Ka Loea Kalaiaina, Volume III, Number 21, 3 June 1899 — HE MOOLELO KAAO HAWAII [Illegible] KE KAUA NUI [Illegible] MAWAENA O PELE-KEAHIALOA ME Waka-Keakaikawai. [ARTICLE]

HE MOOLELO KAAO HAWAII [Illegible] KE KAUA NUI [Illegible] MAWAENA O PELE-KEAHIALOA ME Waka-Keakaikawai.

v■ ••*•*.*•*.*!.••• ;y!:!• .! ;.* .•! • :;4 .::%•.....* ... ••*..;:.*••;.•• • .*•:* vv*: : *!*i •*“. .*••.*.;!,••••.•.£• •• .*• .**.•*. i •.*:• * VVv. •.*•••... ■* :l*|33P'v ir\ :h u k >:! > 11 ; rW t\ ~ | • : :ā§Ē iiijj ■' Kn’mo'n, ; ;r wflli;; (-u inn*j>ul-.uin o 1 §:f;V• /i'/lKi'i» 1 ' '/niim’i" • ipllii' /'■■•.■•:{/';• *'t. iu) Ka L' »i:a ; Mii" K.UiAi.\!>A.! : l|ii : ;5;.n•••,*•• >•* « w...» :;.•.•!•*• •*.• • ••••;•.*• , • * :;:•..; 4/. . • . iii; «Ak- eh'/o h>Hi‘hfkf* : ”:*•• *:v' • i i; Enu mukiuu:''-! *fsn- n;i luKtl»>lni e ! noho juu mai 'i:av!ui i». Nillnu». Kft • • pot* lim" u lii\vc ;;u:i 5 K«*5a mipepa ! ||! loba «iikou. _ * v ! .uiiuuiU o Uo*u mim u Unmaaiua • g(>■.■';'■■■'■'■. i Uii lioopuUn mi:i iua Moolelo ; Kimo. nuiloK'i u n;i Nupopnnm 1 Houol'ilu no ka \vn loilū i liala • /• iiem. ; A eliko mo ka uui ona ! 1 loo o kui mau imi noi in’u me • hr Immliam* a'a o im li nloba, o ; • hoopnka liou aku au i Moolelo ! bm\ o i’n,* nio ko ia au i Imla. * t|; Xri!;ii :!. uu i'.o aku au in raau ! .*....* ■ //// leo, ;i uia nv.i koia Moololo e ■ hounoeiu aleu la imua o ko ! / ! oiikou nlo iiifi k:i AIikomiko, i • *■■;■■■■. \v;io jiunoi:i kn ololo aun , /■ ! iii'i kok.ihl aaiu o' 'lo Kmuu o • / • Hawail nei, he Mooielo lioi i : ••... Mu/n.u ia e ka Xh>m a wo ka \ $/• imnnau kuunole mai i kekahi ; l!l!U i Ku}iuna kahiko o Ha- . |i: maii mū. I ||i'; A (• hoouanoa iu aua oe e ka ! IE ; men hooouuu i kn holuhelu e ! ! kona niiui n«-Io ikau, : a ho • nien mau hoi ma ko kakau iuia • :f * } lin Mooh-lo kn panai mia'o i ! 1 i kekahi m-m huiu'.lelo Mikom:- . II* kooMixo.u- \ ai •> niama sia ! | ! elehine ame kaiii Vn pa . 1 • nleknho makn koloho. ! I k A ma knhī o i;o Oh«>hi\ <ua kn u • :f : r> o lawo :u- ai :> papnhi aku, ama ; i k kalii o ka Inwa ole o kon lei. • |j e waiho mai im ka nma o kakau ; ; nei—a ke Inwe pu «ei au i»a I I : Kina’mv>‘u <> kc*iu Mook-lo uo ! ka «eum-nme kn }mn<nn mni. ■ // 0>v\r X" kk ! * # ♦ P;- : H le <> Klm'.) M ; *•!*..**.* 4 ♦ ; • •■!: '•.■ ■• '’ ■ •'• - ** . ... * • U-.I ike iho lh liikou nei i na kanaku « puu o ua aina noi, a nio ko ano. ka olelo ana. A o 1 iwolawe ana hoi lakou i koK'nhi nana a ko la. |:r kou alii i makenuike - \ o leaEE;V iea i ka :•!>• ‘*ja lio; ku wa e akoakoa al ua kmo « me mi wahinu, na koiki. e kau koo pu aiia hoi iih! na oleinakulo /;/: a me luuhine no ia po loalea, '£/ eake ana i»'»i i ike ;>ono i na mea o liau iia ana mu kahi o |E|; ke alii. . 0 ka inoa o k< 3.i alii nona II ka ioaloa o mnliomia ana 5a pOi oia iio o Halal i, uia koia mea, ua ioaa ia iennoulukinau ka manan kn-ien mo kona kaikunano nmo ko laua raau EpEpokii, e noho iki lakou tio laila no k>? makaika» ana i na g>:lealeii oia po. la lako i m.i Niihau, aole lakou i lau 11 ;t iki aku ma kahi // o na kanaka n iiiki i ko ahia* hi ana, akahi no lakou a hoo* kokoke aku m•» kahi n na kanaka e hole aonei nn kaln 0 ko ai'i. a nia; hoi kokahi ;; kapum'i, .mi >' ! »t -om U' nhi mai kah; ma.-mi * -ik . o ka halo o h->.koia ??5 ua lealua, a ho fthi nui imioh m> koia \ hfpū'\n ffi!ii ko n<> okoa m/ii no a hiki i ka >••> uuu o ka in, It0 ahi koia e iimko aka aiia

lmv Kmiaku u p»m «• Ni ? huu>!h' h« loaloa ku l make.nuk< ui «jh ke w\\\ mu o\u «luu o Imnuia u unu i ku po nu\ kouu wubi o pohoi. l\ Ma kein wuhl. o iko uo oo i n 0 Uu mou holuholn i ka Ku* k poulakinuu muu luum kupiu U uuha ho nui wnlo imuu o m U alii a mo no mukuuimmu. 1; Mamua’e o ko kuili uuu o lohua i ku lu, m\ hoiko u klno \ kuuaka maoli uo U\ o Kunou*|V lukinuu iuiu iho u mo komi j kuikunauo a mo konu nmu n kaikuinu u pau, u k»m ukn o e Kuhuilaokuluui Uo poo hu- i nn kona i ko Ao ub, u kua- l walo aleu la Imi ko lakou ( mau kiuo ak&mukimi, 1 I ka wa u ka lu o ano ii’u ! lu uku nnu, uia hoi: ua hoike 1 ao lu lakou no» ma kokahi j alauui o helo ia mni anu o na i knnuku, uia na<* i ka holo una i nmi o kekuhi ooe kanuka a t hui mo keni por wahino a i ka nuiikai nui wale, ui no 1 a huanala maopopo i ko lakou ] iko ana mai i na ouou a Uau* ; i mea. he mea o ka pii o ko ; lakou kunahihi, a ko imki nku noi a iniki inai kahi i jkahi, a ke lou akn nei low: mni, kuomi aku kaomi mai na lima, e leha aku nna leha jmai ko lakou mau muka, rno n \ leo humumu lakou nei me ka niuau ami mai. j “Ke helo ae nei oukouV”! i p«nc aku la o Kapoulakinau, | » “E nnuo ae ana makoa i j ka po-loa o Halalii." Ololo aku la ua poe nei. *'E! auhci»j oukou e keia poe wahine ui nui wale, he olelo akn no hoi (keia ma kooukou alo, e hole| kakon a komo iloko o kn hnlol lealoa o ke nlii, i hookahi no ’ * i 1 o kakou wahi o nohoai.” • i “Heaha 1>\ auanoi Uoi ka howa oin," wahi n Kaponla. | kinun. nolaila, e lonu no ia no ho hoike maopopo e kn men j e heluhelu ana .i keia moolelo, a me keia mau huaolelo kanlana loa e hoolahaia nei ma na nupepa e pili ana i na Ahahui Himoni ma ka po e hanaia ai maloko o ua hah>. pule a wahi e «e a puni keia aina, Elike me kuia: [E wehe m om hc Aho Nhmnii I mahko o h r Lmhhii » Koumnhij pili, mo kn po o ho !o — Enaur ae i ike i kfi po-lea —o— Halalli.) Nolailn, «a hookumuia keia olelo o Kapoulakinnu mn ka mokupuni o Niihau, a na Haumea hoi i kookuma a puanu niua i kana alohu ia kakou, oia l»ol, “nnoai wale,” he aloha keia na ka poe makani, i kapaiu oku e ka poe Kahiko, he “AkuuKumuho* nna ke ano.” la lakou i helo aku ai nie ua poe kanaka noi tno nn holehelenu olioli, ku analakou nei ma ka puko, nia nae i ka ha-lo ana aku a ko lakou maka ia loko, «a holo no hoi a piha kuh oloko i nakanakn, aolio he wahi kaawale, o ke alii Halalii hoi; aia oi:i ilnna 0 kokalii hikiee nui kuhi j noho tnai at mo kona ihikapu 1 ain. f la wa, nu nana aku la o iKapouIakinau ma kahi o ke :knpuulii. o a nna no ko «hi 'i ka nuuuhu, nu komo aku !n rno kona kalkama u noho il o I ;la lakou rn i n puit rnn ha’i i> jnn kapm.'ln uoi mo ka #*!«<■,i > ] hi lukon o nolio uiiu inulaila.' luu h'ili poiio nmi lu kn naiia* i inu o noho una mai ono ia

uliou m\ im iui ummio o kft luiolmo uo kolu |»(u' wnhluo,| t*olo lio umliiiiai im jm»o u pnu o Nilhau iu lakou. A mai heu mui hv kola poo walilno uno mulihiii', o ka poo hoi koia 1 holo pn mai ai a ku ma ku puka o ka Imlo, aiu lakon ko ho-n-a mni la 1 im kaula ligini o ku palokni o ka moku, la lakou noi i o o hookuone fiono ana, poha koko mm no ka loo o ua nlii noi nonu ka po loaloa nui i ko kahoa ana mai ia lakou noi, o liole aku iio kona wahi o nohoann iiio kn hookaulua olo iho, un liooko koko uku la lakou noi olike mo kona loo alii, a io lakou no hoi i holo aku ai a hiki mnlaila, ua manao iho la o Knpoulakinan, o hoi oia a uoho kiuo imikani mnoli lluna o Uo «III Halnlii, a uu! Iiooleo ia aku la no oia pela, aolo i pa-loo muu me ksi meu nona ku po, o ka ilikipau iho la noia o Kaponlakinau nei a Ki-ilili ana keia iluna o ke alii llalalii, a ua liko lioi ko-

- - T ~ ~ ~ 1 na mau papalina a mo na maka me he na-koko la e halii ana i ko kuahiwi» i olelo ia e ka Kahiko he (leho pulu.) O keia ka Inakamua loa o| ko Kajoulakinau hoomakaj ami o noho ihma o kekahi moa kiuo kanaka muoli, a j I me ke olioli ana niai. | Na kino ona wahino a puni j ikeia Paoaina. Nolaila, o J | |iKK»iminao iho o ka niea he- j i luholu. Ua 'lilo keiu hana a , i ■ Kapoulakmuu i hoomaka ai , iienohoa kino (aka-makani) , i maluna o kekahi mea kino kanalea maoli, a i hookumn , >| mnn !oa ia lioi ma Niihau o . »lua poo aiwniwa nui wale nei, |a muhopo o ko KapoulaUinuu i hole kaapuni ana mai i nu . mokupuni o Hawaii nei, ua ' mii wale ka pio ana i noho ijklno papaina ai me komi kai- ■ leunane a meko laua Kaikai- > nn, elike me keia hoakuka a i ka mea kaknu malalo iho noi: i Oiai ua poe nei e noho ana >jma!oko o ka hale leulea o ke . alii o Niihan, (llalalil') na i helo mai la hoi o Kapoulnkinau ia wa » Jiko me ka mann Mwi, ko kau haaheo mai - iluna o kn lala pna lehua mo kona mau hulu nani ulunla, f a i aiwa loa akn hoi i kona mau onohi maka Ulaweo , pela no o Kapoulakinau i hoi i iiio ai a hehi kino (noho ke i ano) makani maluna o ke alii i Halalii, me na hiohiona o ka t eehia nni a kaumaha, aia hoi i ua huli pono mai la ke anaina ’ kanoku a pau o loko a nana pono mai la me na niunao ) kaha-Iia i ke alii me ka minu ona mea a pau, a oiu ka lakou i olelo ae ai. j "Hoaha la ko ano o ko alii i o kakou i keia po?” • “Uu olelo ae la no hoi ko. ) kahi poo, me he la no koia| i poe wahino malihini paha o i noho mai la mein,” me ke i , ano maopopo olo ia lukou. : ■ Iloko o koi.i wh, ua olelo' i aku la ke aiii llaiulii innm o| i ua kaanka a pau o nuim nmi i ana iaiu. **E na kunaka ai pau o noho mai nel. o koia I f * > hale? Oia nei ko alii, mailoko i a walio, ua Mo na haim ioalou i o l-oia po in’u n me ku’u noi oh oi.i e noho aku nei. nolaila, ' e )j > >malu ka Aha i koia mamiWH.” Mh ke auo o keia oh-lo ku* Iphinilin e lionlohoin niai nei o nn kunnlen, na hooninopopoL ilio lu lukou uoi, ho mea nno),

la in mtm n ko nlii o ololo nol, v no ka mon. aolo lakou iiko mua ia iih n i nn pn i hoonm. M kain ni koin num ho lonlon i mi lu mnmnn ao, ; Mahopo ihn o ko!u ololu K ann, nn noho mnlio hm iho la iin mon u jmu oloko o kn hnloi “mnln ko knln uoho Wn puoo” no kn hooloho pono ana aku, n oin no ka minute a Hnlnlii i 0-1 i nku ni ina ko c ano aln o Knpoiiiakinau iluna * ona knhi i noho ai me ka A haaheo nui a mo ho IIav Ku q launu la no Ihiwaii nei o pule- A lo ana i kamaknni, a pnaua aola oiu tno kn loo innopopo 0 lohe ia mui ai o ka lohulohu A a oia iho koia mnhilo: i 4< Me lio hiki nliialii alu ke j ulolm k« Inki mai C 'Koa-no Iiuli’uli’ii <» ko «lolm o 1 ka nmkun j • Ko kan wale mai Ift 110 ia’u Im ( m«ka 0 kuu (ilolui | I poai iii inaim i 11 a mokn 1 1 I holo iu ui ke Kai Pnpolo-hua | a Kmio ln—e— Ke-ehi» i tftkil--ku i tahiii mo« Hoalanla nmi nna i’nu o ala . Eala Ekiiuilamilmakaelmiknhiin

Kha ku makn okn uwiln j īwalu i ka makn o ke nhi Uua i-i>a-ltolo-lelo i ka iuakn o ke Akua Nann ia «ka ke kupu-ku pu kp knluho o mi iiioku j Ke hni mni nei ko Akuu ike j ola un o—ta no—e — I ke kuu ana iho o koia leo olioli a llalalii, auwel Aole o knna mai o ua mea hc piha kauoli o na moa a ( pau oIoko oua hale noi o J ke alii, oiai ko anainu euln ao-a ana ia wa; ua hoomaln houiholake nnnina I Rela . wa, a oia no ka wa a Kapou-i lakinau i olelo ao ai i kahi muli loa o lakon, oia o Koawelani a o Nawahineliilii ke~ kahi inoa omi. 0 koia kahi kaikamahino apiki a ka launa olo mai a Haumea iloko o koia ohana nui mai na keiki kane a nn kaikamahine, Iie onou keia 1 ma na ano a pau, ho vn'-!:oh/lo hua kaua man olelo a pau, a ho hiki loa iaia kc Iiiu awela j a Uwo a lilo i ku hno i ko ka-ke o Lehua i Ua manao oi Imkahi mea kino kanaka maoliko ku imua ona, a oia paha koin la. 1 Ua malu hou ana iho o ke anoina, ua ku ae la he elima poe iluua, a paa ao la i kekuhi ku-i-na kapa nui e paa iana e na lima o kekahl mau wahino malihini ma i ko ano he paku, a noho iho la elmi ilalo mamua pono o ua paku nei, a o ua wahi kaikamahine kamaeu noi hoi, aia oia maloko mai o ka paku o liuliu ana iaia iho no ka manawa o olelo ia aku ai iain, a iaia no e noho ana mo ka hoolohe no ka ololoia aku ia ia. IIo mea oiaio, ua olioli hou aku !a o Kapoulakinau penei: - “liiuliu aloha in’u ka inaka o kn makua | I o-kia eke kai kaawale nu aiua Moknmoku loko noi o knu j manuwn uei ln e ī Ka hulili a ko kukui n ka 1« i kailikai I ; Ke o ue la i kn kumu o tuliiki //iki mai una ku lu o ko > uloha.” j Ikn knu ami ilio o keia molo a Kapoulakinnu o hnua noi, oiu (i-i ka manawu i hoomaka mui ai o ua wahl kuikamahiao nei o ku ihinn, ino kona ano hula liko oin iu miimna o ka poo o Niihau. N<> k‘nhl uui • 9 •- — • « IAolie (i kakou hmikomoln • a mc Knlmhmauan n koio! 1,1’ulo. I