Nuhou, Volume I, Number 3, 18 November 1873 — SAIPA (Sayeepa) KE KAIKAMAHINE KAULA O KA MOKUPUNI SUMATERA. [ARTICLE]

SAIPA (Sayeepa)

KE KAIKAMAHINE KAULA O KA MOKUPUNI SUMATERA.

Alaila, lawe pio lakou i kuu moku a ho> paa l ko'a mau lima i ka hao. a !awe aku h ia'u a me kuu nian luina i Batavia ma mokupuni o Java. ,Ua laweia au ma k : e ano he pio i ke kaua, aeile no kekahi mea e ae, Aole au i hopohope no ko'n lawe'pio in nna ; aka ua kaumaha loe au no lawe pio ia alia rne ka ike ok p Saipa— a ua leukonukonu loa ko'n hoomanao a:ia ;j mo koV aloha ana iaia, a ua'ike no hoi au ua aloha no oia ia'u. Ike kakahiakaua honi au iaia a ua oleio aku hoi au r lawe aku ana ar? he mau makana mai kun moku akn : aka hoi : ke ahiahi ana iho lilo an i pio, nakiikii ia kuu mau lima, a ua' manao no hoi au « kiipuia ana au e kvla Holani kolahe. Hookahi wale n|» a'u haiia o ka aw. i,o I Saipa, no ka mea ua ike nb au < u"ve euia |no oia ia'u a e hookaumahaia ana kona a&aii no ko'u nalowal'-- inai kona alo aku, kr !oh* aku oia u:i lawe pio ia au. Aoln i o'u zna!v.u> e ike hou ana i koua nmu maka. * Ua loa ia au maluna «.» nioku kaua : elua mau »kiai o ku ai nia ko'-• aoao me ka laua mau pahi kaua ina na lima. I ke ku ana o ku ipoku i ke awa o Baiaviu, hooLana aKu ia au ma kekahi moku kaue. v aku. Mahope iho laweia au i uka oku aina j a hoopr<,aia ma kekain hale-lua i piha : uu • īuea iuo a me na ,mea elia; u mahopt koj koke iho uo laweia au i kekahi halepaahaeM jpiha i na koa ; a he mau paahao he iehuk - jhu wale e noho ami ilaila. Ca kapaia ki | hale oka Haiepaahao o e]ievreuen, |levenna.) j He Vvtlhi eehiu ioa keiu. Hc \nahi lunu j uuku kou i hoopaaia ai 4 i ka hale ilaio; a jiie umi kapuai-kuea ka aui s ; >.o keua haaj iiaa lpii ilalo a kiekie ae ka honua* e pulu j mau ana ka papa pohaku e- ko"u liunl paajhao i ka wai e kahe mai ana ;uui :uua iho e Ika honua. Ma keia mea ua inoino ka eu e |ka lumi» a no ko u ikaika a, ok La opiopiu e j ke kino pilikia o!e ai au ; ma he elemakuk . ina au ua make. Aoie no, nae au ī hooruav | ma hopoh(jjpo me ka luiau pihoihoL I Ua manaolana no au e puka iwrdia i kekah; ila e hana kue uku i ko*|i mau ene*ai, ka : P OO aaua ;lu * ho6paa mo !kt kuuu kupoiu jole, oiai aole au i, hana i lieLilu mea iiewa j Ua hooikaika mau au i ko'a uoonoo,aok;Jio : / hoopio wak me ka l;opoh,opo poino » aka . I kekalu manawa ua uo aa, ke hoo,manao ae no Sai|Ki v uoho aua l Suinatera* ,ma kahi Kaawale ,he mau |iaueii mile pek ! au i uianao al aole e ikehou iaia, Mahope iho o ka hala |aua o ua uialiuu •Uoko ° halepaahaj? hiki mai la Ike !a ma kuu lumi pio ;keka!ii wahi lua

iwniwinniinwii mm r mmn a n- >rnii''-r^rnāmīftn¥ārrirntr^ri^nam^-v/ahinr okoa» iho kekahi mo ia. Ua inoino ! lon kona.wahi aahu a ua nahaehae, a aole | no au i nana pono aku iaia i kinohi. Aia' no he kiai e riana mai ana ia maua, a i ka huli ana ae o ua kiai nei e nana i kekahi rnea e aku, alaila wehe ae la ka wahine i ke kapa e uhi ana ma kona mau maka, alaila, ike aku la au i na papalina o kuu Saipa, r.Soha. Aole au i aa aku e hopu a apo aku i hoi i kuu Saipa aloha, e like me ko'u make-1 make nui, no ka mea, ina au e hana pela,; ina ua hopuia oia e ke koa kiai a hoopaaia < itoko o ka halepaahao ma ke aiio pio/ Ma-1 hope iho nae i ka wa e īmnea ana ke koa i ! ka ma kahi e hawanawana mai !a o j Saipa he mau hopuna olelo ia'u. Olelo mai j !a pia, ia'u i hopuia ai ma ke ano pio iloko \ 0 Sumatera ? ua komohia ke kaumaha iloko; e na, rne kona mau hoahanau, a me konakup'makane a me na hoaaloha a pau loa : a na kr:nikau lakou no ka poino nui i ulia wafe ■ »nai maluna o ? u. Mahope iho o keia mau j hoopihoihoiia ana o kona ua.au, ua kono mai i ia kono puuwai e hele oia e imi i mea nana j <_ kokua mai iaia ma ka hoopakele aaa ia ? u;! nonoi aku la oia i kona kupunakane ia ; Pamorama Osamana e kokua mai iaiu no ka hole ana e imi a ia'u mai ko'u ; ;aau enemi mai. I kinohi uahooh- ke kupunakaae i ke npi a . ■■sTie ka makemake o Saipa ; aka, aia nae he ; kaiiaka ma ka inoa o Suwanh he kaula eia,. a nana i olelo mai, tk O ■ e ke alii, e hookuu ; 1 ke kaikamahine e hele, a e kokua aku iaia I waa me kanaka a na ke akua na Ala-ht-e kokua iaia. He uhane like kona ka maleaula, a oia me ke alii opio keokeo xue| Laka.na na mea nana e kokim a hoopomaikai | t k* lahui. : ili-ulaula."' \-aiia kauoha ae la o Paniorama e hoo-' < ikaakau i waa me ekolu mau kanaka hoewa% a hoolako pouoia hoi i na mea ai no ka ana. Hoolaau pu mai la kehahi hoahanau o ua o Saipa o Sarina ka inoa, a ine kekahi kaikunaue ona o Diporo ka, inoei e hele pu ma ka huakai no ke kokua ana a hoopakele ana ia Saipa ma na poino e alia mai ana. Liuiiu iho la lakou no ka heie ana, honi i ka ihu o na makua a kau aku la iluna o ka waa, a holo aku la ma ka muliwai no na mile he hanen a puka aku la iwaho o ke kai. Holo aku la lakou ma ke kai i kapaia, e Eanaka he kowa ia s a komo aku la i ke j kai o Java a hiki aku la i ke awa kumoku o Batavia, no na mile he ekolu haneri a keu aku, Ua iike no paha ma ka holo ana ma ka waa me ka luhi nui, mai Haualei i Kauai a hiki i Hilo, Hawaii. Auhea la na kar,aka Hawaii o keia wa e 'hiki ke holo pe!a ma ka waa ? () keia kaikamahine koa nae j m* kona hōahanau aloha me ko laua kaiku-1 i iit ua hoomanawanui ī ka au ana i nu ki io ke aiobi, a no kā ma-uo mli e heo- \ aki V ia\i. Oa }'-aVia ko anu mo ke kekkoe, i:a !i!o na «i** « moa?-a l }\q:x lv.mail?o, a <> n;: k".! : -

hune kai i kk mai iiuna o Saipa ho wai 1 hoomauia no ka wela o luko, a he laan hooluolu hoi no ka eha, ! . O ka eha linia ole lo"-u t No Joko manao lana īni'u. Kono i kiiu kino e liele, K au au au inā »a kui, 0 ka ike wale aku kn pahn, 1 ina hiohiona nloha a t:i inoe." ! Hiki aku !a lakou nei, a i ka po au£ iho| lele lakou nei i uka o ke kulanakauhale. j i Wehewehe lakou i ko iakou mau lole maikai .< \ o ke ano alii a komo na iole inoino weluwelu . | me he poe kanaka hana la, a hoolimalima j i lakou he wahi hale pupuka no ka moe ana i ( f ! k&-po, a hoike lakou nei ia lakou nie he poe' I iīiliune temai Sumatera mai i hele mai i ke' [.kulanakauhak waiwini ,o Batavia e lini hana*. ; Ua ike lakou o ka poim ~wale no ka malama' j pono me ka nalo loa, no ka mea, o na haole j Holani e hoomalu ana i ke kulanakauhale! he poe makaala loa i ka iiana pono ana i na kanaka o kahi e mai, a.o ka oi loa aku o ko | lakou enemi o na kanaka o §umatera. He I pau na kanaka o Sumatera i ka hopuhopuia ! a hookomoia i ka halepaahao, oia hoi na 'lii mai ka aina mai o Osamnna. Ke lohd mai nei kakou. i keia mau la.o : keia makahiki 1573 3 he kaua mawaena o na haole Holani ma Batavia mt k na kanaka iliI ulaula o Akina, kekahi aupuni o Sumatera, e I pili koke hmi ana ma ka aoao akau o kaino- : kuaina o Paniomina Osamana. O kekahi moopuna lio hoi a ua Osamana nel aia ke ; kokua la i ka Moi o Akina ma ke kaua ana , aku i na puali koa o ka poe HolanL ; He maii la lie nui ko lakou noho ana ma [| ke kulanakauhale o Batavia, a e hele mau \ ana o Saipa t kela ki keiu la uia ka puka o 1 ka halepaahao no i:e. kiai ana ia'u. la maua : hoi e ku ma ka halepaahao oielo inai la o ua o Saipa u§ ake nui loa oia e ikejia'u, aole nae e hiki» a .uakwaiwai ole kekiai wale ana no ma ka halepaahao, aole e hiki ke' ike j mai ia J u no ka makau i na koa kiai. Ma- | hopp iho nae, hoolauna pu aku la kela me j ka iuahine nana e holoi ka lole o ka poepaaj hao, a hui oiuolu like laua. Ua maikai no hoi i ka manao o ua luahine nei ka hoolimaiima ana mai ia Saipa e hoioi i ka iole me ka uku pa mai; a ua ae o Saipa no ia niea. O na lole nae a ua luahine nei e haawi aku | ai na Saipa e holoi, ua hoihoi no o Saipa ua | ka poe kanaka ona e holoi a me ka aiaua j ana, a o kana hoi ka hoihoi ana i ka lole i i pau i ka aiiuiaia i ua luahiue nei. Tela ka j hoomakaulii aua o Saipa a hiki i ka heie pu I ana o laua nie ka luahine e ohi mai i ua lole lepo o ka poe paahao, a o ko'u mau wahi lole kekahi a ua luahine ne i ikii mai ai, a i ka hoihoiia aua mai na Saipa uo i hii mai mau puolo lo ( Ie u o ko'u īuau wahi j lole kekahij> a pela i halawai ai uu ke |ano he walnue holoi lole iui Saipaa!oha nei» Aole no lioi o ka hunaiu ana o koua kino maikai e iuji lole ekai|ka a me ka ualo o kona mau papalina ijiani, a melia uianaimlima uepuiiepu, mea ia e nalo ai koua ano a!li. lua e, na"!e r * |vahi ,t pau,turu\ aku

na*> kekalii uia mau maka e hoike iual no ia mau onoīii i ke kulana a me kn hiohiona o ke koko alii iloko ona, Ua ike lea aku au i ka mea a*u i nalueu ai, a ua hooakakuu ia mai la hoi ko'.i mau manao ano e> a kukai aloha aku ia niaua ma ka ume ana a na kiionohi e kau pono ana i jke ana kaulike o na hiaai, na lia a me ke j aloha. Ua anoai au e apo aku iaia aka, alia | iki; a mahope iho» ika hoi aua aku o ka | luahine mai ka lumi pio aku, a ia Saipa »; ; hele aku ana mahope o ka luahine, aliu mai | papaiina nohenohea oua o Salpa I ] i o'u la 3 a apo aku la au iaia a honi akt. -a [ma kona mau papalina. ; Ala keia hope mai liele mau inai la v | Saipa, elua hele ana i ka puie Jue ka iuahiue. | a lawe pu mai la no hoi oia i kekahi mau | palapaia na na makamaka mai o waho a imekekahi mau uiea ai na'u eai ai Ua j hunaia ia mau iloko o.kona lole w» lu-. | weiu. j He mea eha loa no kuu naau ka ike ai.a I | kuu aiii wahine e |aahu ana i ka lole i:u---i ino nahaehae, i kupono ole no kona kulana ,alii. Aka o kona , manan paa a xj|c konu :aloha ua hoomana\Vanui ioa <> i ko\i \\a ■ j olelo aku ai no ko ? u hiiahiia no kona hoik« I wale iaia ma ia ano no ko'u pouu. Alaila, ! olelo mai la oia i hana j>ela im kv !a!oha wale uo ia'u, aka.no ke aloha kekahi ■ ! kona lahui e iike me ka mAnaoiana iloko «,» j kona naau uana e hoopomaikai ko:>a laLrJ me ko'u kolua pu aku. ,(Aoh- / ) Hau^.aele.—Ua lono ma! inakoi. L t iahaainn a ka H<nr*n> i hapai ūu iū> - lue ai no ka maikai» aohe niaikni ua hauuaJ ele i kekahi mau kanaka ona.