Ka Loea Kalaiaina, Volume III, Number 36, 16 September 1899 — KE NANEA KAMAHAO NO KA PUNOHUULA [ARTICLE]

KE NANEA KAMAHAO NO KA PUNOHUULA

. •• • . * TCo .’!;■* ili:iolr-io c tr& 91 .T J aJiaolir».o • • IW I» ■! * ‘ M KA MEA. NANA I IIOOHOKA 4 A — NA — KILOK.O A PAU * Uii nh i!n >io KA L 0 LA KA LAf- • 4 AĪNA c LfO Tifo Kna j *

1 Ua hannuia oiu ma Kiona 1 Knu (Sheon Chau) i ka In 271 1 oku mahina Eha oka mak. ’ 131. 1 Ua hoomaka _oia o noho! i Moi ma ka la 12 o ka mahiua | i Eono n.,c 121. Ua nolio Moii i oia i ka mnkahiki mua mah>! • na o na Apana ho 182 o Kina,! ua liko no lioi ia me na ololol liko o!e he 182, a o noho pon - in ana e ho 182, lio keiki oluoln oia; ho malama kunaka; o ike ana mai ko nui u ku liiiii, mni ko kamika kiokie, lianonnno u waiwai a hiki i ko ino haulele loa, oiu no hoi ke kanakn ilihuneloaa loaa wahi ai olo. * Ua oleloia ua noho oia me ke ukahai loa iloko o na ma'| hina mua o kela makahiki muu; na pau pono loa kona maū Apana he 182 i ke knku luia i mau liale malama i ka poo nele a ilihuue; a kamaole no hoi..... A i ka piln ann o na mahina he umi o kona noho alii ana, ua puni holookoa ne la na opana a puu ho 50 o Kina i ke kukuluia nie koia ano 1 hule, 1 walii o malumaia ai nn poo iiihuno, na keiki makna ole, na Elemakulo kainaolo a pela aku. a Na keia hana u Kapunolui- J ula a punl kn aina rnai konn 1 mau npann mai lie 18*2 a hnln 1 loa aku i na npana e noho ( Moi ia ann o Im-i, i hapai aku i ka inoa o ka Punohuula, a i i oi leu hni ika maikai ona ( alakai ana a kona mnn kiihi- I kuhi Puuono, oia Sunu Vui i Iki (Soon Vvu’ Vioek) kona I kahu hanni a mo i >i inumuli no o kana < alakai ana, na koho aku la oin ia Poolio I kuhikuhi nul 4 nonn, a i kuhikuhi puuone j elua hoi no ua l’unohunlu la. Ua hookohuia o Ponlio i Kuliina Nui, i ka nmhinaelua 0 ke kolu o na mnkahiki a-im 1 noho aiii ai, a na koiu knhi* ' na e malieleln le nu iuiawin» I <Ia!n o malnmaia ai kelu a me I keia luile malamn ohi o ku I Punohuula, inahoko ao o ko- 1 uu waiwai pnnoi, o helo niau 1 ana o Poolio i koln a ino koiu \ la ina ko kauolm u kn Puno- i huuhi, o nnnn i ka poo a pau i o noho ann mnloko o Uoiu t imui hnle, inai mi inaholeuiua I lo noho hoomaluia ana o in u

4 «L . .• .» •»*» * •••*•»*• •• "; -- -■**.••• *' * ••-••••t- •••••••::•:/.%>• • .......... .. —.>:*>.■ W........— ... — :i'J, .. !»i« nu mahole aina o noho lioomaluia ahu o kokahi mau Moi okoa. NolttiIa t ua pipili paa loa ko aloha o ua kanaka : l *a J?u iioliiiii īo; ■Ano ia pipiii o k6 aloha!d h a kanuka ; e ko lakou|; knenu jkehiV|Stta i | ka;J ribu: n o liuill a'iliMiIa i ll| ; ge: J^|bnc ni iii Wl|p6l ■, Mbii|;a :^lvcfemakl: ijStuBlv6 ; |ri' j 1 a koii|o1 blb|'ktttt af miilla^Pepoiaoalii Punohuoia no kana inau hana aloha i na kaoaka, ua hiili hui aku|nā kanaku no* na, a ma: a*naflua. noho uloha;i>u Iho |la?oialiiSi;i na Alii Powa o Tong Kaii ame k.o 8u Ka u (Soo Chau). Ua. hoakoakoaia iho la ini pnali-* i koa o koia poe moi rno ka lioiko olo ia o kn lohe i kokahi kanaka mnwaho aku o na t ohana ponoi o ua mau lMoi I ribi. uio ko knhihewii oka mahao ua nulo ia ka lakou iinau hana, a o ko lakou mo* |nuo lolo poipo nku, aole la ia I i ikoia, oia ka ua ahuwale. iflka o ka maikai o ka Puno- | buula mau Innh, oia ko ku!iriu pipilimai o na kanaka « kekahi ma« kaukaualii o ■ia inau aupuni i noho moi iaH o lukou. ' 1 \ . 'A * • Ua loaa niai la ho mau hoi- ' ke o keia mau hana a lakou 1 I nui o Poolio la r kona kuhina nui a kuhikuhi [ puuone clu«i hoi. 1 ka raana- \ wa i loaa koko raai ai oka j Johe ia Punohuula, ua a’o ko- t ke uku la kona kahu hanai |ia ia c kohoin o liakokai Pu- ( kaua nonn, a pela no hoi oia j, 5 hooko aku hj. I ka manawa loaa aku ai o ka hookohu ia !' Hakuka oia hoi o Won Tis Kan (Wonn; Tze Kow.) ua ka- [ hea ac la oia i kona muu kanaUa ponoi, r>]ai e noho ana no ia he ahi powa ia mannwa no Ton Knn (Tong Kan), a Jie C mau fcausani kanaka malalo \ ona, a ua ieauohaia lakou o j maknala loa hikou ina na j>u- j lona waho lea o na apmui ho 182; ua hooko aku no kon a i; mau kanaka. Ma ia hopo ko- r ke ilio no, ua hookohuia aku j o Liona i Pukaua mamuli o i; ka lohe mau ia o kona wiwo* i »lo a mo ka nui o kona woli \< n a puni ka aina, oiai om o'l nohu anu ma Sj Kau ‘8oojl eimu’ ma ke nno aliipowa i ko ’ lu maimwa, ua hui ue la uu » muu alii Powu nei u kuka i k ku laua nu-a pono e liana aku j. ai no ku pono p ko luuu aoao k o ku nei. <> Ua noho oluolu koiu man 1' I ' alii pown, uu kokua nku ko- j‘ kuu inm luua i kokahi mo }] kekahi, a mniiniu'e o ka hooko mni mui o kela poe Moi i kn hikmi imiu mannoino no ! Pepeiaonlii. jiiu hoi, iko iho ln iakou nu hoopuniin k» uinu 1 holuokon i ka hnmiolioiu i imL. kiai o Lioiii» a mo Hnknka,!j, ‘ l«i Kiiii S(in ,v Won«j Tzo||, Kow,“ i hoonohone hin moko|j ■ luuu nmu nlilkon i hilinaii» aI tl me ko lau.i mmi knnaka o|n nnlu» iiim nm na kuahlwi, na |ti awuwii, a Imlu lon aku i mi]j kulm uknuliuUi ulii o l«kmi,|j Okiii liimi uliikoa i hoo*! |<

. t ># « J |rfl nohoin u puni ka aiua, ua ko mo aku kelu a mo keia ajji iloko o kola a mo keia hale e liookomokomo ai i ua oloio Ii na kamaaina o pili ona i ka Pepeiaoalii man hana maikai, a mo kana mau huua aloha a kokua i ka poojiole. a nuni 6itt iea ha kanaka i#oh° ae ai, o PepeiaoaIii Punohuula ka Moi aloha ka haka nana e malama noi a puni kaaina. “E ola mau loa o Tai Paii [Tye Pan#],” aiano ko makou mau makua, nr. leeiki makua ole, na Elemaku 'llo kama olo malalo o kano 1 mau malama ana. Ia* wa ua ; kuhiknhi aku la na Miikoa i na hale a Pep-aiii Punohuula i kukulu ai no na poo nelo a huno, Ka Hooiukaua ana Ma ka Ja 2 o ka Mahina Elua o ka B. C. 109, i ka piha ana ia Punohuula o na ma kahiki he 12 o kona nohoalii aha. a i ka 24 hoi o kona mau makahiki a oi, ua hoouka io I ia kekahi kaua mawaena o keia poo Moi a me ke Alii 1 Punohuula; aka, ua hoomau keia kaua no hookahi auahu- 1 lu (10 la) wale no, oiai lakou 1 e nee ana imua i ke kaua, lia 1 pau mai īa na halealii o ua * poe moi nei i ka lawopio ia o ua aliileoā o Uakaka me Liona, ona pono a mo na wai- 1 wai a pau, ua pau tnai ia i ka c lawepio la mui o na liikoa o 1 na Pnkaua o Punohuula., Iloko o koia mau la iie I Umi, aolo i ko'ak*a aku o Hakaka a me Liona i ko lakou

alahelē. oiai, ua puka mua ka laua kauoha i na kanaka mamua o k« alahek o ua poe huwa nei, e holo lakou e ho okaawale i ke alahele o keia mau moi, a hala loa aku iwaena o ko Punohuula man pa* palenn ainn. A i kela mana'va no hoi i hauwi ne ai o Linnu l'Koon i kekahi kauohn i na aoao a pau e paniia mm. 1 keln manawa, ua hoopuniia ae la ua poo moi nei o na knnnka, a ua hiki i iui knnaka ia laleou me ka iawelawe olo ia o na lakokaun. Ua hanaia koia huna o na kannka inainu li o ko hikou niakuhehi i nn liana mnikai a Punohuula. A 1 ka ike ana u ua poe moi noi : ua paaniia mni ko lakou ®au I koa ino Iie mau opahi la e puliliu unu o ka nuikani, ua huli no la hikon me Uu manuo o holo, eia ka uanei ua puni; lakou ma na aoao a pau i ka! hoopuniia, o ka liopona ihoj lu ia o ko lakou noho alii aua j ma ia hope mni. I ku Imule pio aua o ua puo moi nei. na lilo uu lu o 1 Punoli’.ulu i lOmopoiM no Ki* | im helookoa a pan, a hch> i mnu uim oin o ike i im poo n p.iu i hoonohoiu muloko o na Imlo i kukululu nu ka poo ili-1 hune i koln ln kniu la. A o | Pooliu hui, koim kulnua nul;! uia oia nm kuhi muinuo lou ; mulmm o knmi lio kuokeo I minl, a mi lilo nin i meu mii iumu o Uu Aloulii o ku Kmopohi P.mohuulu o Knm. A ; mn ka oihuna ku\m hoi» uu i » l

>• haawi akn o Punoinmla i kai na inau hilinai ana inaluna o 9 koua muu Pukaua 1u Uakaka 31 mo L’.oua; n i kapaia o Wong i Txo Kow a me Koou Sang, , ma ke nlakai ana a kona mau i Kuhikuhi-puuone Kkolu, oia ijh oi o Puaa i kapa ia o K Nan [Boon N<£iin]. a mo Pahi ka hioa i kapaia o ko Kilokilo lu I Li [Vou Lee] a me Poolio ke | Kuhina Nui.

Ka HoolU KAl'A Em:a 9 A Imla iio 13 luakahikl maliopo mai o koia kaua poi'po ana a un Moi hui, ua loaa lioii ilio Ja )īc kuua mawaena 6 Punohmila mo 13ipi oia hoi o Li Hona Vana i kapaia o Lee Mon Vun Ma koia kaua anaj ua nui na la i kaua ai. oiai, ua heie mai o Bipi mai Seo Chen inal. nialaila laua kahi i hookahua ai i ka Iuua oiha- ' na powa me Mo«, oia hoi o Iata San i kapaia o Yat .Sarn, ' uakokua nui loa mai o Moa ia Bipi ma kein kaua ana. I koia kaua ana i hele ai o nialuna o kona lio eleele naui, mu kekahi awawa o Toag Kan, oiai oia i hole mai rna kekahi aoao o ua awawa nei, ike mai la oia o kela awa wu mumua pono ona, ua piha i ka wai, aoho ena alanui e hiki akn ai imua ke hele, he hookahi wale j AQ ;_aka, oia ahi' ' nui nuo, ua paa i ku panikuia e na kanaka o llakuka mo Liona. Noluilu, nuoiioo iho Ia ua Bipi la i kami Imna peno o hana aku ai e hiki ai ia 5a ko komo aku i ku aoao o Puno-

huuin. A i ka lioj.e kana noonoo ana, luwe ao la oia i na lala oho o ulu ana ma ia <• wahi, a hona iho la i kii lio, a oka hui no. oia na mea i uhiia iho mawaho o lea lio kii. A makaukau keiu mea a-mi 3 lnma ai, ua uii ae ia ua Bipi noi a noho iho la nuilu* na o ka lio kii, la manawa ko ke no i kahuli ne ai na lio kii nei i !io oloelo nani; a lelo aku lu oia ma kola aoao me ka lawo pu Iin mau hnnert kanakn nona, «. ma kona wahi i kun iho ai maloko o na paleim 1 hoonohoia ai na kini o Liona im; ua huumalea aku la ua liipi noi a mo kmm m.m kunaka o luku mo ka woliwoli uni i na kanaka <» llakaka ma. [0 koia hamna ana n ka lio olio i ko alnahi n<> ia. a kau aku la oin ma kela a;>ao o ko uwawa i ka waouakomi o ka po a huumaka aku ai «■ luku. j Oiai iii o Uipi me na kan.i ka o-na o hiUu ana i na koa u llakaka ma o 11100 ,nm im> ka uanoa, uiai, ko nnumo noi lakou. uolo hiki ia Uipi ma ko hiki akn mo Uo kaua ule ino ka poo < i }>aui ana i ko a!a pali lumkahi. ua )nka aku la <i Hlpi nio kmni man kunaka i na kua u Hakaka ma ho lehuU'hu mo ka iko nle o I'akaka ma, Aka, mi h.-!,v uku hi Ua lo > uw ui w 1 n na kanaka a loh>' uI, <’-n niai noho ana >>ia ma ua k.ikaipali inauka pono u k.-.h; 0 lukn iu noi nu kanaka; m>l ,ila. na komo iliu la Ka Inmlinoi ilnkn onu, ua ilm m ii la nia mo kunn man ukali «> i>. u., punu. hoaha la koia Imuwahmu 0 | uwauwa noi?