Ka Loea Kalaiaina, Volume II, Number 21, 21 May 1898 — NA KUIKAHI O KE KUOKOA O HAWAII ME Beritania, Farani a me Amerika. [ARTICLE]

NA KUIKAHI O KE KUOKOA O HAWAII ME Beritania, Farani a me Amerika.

I ' ' ¥ « I Hooponoponoia a hanaia ma ka M. H. 1855 • “Na ka la 20 o Feberuali, oia o Tuseda, 1794, o Tamaahmaah (Kamehameha) ka Moi o Owhyhee, (nawaii) me ke kuka pu ana me kona mau alii kiekie maluna o ka moku manuwa o ka Moio Beritania, o “Discovery/* ma ke awa o Kealakeukua imua [o ke alo o George Vanecouva ke kapena oia moku a me Lieutenant Paget, ke kapena o ko ia Moi moku o u Chatham,” a me kekahi muu alii o ia moku o “Cisco|very,” me ka noonoo pono, ua lokahi ko lakou manao e hoawl akn kela mokupuni o Owhyhee “nawaii” no ka Moi Beritenia, a me ku hoo- | lilo la lakou i poe kupa no | Beritania. * " HELU 12. No ka mea, ua ku no mako« ma ka m. h. 1792 ame 1792, a ma ka makahiki 1794 ua ku makou ma kc awa o Karakakooa (Kealakekua) inai ka la 14 o Januan a hiki i ka 'la 26 o Eeb.. Nolaila, ke ha*i aku nei au i na kapena moku a pau, ua hookipa makou me ke aloha a me ka iokomaikai nui ia mai e na kanaka a pau o keia mokupuni, a me Tamaahmaah “Kameham ©ha” ka Moi, iai& no e pono ai na mea hookipa a pau ke hoolauna me ke kanalua ole, aole no nae i ano e na’Iii ae e. Aka ea, e launa me lakou me ka maa- . lea kupono. no ka mea, aole no e like ko kakou manao hana me ka mea a’u e manao ai iaia mamua, O ko Kamehameha me makou he kohu hanohano, na haawi mai oia i na mea ai a me ka wai, me na mea ea e i loaa ma ia aina, me ka luhi ole o makou ke kuai ana, ka lokomaikai, ua kapili e au i kekahi waapa nona ua kapuia o “Keniania," ua kakau ia ma kekahi apana keleawe ma ka. hope o ia moku, no kona nui a me kela keia mea. A ke hai aku nei au i na mea a pau i hiki mai ia nei, ma ka la 25 o Feb. me ke ku i ka nui ana maluna o ka moku o ke alii o Beritania i waiho ia malalo o’u, ua haawi maoli o Kamohameha i kona mokupuni e napaii nei 1 ka Mol o Beritania, kona hope a hooilina paha, a ua 1 mai oia a me kona mau alii a pau, ua hoolilo lakou i poe kupa no Ceritania. Nolaila, ke kauoha aku nei an ma ka inoa o ka noi kuu Haku i na mea a pau e hana aku ai mc ka u komnikai. uliko me ku pono aka i kona mau alii a rae na kanaka oia mokupuni, elike roe ka mea i maopopo ai ua pono. A ke hoapone aei au ia John young(Clohana) a rao I«aac Davis *‘Aikake” no ko laua hana pono inu mai i na kanaka malalo )’u, a i kuu manao. no ka nau o ko laua hana pono, a me ko laua paipai ia Kame-

e ‘ melia a uu* kona poe alai.1 nolaila ka haaa maiku: mm >me ka pololei kolohe o!e » ikoia lahui i im malihiim i \ hookipa maanei, eiike ole mi* l ’me ka n lea i iioolaha ia ma ;Bcrltania. no ko lakon ano \ kolhho a pepehi kanaka. ina* | mua ai oka hiki ana mai o I kela mau liaolo inaanei. A *j ia no ma keia inokupuni ke-1 |kahi r nau haole ea e. aolc| |nae au i ike ia iakou i ko laj kou ano maikai a 5 ole paha. j Oia no ke ano o ka mea ij , loaa ia makou nowaii. nolai-| la, ke waiho nei a*i i keia ! palapalai mea e kuhikuhi ali na malihini e hiki mai ana, je loaa ia lakou ka pono like, ipela no ka makemako oko | lakou kauwa hoolohe. 1 1 (ieo. Vanaeouva. t \ Kapena oka moku oka Moi o Beritania o ‘*Discov«ry,” mu J ke awa oToe" Yab, Owhyhee, Mar. *2, 1704. 1 i * 1 HELL' 13. j Koj>e o ko PolnjHtla a hi Moi \ \ n Kamehnmeha l. A ia. no m*> | t\ko mea nona ho inoo mninh,, :j I ka Moi kapu loa o Geo!rgem, nona aupuni Hui ol jBeritania Xui, a i ka J/oi o ;ko Hawaii Paeaina, ka mea jnana i kokua ka pule ia mea iaku ia mea aku: 1 \ \ Kaikaina — O makou o Ka-i \ mehameha. Moi o ko Hawaii) ; Paeaina. me ka manao e ko-1 ,kua iua moku o na kanakal •oBerhania e he!e mai ana ma keia moana. ua hoouna ia makou he wahi palapala' ma ka Uma o ke Kapenal I Spence ma ka moku i kaoaia I lo s ‘Duke of Portland f ’ i ka| Moi; a mahope oia hoouna ! iiaana, ua haawi io mai o| j Tiraoree [Kaimnaiii.] ka Moi | | o Atooi [Kauai] i kona moku-! * puni, nolaila. ua lilo ia makou keia paoaina a pau. Eia ke- i kahi. ma ko makou ano kopa j ia oe e ka Moi, ke makemake nei makou i wahi sela a me| | o na moa hoailona mai Beri-1 |tania mai, i mea e mala ai| |ko makou moku raa keial | moana. I i Me kau makemake e loihi a e oluolu kou noho alii ana j eka Moi, ke kakau nei au i | kmi inoa kou kaikaina. j | Kamaah maah. ; Ooahoo, Aukake 6, 1810, | _ 5 —> , l I . I HELI' 14. i I Ke kauwahi >> ka palapala a Lonl ! Liverpool mn ka la 30 o Aper. 1 181% y e pame ima i Jca Palapalo a j IIp Moi Kamehameho f. o l-n īn .7 o \ MaroH 18109 I . 1 Ma ke kauoha ia mai e ka j mea kiekier iau, e hai aku I ia oe i kona makemake mau { 1ka pomaikai o ko Hawaii j pae aina, aua kauoha ia oia i kona mau kapena manua a pau e hoomalu pono i kou mau moku kalepa a i namo-i kn o kou poe kanaka paha. j i - * Ua iana ka manao o ka; mea kiekie e pakele ana kou mau pae aina 1 na ino, no ka | mea, ua lanakila oia maluna; 0 kona mau poe enemi a pau | ma kela wahi keia wahi. { l i HELP15. I 1 . i Kmuwahi o kekahi Palapala ma ka j Hssa o Mi. Kikeke, i make iho nei, 1 loaa maloko o kona mau palapala e Hi. Wale, a e hoike ia inma oka Aha Kuhina o ka Mbi„ noa ka k 28 o Febeiuari, 1850. 1 i: £ia malalo nei ka olelo ho-1 ike a ke Kuanaoa iunnhilal 1 ma ka olelo Beritania, no na; liolelo ia ma ka hale alii o: ISt. James, e pili ana i kaj hoomalu ana o ko Hawan iPae aiea; a o keia olelo hoiko iua haawi ia ia Mi. Farnhm, i j ■kona vra i holo aku ai i Hen- P ;tania. n : | Kope—Eia na olelo a ma- j i !kou i lohe ai ma Beritania,| ! |ma ko makou halawai anajj | me ka Moi Geoigo; IV. maho-11 Ipe o ka make ana o Liholiho ] laua me Knmnmala, kana i| Iwahino. I Ma ia manawa no. Iiai aku I lo Boki i ka Moi o OeorgelVj

!l » īno na olelo a KauiehaiEeha I m Vinecouva. j, .-& Komo mua maikon ilokoo, ika hale aliL a mahope. ! mai k» Mol a me im maka-, maka: alaila- hele raai im*Ui. elua. ka iooa o kekahi oj Kalainioku «Mi. C!«ni*r.) a me kekuhi alii me ia: alaila, hooiauna ia naakou. hu iko UakaMoio (ieorjio IV imua | o Boki a olelo aku h* ia |>irsei; ■ ] ia ua lohe kak«m, I j Ua noi ko # n minamin» «oi jka make iho nei oko oukon | Moi kana wahine. £ kuhijhewa ana paha na alii ame \ na makaamana. aole au i lama pono i ka oukou lloi; i aka. aole pela. no ka mea, o 1ka laau o na kahuna i kpaau \ ’ | ia iaia» oia hookahi no me na j 1 1 mea e lapaau mau ai i na alu o keia uhaL Xo ka nui o f ** ;ka mai, nolaila kona make ana. .i AlaiU. hai aku la o Kane*; : hoa ka mahele olelo. i keia i mau oleio *a Boki. a ua lohe ; ia e makou a pau. Alaila, ninau •» ka Moi- | Georgc ia Boki ke alu penei, j j L'a hiki mai onkou ma! I keia aina. aua make ko ou- \ jkou Moi maanei; owai ka; | Moi o ka aina? f ! • 1 Pane aku ia o Boki penei:| 0 ke kaikaiua o ka Moi il make iho nei, oia ka Moi aka \ na Kaahnmanu iaua me Ka* l /• llaimoku ka malama i ke ao- ? 2 a S puni. j I Ninau mai la ka Moi lal j Boki: I heie mai nei ookou | jme kc oukou Moi i keia aina j 1ke aha? Alaihi. mahele oi 1 Kanehoa i keia mau olelo la! ; Boki, a ua lohe makou a pau ' I i keia niele o ka Moi; alaila, ] | hoakaka o Boki iaia i ke ku*. jmu oko makou holo ana i jBeritania: Ua holo mai ma | kou e hooko i na oleio a Kajmehameha ia Vanecouva s ? penei: | Ho5 hou oe a a Ge**igelta ī Moi, e maisme ix f u a me knu euppn*. īKe ae aka neī an oia ks liaku Aua I Owao ka hoaaina. I na ek ii ouu kekahi ! poe e. e kaili i b»,n aina. alaila, e kokea | maī ola ia*n. | Alaila, hai aku ia o Kane- | hoa ia George i ka Moi i keia ! man oleio a pau, na huaolelo | kahiko a Kamahameha I, i I haawi ai ia Vanedouver. a a | A ika iolie ana o George |ka Moi i keia, olelo aku la loia ia Boki: Ua lohe au ī ] keia olelo. Xa*a ka malama |ina ino o waho mai. Ona j ino iloko oka anpuni, aole ! na’u ka malama ana, aia no jza oukou. Hoi hou oukou a fjhai aku 1 ka Hoi a ia Kaahu* Imanu a me Kaiaimoku, e 1 1 malama ana au i ke aupuni, laole au e lawi ana nou, aka, | e masama ana au. o ka loaa . j maī ka ino eka mea e. No- j ■ laiia, e kial ana au elike me i (kela olelo kahiko. I < Alaila, hai aku o Kanehoa ia Boki 1 keia mau olelo a ka Moi f a lohe makou i na olelo • a pnn, o Boki, Lilia, Kapihe, i •a me Kanehoa, owau kekahi j o Keknanaoa, ua lohe makou | | a pau i keia olelo a fca Moi la j Boki, aka, o ka nui o kela | poe ua make, elua wale no I > koe, o Kanehoa a me au. 9 I [Inoa.J KEKUANAOAI t | *Ua kakaa ia kela p»Uapal& I | olelo ia malun» ma ka la 3 o Mara- \ ki, 1810, a ua hoouaa pn ia kekahi \ aaha halu manu na ka Moi Geoige; ni. Ua pane mai o Lonl Liverpoo), ke Kuhina o ko na aina e no ] ia wa, ma ka la 3o o Apenk, 1812. | fUa pono ole ka uaauao o ka: !Moi G«oege IU, ma ia manawa: i nolaila ua hooliloia ke aupuni ma i !ka lima o ka Mea kiekie ke kahu j ! ,upuni - ! n