Nuhou, Volume I, Number 1, 4 November 1873 — KE KAAO O LAKAMANA. KE KOA NUI O KA POE MALAE! [ARTICLE]

KE KAAO O LAKAMANA.

KE KOA NUI O KA POE MALAE!

/ am'hnva' f:a olelo Mo 1 *" 1 * •„ * r:v "^

; fO keia kekahi o 'na kaao kau!ajid k-i •■ i na pae aina ili ulaula o Malae. Ua kam;*lliio nui ia keia kaao'ma keh» mau pae aln ! a ua paanaau ma ko lakon rnau pae mokv tna kahoaka o ko lakou mau moolelo me r i kaao, Ke hoopuka nei makou i keīa no ko makou poe heluhelu i mea e hoonaneaio : ī | ko lakou noho ana. E hoomaaauin uo h«.; j Jie okoa ka moolelo a he okoa ke kaao ; uo'. |me keia ko Maui, oiai he moolelo maoli h ■ I kohu like me he kaao 3a. j * Ma o ka hoopilipiliia ana o kt-ia kud«» ; 1 | olelo nui ia, ua hui p\\ aku kf»ia leauo m»- | na aina nui o Asia.]! | - O ka helu mua o kaao ua huolah t j mua ia ma ka Nvhol* u ka la 11 o Oka;oha. ja no ka mea, ua iko'mua no ko makou p«» I heluhelu, nolaila aoK makou e hoopuka i aku ia mea i ike mui ia. A 110 ka hai j aolie i ike kekahi pn* 1 s ua hoopuk:; m*.'; un | la, iiolaila e hoike no īnake; h m-r, ! wehewehe pokolo uo.keia kaai», He kaikamahiu* alii « Mala.-iib: S; - | niatera. ua lohe i )ia inoa kanlana e A!eka- | nedero ka Moi n Ua iiiki ue l ,i |Moi aiu i Hinedu. 0a iini iik\i ua !nei u loaa *> Alekaneilen* i Hineuu, elik'- m | ka Moiwahine o Seba i hele ai . iki ia So!m|moua. Ua hoike akii ua kaileamahine u-. I i kona makemake anu kinnu ker«a au. ana r oia kona mauao mzi e h»aa kv keiki nv,ii loko mai o ke koko o na Moi ula. elike t:u ka oleloia ana mai iaia e kekahi e!eiaukulkavila ma ka moeiihaue, a mai U»ko ae lu»i oia hanauna e loaa ai ke alii nui ii kn lahui Maiae o Suinatera. , Ua hookipa maikui - Aiekanedefo ua aiii waliine ala. < ua heokoia ka iini aui e» ua 7/ hthih*h; ab . oku Uit loaa ke keiki. A hoi aki« ia i.a_a!n us,ihme i ka aina aloha e Suui;it**r4i a Uauuu kana keiki» a kapaiu ua .'ioa *, Karaujii. (knima.) Oiai he keik * ku ot« i; ; * kanu - wai, nolaila iut kipakuiu ku it;«nriehvi«: e Uke me Is;\maela. lioko o ka nahele kahi i māu» .ii ; 4 . loaa kana keiki me kekahi kaikamahine hoonoho puia aku me ia ; a ua kem kuk. aku hoi hanau aku he keiki hoa, a pela a hiki i ka lima o na hanauna uiai a Malasik* mai me Alekanedero> haaau aiu la h< keik. ilokooke ana, A make ka makuahmi . loaa ua keiki nei i kekuhi keko wahine i.u, * keko nei i hanai ua walii keiki L. me kona mau waiu huluhulu. Pela ka h.i naiia ana a nui> me kn noho pa au i.a kek; i ka idu laau, a hiki i ka ikela ana uuua k . kanaka, a kapaia ka moa o Lakiuuauu, n - mea nona ua kaao neL , O ke ano o keia inoa, ma ka i«U !e \£akn: ihe ikaika cLkv im ka iuni iauKinu Oia ku

ca o ka ikaika ma kc ao nel; ua oi loa kona ikaika, a he moa weliweli loa m. He hiki iaia ke pepehl i ka Eukalo nui c like nie ka bipi kauo kaa ma ke kui hookahi ana me kona lima. He hiki ke hh i ka wahine a holo mamd me ia wahine me he mea la aohe mea ana e lawe ana, Hiki ke nou i ka po* Halm like ka nui me ke poo o ke kanaka i mau hanen iwilei ka mamao o kahi e haule aku ai. Me kona mau manamanalima elua, hiki no ke uhaki i ka lima o ke kanaka, Ua oi loa aku kona ikaika i ko m keki* : nujaiti> he mea ole ke tiga kk, a ua kapaia ch he Moi no ka waonahele. "Mai noho Joa m oia i ka nahelehele iwaena o kona man hoa keko, e ole wale no ka hele ana a hiki i kahakai» : 0 ka inoa o keia wahine . opiopio Umeha, a ua inakau nui hoi oia i kinohi no keia kar,aka ano e. aka. no ka = olelo oluolu maikai 0 ua kanaka ano e nei iaia me ka leo naheruihe maikai, ike iho la ua kaikamahine nei e oluolu maikai ana no oia iaia. Kukuli aku la na Lakanmna n<n na wr A wae o ke Jkaikamahine a wehe ae la ua kaikamahine nei i 'kona kihei a haawi aku !.* i ua kanaka noi. Lawe a» s la ua Lakajivim nei ia raca a hoohume iho la nia kona puhaka irir he malo ala. I ka paa ana o kaki noho iho la oia ilalo a honi aku !a 1 ri-,> wavva<• o kn kaikamahint\ Hoopuka aku lx fnn hr mau hua olelo, aka, aohe ano r;toftkaaka maikni, he aoo oleio hihiu kohu kj.naka <>1e,.. i like 010 me k;i leo o ke kanat«. inau papalina niaikai loa ko Laka- .. ku ai i ka anoiia, He nui maikai koua !ae, nui no hoi ka ihiu a piha pono ka auwae a he mau maka ikaika me ke oolea, a he oohea no nae ke mina aku i na wahine, rae ka oluolu maikai» Nana oluolu maikai aku la oia ia Cmeba me he kanaka nawaliwali ala ; a oiai hoi oia ke kmaka ikaika loa. me he wahi keiki uuku ala nae oia ma ka aoao o Umeba, I ka wa i honi ai o Lakamana i na wawae o Omeha, kau aku la o Umeha i kona lima maluna o ke poo o Lakamana, a puiki ae la hoi kona mau manamana lima ina na lanoho ioloa apiipii o l#akamanu ? a hoike aku !a oia he hoailona e koi aku ana iaia t ku ae iluna a noho ma kona aoao; a hooko mai la ua Lakamana nei [ a noho ae la ma ka aoao o Umeha. Hoike aku la o Lakamana he hoe manao ana oia e hele i k<. 4 kai e lawaia i ia ? a e hele hoi i ka ulu laau e aluu!u holoholona, a i manu hoi, me na hua-ai mai na laau mai, i hiki ai ke hanai aku iu Umeki, Mino aka iho la o Umeha ine ka hoohie ana ia Lakamana, oiai ua pau kona makau iaia, A oiai hoi he ano ahiu kona, aka ua ike no ua Umeha nei i ka opiopio o Liikamana a me kota' ikaika me ke koa ; a ua manao oia e !i!o o Lakamana i kauwa maikai nana, Manao iho !a hoi oia e olioli kona inakuakan» 1 k<» loa»- kein ro ka a h* 1 a'ii kona r'iakv.?kan*' no kekahi poe k/ i ; na v N-ak.w. he kanaka

| kino hoi keia no ke kokua ana I ua j makuakane ala ma ka oihana lawaia. Aole no i manao ua Umeha nei v lawe ia Laka;rnana ma ke ano ipu. aka ma ke ano kauwa 'naha Aole oia i manan he hiki i keia kanaka iua k». koa o kona naau e lilo anu i Moi, Aka, mahope na< ike iho la ola he kanaka kulana kiekk no keia, ka mea ana i makau nui ai i kinohi. Mh no iloko ona ke jkoko o Alekanedero. j īa lakou nei ma ke kai iluna oka waapa, Ja ia Lakamana hoi t noho ana ma ka aoao o Umeha eia no m kanakn ke hoe nei i ka waa. Aia hoi pa mai la ka makajii, a kau ae la lakon inu pea, Mahop»- iho nou ino mai la hi triakani s a makem ae la na hoemwaa ; a komo mai la ko kai i)oko o ka waa 3 a puhiia akn la k« waapa ma na poina-aalu 0 ka ainct. o Niaka. keia ikaika loa o ka makani, na .kokok'- 100 lakou i ke-poina-nalu. aole hiki 1 na hoewau ke hana aku imua o kn ino; a hookahi wal* 1 no inaaao iloko o kela me keia knnaka, ka malamo i kona ola ponoi iho ; a nolailn I*jle aku !a i ke kai me ka manao -au a j»ae i uka. Nolaila ua L !* aku \n lakon iloko «; ke kai, a au aku la «■ haah'lo an; 1 ; i Lakamana iluna o ka wa;u»;i, la laua e noho anā rii;.t ka waapa.aiao' :Lakamana ke nana ahi lei haka pono o na maka ī ka uio n ka uioan:!. me ka makau clt . Uwe ne la Umeho no ka makau o mak>. !ka liio o k;i nioana aku. paipai aku Ila u Lakamami vna kona umanma nv ka

|hoike ana h ;:i hoailona aole »• makau. aka. e hilinai aku inahma ouu a i»:u»n no e malama pono i k<> ola o ua Umeha n*.m. iho hoea mai la kekahi naln nu> a aneane e poi mahma o ka waa, a kuolo aku iluna o ke akoakoa; aka, lele aku la o Lakamana iloko 0 ke kai a ku iho la ma ke akoakoa a hapai ae la i ka waapa ihma, a kaikai maikai aku la i ka waa me Umeha o pae i kula. () ka mokupuni o Niaka, ua kokoke aku ia i na kapakai o Sumatera v a ua like kona nui me ka mokupuni o Oahu. ī keia wa ua nui loa na kanaka malailii: he hapaha miliona ka nni o na kanaka. tn wa nae o ke kaao aohe nui loa o na kanaka, aohe no hoi 1 naauao »• like me keia wa. He kanaka kinomaikai kolaila. a o lakou no kaj, ahui oi o ka ui iwaena o na lahui Malae. Ua manao na kanaka Malae o na wahine o Niaka o lakou ka ot loa o na wahine ui ma ka honua nei, a e Umeha kekahi o na waiiine nani !oa iwaena o na pohai wahine o Nkka. Ua nui no ka makau o na kaikamahine 'nei i kinohi i ka wa a ka nalu i hoomakaukau ai e kuolo aku \ ka waa ihma o ke akoakoa! aka hoi 5 ke kau ana ona ka waa iluna o na lima o Lakamana, ua pau koke laela kona makau. Ua aku na knnaka i uka ma ko lakou au atv? t a fce!o !oa aku la ue lakou k;i nvanao ole mai ia Lakamanu mu. Aia o Lakamana me ke kaikamahin»' iloko o ke kai e paiahnva;a anu e ur nahi %ehe nal* !:e hana i ke kaikuna-

!hin'.' Um'jbu, h'. hiola.'i! wak uo ka ;t; !o hana iluiiu o ka waa, eūa r.a hoi o Lak i- | mana k* Lapai h. jkh ma kona nnw jliuia kakaulia. Hnlu uli .i poinu -nuli; r jioi iiele iki\ki It). o iiU koholu KU) e piti ru4t ■ ;ika au ont. Euna wak- rso ka o Ilima kahi i paaiu ai a hiki i ke otit |Ia \va ua poeieele Iho la a nonoho kok'X»lu--j wale iho la no laup. nei oiai ua haalekina kanaka hoewaa. Hc mea hiki ke ho(jmaopopoma ke aiiu ahiu o h«- . hiki no iaia ke hana e lik? rn</ konu cr.aiv(jmab£» oīa kii ino a!)h v*\ T7mel<*^ •aole oia 1 haiia ino. Va malama ika! !ov joi\ike kaikamahino uie ka naau > jkokua aiia iaia i iia pilikia a pau. Ua hii laela no u Lakanlana ia Umeba rrn k>ur, ! mau liiua a haelo aku la !aua nei Hoko o k>. pouli e imi ana i \vahl kupono noka ma!srvi;< ana me ke pale am| aku i ka makaiu !ruihui a i ko laua mau kiuo mai ka hoopoinoii Imai f na holoholona uahu o kn nihel-. | (Jo/( ipi'-'.)