Nuhou, Volume II, Number 9, 12 August 1873 — HE KAAO NO KINISARELA! KA PUA NANI O ASIA ME KE KAMAA ANIANI! [ARTICLE]

HE KAAO NO KINISARELA! KA PUA NANI O ASIA ME KE KAMAA ANIANI!

IIELU l. [Ke hoopuka aku nol niakou ma ko kakou wahi pepa i keia leaao, O kekahi keia kaao kaulana loa o ka \va kahiko, a ua nui kona makeinakeia e k\ poe i lolie, a ua lilo hoi i mea hoōhionao na leekahi poe haole. He hoa kaunu oia no h;i \va haihai oielo t he | kokoohtja hoi no na \va meliameha; !ie hoa hooipo'no ke kehau \vauaao; he aniani kilolu; uo na manao hauoii; a ma kona nani !u& 010, uū kupaui.uia,. !vc " Aui \\ahitu o na Moe-, uhane/' | Ke konv» aku nei makou ia oukou, e hookipa aku i ka kakou Kini^are!a, e hooiauna ' oluoluaku me ia, a na kona mau kii onohi e Uoike mai in oukou t na nioeuhano eehīa a me na luUiaiia aloha, j Ke wailio e aku nei makou i ko makou , '

alojia i ka poe apau e|hookuili ana me KU * o kp kau leo iriua aku nei !ioi mak j e akahele o komohia oukou iloko o iilo uhdne ana no ka Pua Nani o Asia.] Aia ma Asia i ka wa kahiko loa. ** - ana; kekalii alii waiwai nui; he hanohan:. kiekie kona kulana. Oia kekahi alii iana oia mau la, ua maleia oia me kekah : r na wahine alii a ua noho pu iloko o ka i." Hanau maila na laua elu-i mau kaik-un - hine, a noho pn lakou iloko o ka hanolmio • 0 k'O lakou kulana, ua;oi kiekieae mam -■; i ka poe e. He mau makahiki mahope n,? l ua Hlo ua alii nei i lvjanaka ilihune loa. " L pau' aku kona kona kiekie a r. kona kulana 'mua, O' na wahi pono ame wal'ii waiwai i koe, ua| kupono no ia no k; nolio'na o na kanaka! haaliaa loa, a ma ' mea, ua pau ke kulanii hanohanoo ua ohai : aliiila. ! : ' : 'e" Iloko o keia wa ili|iune, hanau mai h L ; . kaikamahine ; loaa } akolu mau kaikamaii'.i.L a übi alii nei. Ika mli iki ana ae oua ko* karJiahi'ne nei ua lilo bia i mea lawelawe l kona mau kaikuaana., Oua mau kaikuaai : neij ua maa mau laup. ma ka noho'naL ,- nolvano s a ua malama nuiia laua me ka pa', lanlia. Ma na mea pau oka noha ha', ana', na ua kaikamalnine -uuku nei e hoo^. - nojjono, a ua hoonoho mau ia oia ma ino; maloko o ka hale kuke s iloko o ka leh, o No keia; hanaia pela, uā !:;i! inoa o Kmisarela. oin hoi he &/«?.', i.:; noho ma ka lehu. | He mau makahiki mahope mai, nui a-> ' , o u|a o Kinisarela; a [ilo oia i wahine u: : j oiaika oi o ka ui mamua o kona mau kaikuaana, Ua oleloia oia ka oi o ka na -j™ na waliine a Ua « iuueiu\ v »»«• •« u n r i\\ v hal|keia kona mau ppalma me ka piia r O ,; iulai: a ina o hoopiliui aku ka pua r>-: V*. papaiiiui) ua iiKt» me kona i. v ; koiip lauoho he mea aanl lua ele ia i ik: ;ia \ya; o kona wau m|aka ua hoohalikoia : waonne !on. n o !co a!a o ieoiia :nu ka wai ala liooluji no ia o hona haiiu'.. me i kona mau wahi kapa. Ua oleloia . 1 hoi nia kahi a koua n\au kii onohi e iU.,| ,ak«jai, ua pau i ke a|loha ua mea a pau : . hahj\vai mal me ua mau ouohi nani la ; ; ' hoonai na pua a muo waie, ua huna ua uux.; i kol lakou niau maka malaloo ko lakouuu , , ohoii, ua ku nialio na'lau laau, aoho <. lul,. 1 pau ka aloalo ana o na wai, puīwa lukile'! |na lioloholona o ko kula, nolia ka puuwal |na lranaka opiopio, a pau na uiea a pau i ; lia mo ka moeuUauo ana noua. , ; leeki naui lua ol: o KiuUaivla, ua m.. • I uao iuo loa ua kaikuaana uona; aua kouu jkn mauao iloko b laua o !oaa ana ka Kim-. I rola kauo, a nolo laua| No ia moa ua Uoo I lilo jlaua ia Khmaivta i kuko, a Uoouoho:,' I ma na \vatii lepo o ka| halo kuko, iloko o k:! ( loUu. o kapuahia UoaaUuia ine kahi io., j weluwolu. Ua hoomanawanui loa oia iioky . oia iioUo 'ua pUikia mo ka Uoololio uiaUope .

lia leo o na kaikuaana, a ua nūi hoi konā aloha me ka malama i na makua, He mau wa loihi ko Kinisarela noho ana iiia keia ano, ka hoohaahaa me ke ahonui, He manao hookiekie ko na kaikuaana, he huhu me ka hoopailua i ka poe elemakule ilihune, ke hele aku imuao laua, kipaku aku ia lakou iwaho o ka hale, He :iau kaikamahine maa mau laua i ka hookano a me na olelo hoino i na luahine me a elemakule; aka, o Kinisarela, he naau nloha kona me ka haahaa. * I kekahi la hiki mai la kekahi luahine, a komo mai la maloko o ka hale o ua mau kaikamahine nei, a ua kipakuia aku iwaho aie ka olelo ana, U E hele aku oe mawaho e kena luahine, aole ma,kemake ia oe." Nonoi uiai la ua luahine nei i wahi mea ai, aole i haawiia. He mau pule mahope mai, hoolahaia ae 'a ka makemake o ke Keiki Alii, e kono ana • na wahine ui a pau e hele i ka ahaaina hulahuia i ike ai oia i kana wahine e manao ai e.ma:^ No keia mea, manao nui loa iho la'na kai- ' uaana e hele i ua aheiaina nei. a o ka.-mea tii hopkahi ia iloko o ko laua iioonoo e ake ,YiVd o ka hiki mai oua la nei. 'laua i mau kapa maikai no laua me na 'ako kupono no ka hele ana i mua o ke alii aie na kanaka hanohano. ' "I ka hiki ana mai o ua la nei, hoomakaukau ua mau kaikamahine nei no ka hele i ka ahaaina, Komo laua i ko laua mau kapa oani, me ka olelo aku ia Kinisarela ma ke ano hoohenehene, (i o oe anei kekahi ē hele ana me kou lole weluwelu ?*' Ke noke ala ua mau kaikamahine nei i ka lino, e kilohi ak iloko o ke aniani. Mai kakahiaka mai ka aoke ana i ke kilohi me ke komo lole ana a * . a hilvi i ka hora eha o ke ahiahi, paa ka lole ;e na kahiko apau. A hoomaka aku la -aua i ka hele, a noho hookahi wale iho la ao o Kinisarela e nalu wale ana no iloko ona ao kona hiki ole oiai he weluwelu kona mau a'ahi lole. ; īaia e noho ana, komo mai Ia kekahi luamm'nawaliwali. Alōha aku la ou ao Kini?.rela, a aloha mai la ka luahine. Olelo aku la ke kaikamahme i ua luahine nei e aoho ae ma kalii maikai a niiiau aku la 110 hoi, "hemakmake anei ae i mea ai nau Pane mai la ka luahme, {< ae, he makemake au i wahi mea ai na'u e :, painaaL ?, Hooma- ' aukau iho la o Kmisarela, a haawi akit )a i ua lualiine nei. O keia iuahi.ro? no kai * ipaku mua ia e na kaikuaana mamua aku. o ka p&u ana o ka paina ana a ua luahini \ki, ninau mai la ua luahine ; ei ia Kini-in h : " Heaha kou mea hele ole i ka ahaaina, 1 • makemake no auei oe? ,J Pane aku la o A;n!sare!a : ** Pehea auanei e hikiai ia'u : - heie ? Inoino kou lole : aole paha wau o '•■;pono ke !ie!o imin o ka poe hanoJiJ\no me 'u Io!e weluwelu ! i!:o !j ka i'a:e ra kekiki

mau miniile : a, olelo maila ia Kini>arola e 1 ku iluna, Ku aela \ia kaikamahine nei : ia \ wa i uhau mai ai ua luahine i kana \vahi j laau s a. pa niaila i ke kino o Kini>are!a s ]a ' wa ! i nalowale ai ka lole welawelu o Kinisa-1 rela,-a lilo ae la he mau kahiko nani lua ole.! He mea kahaha loa ia i ko Kini>;arela manao no ka ike ana iho he lole maikai kona. I kona nana ana'ku iloko o ke aniani, ike iho la oia ua nani mai luna a lalo—ua maikai ka owiliia ana o kona lauoho; ua maikai ka lole me na lei momi ma kona a-3; me na kupee daimana ma kona mau pulima. _Aia hoi he mau kamaa nani kona i hanaia me ke aniani, a i kinohinohiia me ke elaimana a v me ke' gula, Olelo aku la ua luahine nei : " Ua kupono oe ke hele i ka ahaaina a ke keiki alii." Pane aku la o KinisareJn : " Aohe o'u kaa kupono no ka hele ana." Olelo maila ka luahine kupua: " E kii aku i ipu-pu ma ka maīa." A kii aku la ua kaikamahine nei a lawe maila. Hahau aku la ka luahine mana i kana laau maluna o ka a lilo ae, la i kaa nani. Olelo hou aku la ka luahine—" e'hopu aku i eha mau I iole." Holo aku la o Kinisarela, a loaa eha , mau iole iloko o ka upa iole, a lawe maila , imua o ka luahine. Hoopa aku la oia i, a laau a lilo ae !a i mau lio maikai, j Hele kela o ka hulu a hinuhinu, me he wai- j liula ala ka anapanapa i ka la. Keu no hoi i a ila 150 maikai, e ike ole ia ma A*ia a puni. Olelo hou aku la no ua luahine kupua nei e hopu i elua mau moo kalaau, a i ka loaa | ana oia mau mea, hoopa aku la ka luahine i | ka laau a lilo ae la i mau kajiaka kahu lio me na kapa maikai, me na papale piwa loihi 1 ī hoonaniia me na hulu manu, e kapalili ana! i ka makani, Na keia mau kanaka i hana i' ke kaa a makaukau, a kau aku la o Kinisa-| rela. Kauoha aku la ka luahine ia Kinisa-! rela, 4i Ea, ke hele ala oe e hoomanao oe i' keia olelo a r u, e hoi koke mai oe mamua ae, o ka hora umikumumalua, -e hala ka'! hora umikumamalua, alaila e ana' na mea nani ou a pau, a e koe \vale ilio no' ko wahi lole weluwtlu. Nolaila, mai hoo-j poina oe i keia oklo." Aloha mai la ua' luahine nei, aloha aku la no hoi keia, a holo| aku !a ke kaa, o ka hora elima ia o ke ahiahi. laia nei e holo ana lulu ka makani, mao !, - j na pua o ke kula, pau ka oni ana a na lau j laau, moe ilalo na pua mauu ? pau ka ale ana j a ka wai, pau ke kani ana o ua manu, ku-, j kuli na ilio-me na popoki ma kae alanni, aj ua meha na mea a paii me ka pane leo ole. 1 Hiki aku h keia ma ka pa alii, a komo aku| la ma ka puk?\ pa, lele e aku la ka hoaka' anapanapa o ko ia nei mau kahiko a jne ko na lio a me ko ko kaa a me na kahu kaa, u| puiwa ae la ke anaiua e noho ana mawaho' ! o ka lanai o ka hale alii, He mea e ka naiu !j ' Haiia aku la ka lolie i ke keikiaUi,api\kaj jmai la oia i waho, a lalau mai la i na Hma o ! Kinr-arela a kun qku mai hma aku o iee knn. Kuilima pu aku la, komo iloko o

mhu* Liwanaawam^.. |'ka rurni nni o ka Ha!c Aiii s kahi r noho nrtr.,na mea apan : a hrjonoho alai ]a m:i kahi i'kai loa. ' I . Ua anoi na rnea; apaii iaia } a ua komoh:;"' ||ke aloha iloko o mea apan nona : jnai ī':3 jkane ana wahine. Ma kahi a koaa ina i,maka e nana aku 'ai. me he kui ala ia h>> : 1 : v;:; : i; : :■ I" ; v aua iloko oke ake; mama. Ua hoike niai t-.; jiioi na hiohiona o ke keiki a!ii ike knpa'i'i ikom J:. i L^ 2^ : \ . .1 : v i Ua komohia mauao ana iloko » k|anaina, he kaikamgahine alii oia. a i ole h» |kaikamahine paha- no ke kulana kiekie. U: |ano e loa na hiohi|ona o Kini?are]a. aole ike anai o kona mau Ua hoohai"o!iir iiiamea apau, no ka launa pu ana me lcf:« ikaikamahine nan|. Ua oluolu maikai ■ * hoi ko ia nei noho| ana, ameka hulahula a me ke keiki alii ;'aua Hoinainau n|ea ipo ka nalie'e. Hookoiīoe anh. ka mana i ka :no;i:ii 1 '! fea'ifee i ! Ua hihihina |wale i mooawakea." Pela iho la ka īiianea ana: ano ka !ito !o o ka manao oua o ! Kinisarela me ke ke!ki a] r oiai laua e haihai olelo ana a e hana ania h<> na puuwai i na liana a ke aloha. ua puiiv: loa oia i ke kauolia a ka lnahine. a i ka ho»*«maka ana o ke kani ana okahora umiknma- ■ i ; ■ : ■ ; -;- ! ; ■ ■■■_ malua, puiwa ae la ua kaikamaliine ; holo aku*la me k|a mama loa, e'haalele in*ana i ke keiki a]ti me ka haawi o!e akr? wahi hua aloha, j !| {i4o/c i pau.)