Nuhou, Volume II, Number 23, 14 October 1873 — KA MOOLELO KAAO O MAUI. [ARTICLE]

KA MOOLELO KAAO O MAUI.

[Ke lioopuka aku nei makou 1 k īa moolelo no loko mai o na moolelo o N,u Zilani i paiia:ma ka Buke a Sir Georgē Grey ma 'ka olelo Beritania no ka nohona o ko Pohiiiesia poe. Ua makaikaiia ke ano o kolaila uoho ana, h ua ninauia ko lakou mau m(5olelo a ua lioopaaia ma ha puke imi Honua, Ē ikeia aua nei ua auo pili like no kolaila mau mo'olelo me ko Hawaii nei, a pela no e manaoia ai he hanauna hookahi ia mrni pae aina ine Hawaii nei. Ua hoikeia no hoi ma ko lakou mau moolelo mai a Papa mai ka hookumu ana o ko lakou mahele kanaka ana a me na ia me na -manu.o ka lewa. Ma ia mau moote{o a me ke auo iike no hoi o na hopuna olelo e maopopo ai he mau niamo like io no lakou me Hawaii nei na na kupuna hookahi; a no ke kaawale ana paha ;t kauliilii ma kep wahi keia wahi nolaila ka loli ana o ka'olelo.l 0 Makea-tu-tara ka makuakane a o Taranga ka makuahine na laua i hanau mai na keiki kane e|ima, o Maui-taka ka mua o Maui-roto ka hope, o Maui-pae mai mahope| inai, 0 Maui-waho mai ka muli, a o Maui ] nona keia moolelo ka muli loa, oia ka lima o na keiki. Ma kahakai kahi i hanauia ai o ua wahi Maui nei i ka wa a ka makuahinr e hele puana ana . ma kiF ae one. I ka hanau ana. o ua wahi keiki nei, ooki ae la ka makuahine i ka huehuelo loloa o kona■; lauoho a owili ae la I ua wahi keiki nei a paa a kiola aku la iloko o ke kai. Iloko o ke kai kahi i kaapa hele ia ai a e ole no kona kupunakane o Tama-nui-ki-te-Rangi (Ka-inanuikike-Lani) ola ai pia; a malama ih. Ua hoomanawahui ke kupunalwane i ka ma!ama ana i ua wahi Maui nei a hiki i ka nui īki ana'e, i 1 kekalū po } hele aku la oia e ike i kekahi iha hula ana i lohe ma\i ai no ke kaulana. iloko o ua alia hula nei ka makuahine >ia nei ame na-keiki eha oia hoi na kaikurF ana ona. O ka maka mua keia o kona ike ana i kona makuahine a me kona mau kaikuaana, Ku iho ta keia ma ka puka* o ka hafe a kokolō aku la a nohe iho la mahope o kekahi o kona mau kaikuaana me ka i|ce ole mai o na kaikuaana he kaikaina keia n'o iakou, Kc no keia me ka hoopae. h ia wa kahea inai la %a makuahine nei o ua uei e ku ae ua ma>u keiki nei e hooiriakaukau ho !ca hula ana, Kuae la ua poo' keiki nei a eha, a ku pu ae la ua wahi Maui koloiiē ne| v { la wa hoomaka mai la ka makuahine i ka helu ana ma na' inoa o na keiki ana penei: o Maui-taka ia; alua, o Maui-roto ia : akolu, o Maui-pne ia: alia, o Maui-wa-ho ia ;' a iko pu inai la oia mia noi i ke.ku >ku, he mea haohao loa ia i ua «1111111? nei oiai akahi no a ike i keia keiki. Pane mai

'. • I la u;i wnhino nr*i u Halo, ikilhm mai nel hoi! ka alinia o ua keiki e ku rnai nei ? "

Alaila pane aku la kahi Maui-liilii. 41 A owa!u no kekahi keiki au." Alaila helu hou" ae la ua wahine nei i na keiki a oleio ae la } 4< O, nole, he eha wale no oukou ; ano nae ke ike nei au ia oe, a o ka mua keia o ko'u ike ana ia oe/' A ku ae la ka wahine rne Maui a hoopaapaa loihi no ia mea iwaena konii oka poe hula. Mahope iho komo ka j manao huhu i ua wahine nei a kahea leo j nui-ae la, ct F hele koke oe ano maiioko ākuj nei o ka hale: aole oe he keiki na'n, kalii mea e aku oe. ? * Paue aku !a ua wahi? Maui nei me ka wiwo ole me ka olelo ana»; " Pono no, e pono no au e hele/no ka rneaj ke manao nei au, e like me kau i oielo maij la, he'keiki io paha wau na ka mea e. AkaJ ke manaoio nei no nae au e like me ka'u i olelo aku nei he keiki no au nau, no ka mea ua ike no nu rui hanauia wau ma kahakai, a ua kiolaia e oe iloko o ke poina-na!u, mahope iho ako owili ana ia'u iloko o ka owili lauoho au i oki ai i wahi noii; ana ka limu o ke kai ihooponopouo a maiama pono ia'u, . oiai au e paialewaia ana e ka naiu ; a iloko no lioi o na oho maewa o ka limu ko'u wahi i pnpuu ai i ka wa a ke kai e kuolo ana ia'u ihuia o ke akoakoa, e kakaa ana io i anei. A na ka makani me na ale mai ka moana mai! i olokaa mni ia'u i kula, a ikaia aku Ia wau ma ka ae kai; ana na ia nuku palupaiu o na kahekn one i hoopuni ia'u, e paku ana o> ioaa mai au i na ia nahu o ke kai. Mui-1 muia maī ia na nalo malima o'a, e kani ana ma o a maanei me ka manao e hoomoe i ka lakou mau liua maiuna iho o r u i pau ai au i ka ai ia e ka iio, a puuiuulu mai !a na manu e pohai ana inniuna o'u a puni, no ka makaukau e uhae liilii ia'u me ko lakou mau nuku ; aka, ia manawa i hoea mai ai ko'u kupunakane o Tama-nui-kite-rangi a ike oia i ka muimuia o ka nalo me ka haiamu o ka manu ua hele a pupupii maiuna ae o ka ia nuku naiupalu, a hoio mai ia ka eiemakule me ka mama a papale ae la i ka ia e hoopuni ana ia ? u, a ike iho ia he walii kino kanaka uuku ke moe aua, Alaila ialau iho la kela a hii ae la ia*u, a iioihoi aku ia ia'u ma kona hāie, a iiuki ae ia ia'u i kaupaku o ka hale, i loaa ai ia\i ka pumeiiana o ka uwahi ame ka wela oke alii; a pela wau i hoolaia ai e ka lokomaikai o kela eieuiakuie. No* ho mai nei hoi a mn\ a lohe hoi i ke kauiana! o ka hula o keia hak\ a no keia mea wau i; hiki mai uei ianei. Ika wa nae o'u iioko o' ko opu. ua lohe no _au i na inoa o keia mau| keiki—ko mau keiki hauau mua, ia oe e hea mau ana a hiki i keia po. ke iohe nei no au io oe e hea ia lakou ma aiio. %1 I ka lohe āna o ka makualiine oia o Ta-mng-a, uwe ae la ia me ka leo uui u 0 oe e ke kamaiki aloha, he keiki muU loa io oe na'u, ke keiki o kuiu mau la oo» nolaila ke | kaj>a aku uei au ia Oe o Maui*tiki-tiki-a-Ta-|ranga oia hoi o j o-Taranga ; " a k\pa mauia oia ma ia luoa, ■ Ika p:ia :v.\ i o \\:x !\u!a amo ka hoopaa* - / -

paa ana, ma|h ku makua!r'»,-? T ' wahi Maui nei, u Hele mai inaar?ei keiki a moe pu rne ka makualiine uana hanau aku, i honi i!W ni au ia 00, a 1 !\j-' mai hoī oe iau " —|i holo aku la ia • pu me kona mama. | No keia mea } ua !■"- ■ ua kaikuaana me ka olelo ana mavvae:~j ■'■ lakou— u Keu mao!i, aohe kahea iki r:vi" . ko kakou ia kakou e rnoe p*j ia ma kona o kakou kana poe ke."., i ike pono ai i kana! hanau ana aku, aohe :i : kanaiua ana no ia lianau ana ona. Iko k kou wa liilii ua hanai oia ia kakou rne \ • , hoomoe ana ia kakou maluna ona raj - palupalu maikai i halii ai no kak«>»>. •• no ke aha la oia e Ikahea ole mai liei ;a • kou i keia wa e hoi! aku e moe pu nv j " r I ko kakou wa ua hoopunaheie on '» kakou, a ua nui ae, nei hoi kakou aohe l. * ona hoomaopopo mai ia kakou a hana <A t; ;■* mai iioL I keia keiki nei i olelo nei i kona haiiai ia e na opuu-kai a e kek,V mea e ae, a malia keiki no ia na ka r: e v ke mc»e pu nei !4e oia ine ko kakou :? kuahine. Owai ka, mea hiki ke manaoL: kela walii hua-haulj? wale i kiloiia iloko o \ * kai e hiki ke hoi hpu mai'i ka honua m.i; « nei a o!a ma ke ano kino ola *ke kanak» * A ke kapa*nei keia|wahi hua-haule \sa!e hoahanau oia no kakou." (.10-V /