Ka Loea Kalaiaina, Volume III, Number 22, 10 June 1899 — HE MOOLELO KAAO HAWAII [Illegible] KE KAUA NUI WELIWELI MAWAENA O PELE-KEAHIALOA ME [ARTICLE]

HE MOOLELO KAAO HAWAII [Illegible] KE KAUA NUI WELIWELI MAWAENA O PELE-KEAHIALOA ME

I Waka-Keaka- • X. ikauaai. m ;* J » •* /* l'l j mau kupua Wa — liino Ka’eao’a.. I (Kakan-a hoopukaia e Touc~Jahuanu~Iahuria~ /ara/i(i‘e, ao Ka Loea Kalauina. Mo«. Mako.) . * A puana mai la i kona leo ‘ mo ho Lale maka onaona ’la no ka inoa uia ke ano Hoao. nie kn halu-ou ana ao o koha niun lima lluna e kuhi ai i I* keia mole —a hoomaka rna; lu o hnna. “Hiki m»i hiki mai e ka lae . Aloha wnle e ka la e kau uai Aia malalo o Kawaihoa.” 4 1 ka pau ana o keia mele, i ua kikaha mni ia ua wahi ! kaikamahine nei iluna oke ! •1.% * • kuina-kapa me he manu la, : a hookohuli ae la oia i na ! Onohi eleole poniponi o kona mau maka, a lilo ae la he : kookoo wale no me he Pa lawaia Aku la ka huiali ana* i •*. - I panapa, roa keia ano hana a i Kowolani, ua uwa ae )a na j moa a pau oloko oka * hale iuc pio-o nui a eehia maoli o ke anaina e noho aku nei e : nana i kana mau hana a ka \ 4 apiki nui wale, e noke ia nei i ka uwa a mo ka akaaka, I ka pnh ana o koia hula a Kewolnni, na ololo aku la o Kapoulakinan i nn kaikuinu o hoomukuukau lakoti no ka helo atm i leahi a laua i makomake ni, a oia no ka wa ami' i-ololo aku -ui i na Kahu ponoi o Halalii, me kona haha’i nna aku ina mea a pau e <# ho’i mim mai ui oia e noho ilunn o Hulalii ma hope aku, au» ao iu. keia mau olelo a puu mai ku uiuu u ka hope, a pnu koia mnu olelo an». Ua hoea kōke imu lu kokahi Uma kanaku mo ku apu-awa a huawi nku 1« iu Kapoulakiuu’n. I koia wn. na huli «elu I o Kapoulakinu’u inn-o a maI a-no'i mo ka haawi unu aku i , ke alolin hopo loa, imua o ko . nnuiua; u ku «oln oiu Uuna 1 me ku iuu p« un’ao \ kft a-jim-nwu n pau, a haalele \ liola ua Knpoulnkiuu’u nol ia j llululii, u o ko lukou nei ■ nalowalo ukuiu no iu, mai m • inaku inui o kt» aimiim. !

Oiai o|Kaue-nee*nee o ka* li mai ana rae ka makau- • v , • • , **»**• * kau %o kahele ana aku i~ maa. 0 keia: no ke kanaka kupoa nan» i haawi mai ka o kola^rahi ano hula a klhi kaikama* liine i hoiko no ai i ua po nei o ke’lii; oia ko a'no o ka hu-la-kii i hoomaka muaia ma Niihau; a ua apo a a'o aku hoi ko laila keia a’no hula, a lilo ihola i mea paanaan i na hanauna a pau mahopo mai o ko Kapo-ulaki- • w na’uma hiki ana malaUa; a oia hoi ke ko ia am o ka Lahui ma ia hana a hiki i koia manawa. Ua hapa mai no paha na poo i koe i keia wa e ola nei. i panaaau koia a no hula. | E ka mea hoiuholu, e haalele kaua i la- mokupuni no na ka moena-puwohe, e noho Oma nei e na hnole i ololoia; “Hui ai na Ona Hlo Niihau'*. A e neo aku ka huakai no Kauai;- 1 kamanawao KAMAKANi-PUAHionio (Kapoulakina’u) i ka-i-ae ui kona noho ana maluna o Hnlalii. ua maalo aela lakou me ho u- • kA«la ko a’no mai nu mak’ae 0 ka lehulehu; a ualowalo 1 mai la lakou nei ho ko aianui I lewa (anuenue,) a ko ha-loj ihola ko lakou mau maka no | kuhi mokapuni o Lehua. j l 0 koia kahl niekupuni a & ia u-i nohea i noho ai: oia o Kawelo’na-a-ka-la-i-lehua: ao ka n lea hoi nana i hoonluku i na manao o “Maikai Waipio he alo-lua na pali e poai a pu ni ana a hapa makai (Lankaieio)” ka mea hoi a ke keiki Makanikeoo i hanu aku »i ma ke aheahe welelau makani, e like me Nero; a no ke-| ia wahi aina, ka inoa o kahi • 7 s mokuahi e liolo mau nii; o ka mea hni ke k&ke kaulana e ololo mau ia noi “£a-iot~a~lilO'i-kC’hūkc-o-Ldnm," Aole no i li’uli’u iho, ua hiki aleu la lakou noi n pau ma M»nn; Knuai: a ua hoike ae no hoi Inkou a pau. ma lee ano kanaka maoli, olikolu: me na inoa i hanaia mn Nii-1 hau, poln uo o Kapouhikinuu 1 hana ai muluna o kokahi poe wahino kamaaina o Manu a lilo ai hoi i mea makahehi nui loa ia e ko laila poo, a o ko lakou kaikunano knpu, aia noia i kn poiuiu o ka lown. & hala kokahi mau la o ko lako nolio ana malaila, ma la noho ann mnhiila, aolo lon ho mau manno hoohuoi i ko laila poe kamaainn, ho mau wnhiim kino hmna olo kom o na kni kamahino u Hnumou, n ia Inkon e noho ann mulnilo: nn hooneo ia mai l a o un pu.• kamaainn noi ko lakou lokomaikai imuu o uu mnlihiui. oia hoi kn ai kanhmaoiu niim 1 kauluna ! ka ololola uin hni keia au o ku moa holuholu v puaim no ai. “Alohu Mami i ka ai uwuhi olo.” aia paha kau e huohao Un» ui i ka itum

|ouaailao Ma-nao.ka mea Iheluhelu, ko hai aku nei ka men kakau, he Opne ia oloko 0 ka w«i o Ma-na kahl i kanu ia i hola i ke ko i keia wa. la lakou o nuu ' ana i ka ono o nt\ moa ai a kamaaina, ua hoohihi iho la kokaiu kaikaina o ua o Kaponlakinau o noho ma Ma-na i ka aina a ke kamahao o ko laila wai a me ke alialia, ka aina i holo 1 ka hakuia i ke mele, eliko me keia: “A.m i Ma«na ko lei nani - Ka Ohai o papiohuli Noonla i k« Wai-Ii-u-la” 4 Mamuh o ka manao oia kaikaina o Kapoulakiu o noho ma ia aina, ua noonoo koke iho la o Kapoulakinau , no ka hiki iaia ke ae aku i keia manao noho o kekahi o kona oht.ua, a ua hoohoio j iho la oia mo k(.na kaikuna-1 ♦ ne f un pono no ko noho, a nia ia noho una, ua hoike ao la ke kanaka kupna nona ia| uina o Ma*na, he kanoka aiii | keia ma kona moolelo, he kanakn hookipa a lokomaikai keia kupua, aole ona huhn i na malihini ke hiki aku ma : koaa aina kamahao. He knuaka noohio keia ke ike i | nank a me ka maikai oij • i : kokahi wahino, a he nui aku j r * 1 kana imm waiwai o hookulii ai no ka piha makemake mai! I koia o ua kanaka kupua neij jhami ai oia i kana mea e kaunui ai, eia nao; aole ihookoin konn iini a me ka U’a a kona pnnwai, he hoohoka mau ia keia alii kupua e na wnhiuo ui a pau o Kauai, no* laila, e huli ao kakou a nana 1 i koia kaikaina o Kapouluki- i nau, a ke ake mai la paha oo ia o moH heluhelu e ike i ka inoa o keia kanaka, ae he 1 mea oiaio kela. 0 ka inoa o 9 keia kanaka oia no o Limaloa he kanaka kukuluhalo keia no Ma-nn, i na o hiki aku ina po o Ku e kau ai ka malmiai e heiu mau ia nei o kakmi oi ka poe nawaii, nona ko kumu a mo kn moolelo o hoikeia aku nei. | la Limalou i iko aku ai i |koia poo wp'iino a ka ui nui wule, na aalm iho la oiu i koha k«pa alii “ahuula” a helo akn e launa pu mo un malihini, a mo na leo o ka Uoihoi nui oia i olelo akn ai» a oiu no hoi ka ui p°o nohon noi i par o aku ui mo ko kui(' ma na nuo u pau o hiki ai ko l T ruii ia o Limalon n “popo i ka wui u NiuUi. M 1 keia manuwu u nn mnlihlni e kanuiil'o uoi im> n» I Unmuuin i Limaloa, uu puka 1»h’ U > ko kainaaina ku Imnololn h'mnu ina wuhlm', “ho ikamimiha au no Kouni noi a iiole nno nu i iko i keknlii poo waliino ui ollleo me .Mtkou-a uohon nmt m oulum?" A no koiu olelo nimm a ‘l.lnmhm, im pau ; . ; koko iiiiM lu o Kupoulakiimu. j * lio poo kuikunmhino nm k ,m mi Wahihml mo Nakolo

i ;ika!ionua, mai ka mauna ko ilmnkon w«hj ihele mai ai. a j '■ >j i nu«st e maopopo ai ia oa • lipono 'iio o hoolohe «ei. M iUa ililel ihp la o Kapoulakii na'i i ko oli, , “Na wahine i ka uamui i k« ' kmiloao “! I ka lie-i-I Kamauow»! U-e * i e ilio — I E iho e Laukaioia-e Lao Kapalai Kalia Lanakolea kupunioha o uka , X ka uka haki hana pua • kawao Haki hana maile aala o k« kuahiwi Hihi-kau-nao» hihi i Ma-ua Aloha ia laau kumu ole." I ku puu ana o keia mele a Kapoulnkinau i oli akaai, ua nui loa ia lea makemake o ke kamaaina, ke hele ala kona f maii hiohiona .a piha hoihoi hiuna ole mal, aia nea kon« jiimnao ke kilo ia mai la <r lee (kilokilo wahine o tahiti mai, u« alinwnle ia me he aniani kilohi aln. ! Aolo no paha he wahi ma|nno nooooo iho ia Limaloa e kamoilio nei me keia poe wahine no ke ano o keia poe w.ihino o papaolelo pu ne ;mei. » ua nele pu no paha hoi oiii i ko aoonoo ana i ke | kaona o ko melo a Kaponla* ikinan i o)I aka ai imua ona, 1 a ua uema ia aku hoi oia ma j na lalnni hua mele hope o ua | keia melo. j No koia piha hauoli imi o ua Linialoa nei no keia kukai olelo ana rae na ui malihini, ua ololo hou mai la o Kapouhikinau i ka huaolelo o ka maemne ia Limaloa. No kahi iva ahu ,