noalii o ilalia, ka hooilina o jko knhuuiu u mo ke nupun§S|| i o Ualiu, ua noho lami hnihoi oh’ o koia keiki hilkllā I kaikamahiiioulil o italia, ino kona noom>o ame konaS;;|l • ■ •• *» ■ niamio iini nui no ka nani|3 nohi a lun olo o Polekano, ka * .* ■!’*.! •*.**•**■ j ;" :/.v moa nana i hounoo kona nooj noo u PPo i moa o!o t v a ono ati| ka ai. :?il

Ua oK'io ia nui kolu na.iou, aoiio hia o ka u-i a puni o Pelokano iwaena o na kaikamnhiiio a pau o loaa nku kii u-i nohoa Kapuakouela, a ’ no iioi nm na aupuni o ao. a pola no hoi iwaena o na keiki o Kini uilama hookalii wale no.

Ka liolo a ka Lio Pelekaue Sm Kiani i ka liun opaka.^|^^J : Ua ?naopopd aku la pahaj((| ia oe :o ka . niea e lielnli6iiij^B una i VMō ia iiioololo, : koia; ihaka |iehi ;in a a h'e i : keia nuiu:pu a Ml u