Nuhou, Volume I, Number 13, 27 January 1874 — KE KAAO O LAKAMANA. KE KOA NUI O KA POE MALAE! [ARTICLE]

KE KAAO O LAKAMANA.

KE KOA NUI O KA POE MALAE!

llakuia e W. M. Kipikona* Helu 13, i keia vva ike aku la o Ūmeba, a kaumaha loa iho la iio ka manao nui i kā lilo āku o kana aioKa, a haalele mai i ka pili; ua anp e a kaumaha konā helehelena. Huli ae la o Lakamina a nana āku la me ka hāka pono ana o kona mau maka maluna o Umeha, a ike aku la ua o Lakamana he hiohiona kau» ināha me ke aloha nona iloko o na onohi o Umeba; a ua ano e no hoi ko Umeha kii i ko na wahine e noho ana, aka nae o' ka' sila a ke aloha aia iloko o na onohi o Umeha, a ua kukuki paaia liōi iloko o kona puuwai. A iio ko Lakamana ano hoopono no, komo iho ia iloko o kona naau ka walania me ke kaumaha no ka ike ana aku i na hiohiona a -Ice;:aloha e kau mai ana iluna o Umeha, me he mea la e i mai ana, Nani kuu maka e au wale nei e, E nihinihi nei o kuu ike e, A ike i ke aloha olu iho e, Pawai loko i ka manao he ukiuki. ?r ia wa haalele aku la ka lima o Lakamana i ka a-i o Komola, ku ae la a hele aku la e hui me Umeba, a pane aku la me ka oluolu, a E ke ola o kuu puuwai, ua olioli au i ka ike ana i kou mau hoaaloha mua o ke alo alii o Menanakahau nei; aka, aohe meā nana e hoohiolo ka paepae kapu o ka puuwai laa a ke-alii wahine o Niaka, iloko o ke aloha o kau Lakamana nei." I ka pau ana o ka ua o Lākamana kamailiō ana 'ia Umeha ku mai la ka elemakule Pnuku a noi mai la ia Lakamana me ke alii wahine Umeba e hele aku ilokp o ka rumi o ka Moi niii Siri Kama- Hele aku la lakou, a i ka ike an'a aku, aia he rumi alii nani, e paku ia ana ka puka me ka lole silika oīenalena, i kinohinohi ia me na kii pulelehua i hanaia me na lopi dala. I ke pa-i ana ? e o ka Puuku i kona lima hemo ae la o waenaleonu o ka paku, e holo ana kela aoao keia aoao o ka paku ma na aoao o ka puka. Komo aka la lakou nei, e hele ana mawaonā aku o kekahi'poe kanaka loloa he iwakahiamaha e ku lalani mai ana, he umikumamalua ma kela ā me keia aoao, ua kahikoin me na kuka silika ulaula, a e paa ana ma ko lakou mau lima na ihe lo!cfe i hānaia no loko mai o ke kauwila a me kē aalii, a he mau dala ma ka oi o ia mau ihe, Komo hou aku lā lakou nei mawaena o kekahi poai alii, i kahikoia me na lole holoku me he mau wahine la, he mau lole silikā i kakau* eleele a keokeo ia ; e paa ana ma ko lakou' mau puhaka he mau apo gula, a maloko oia mau apo gula e paa ana he pu panapana maikai he mau knmii 5 uhna me ke elaimana na kumu o ua mau pti la, He mau papale kapu weleweka liilii i huihuiia me ke gu!a ma ko lakou mau poo, a e Waiho

aiKi ko lakon ine ija umauenu a ua | uhi ia me na mea ala oke kupaoa me. ka 1 mokihana, j Aoie i nana aku o Lakamana i keia mau j alii ; aia kona maka ke haka pono ala maluna o kekahi noho alii nani i hana ia me ka | momi a me gu]a, e,hulali mai ana> ae. anapanapa aria hoi me na daimana E maluna o ua iioho la he kanaka opiopio ke: noho ana e h6ike mai ana kona helehelena • me he mea la ! ua mai ia. Me he mea la hoi > ua hoonuu ia i ka momona o na mea a pau i j loaa iaia o kela ano keia ano, a me na lealea j oka noho and a i keia wa, ua ano molowa oia no ia mau ! mea, a na molowa oia no keia ola ana. Aiai nae he papale kalaunu ma kona poo, he mau aahu elaimana kona i hoonani ia mē r iiiā"m'otfti makamae ua hookiekie ia aj hoomana ia oia ; a ua kapa ia oia "ke ahij kanana o ke ao nei/' a oia ke aīii nui o Su-' matera a me na pae nina e ae ; oia ka meaj kaulana Siri Kama, | Hiki aku la o Lakamana imua o ua Moi : nei e noho an£i ma ka nolio alii a puiki ae la kona mau lirtia ma kona poo'no ke kunou hoomaikai aiia aku ika Moi; ia wa hawa-1 nawana mai la ka Puuku me ka olelo mai,' e kukuli ilalo me ke kulou o ke poo ilalo o ka | papa hele, a hoomaikai aku ika Moi. Aole' 1 ae aku a hoplohe aku o Lakamana i kanal olelo mai; aka, ku pololei no kela iluna, e' kali aiia no ka huaolelo aka Moi. Alaila olelo mai la 0| Siri Kama me na hiohiona a me na huao!elo hoohuhu e ninau ana; i4 ua kiekie ae nei, anei a ulu nui o Niaka i keia wa, i hiki ai.i kekahi elelē mai kona alii mai ke hele n-iai a noonoo pono ole i ka rula mau o ka hoomaikai ana i ka Moi o na Moi ma Menanakdbau nei. Pane aku ;la o Lakamana e ka Moi o na Moi o ae 'iinai 'ia'u e kunouaku i kuu poo ame kuu imua ou no ke aloha, aka, ma ko'u mau'aa kekoko o Alekanedero a aohe e hiki ke iiookukuliia ilalo e kulou aku ai me fie kanika kuwa la na kekahi kanaka. Huhu loa o Siri Kama i keia mau huaolelo a Lakeimana, aka i kona ea ana'e nae a nana mai i ke alii maka weliweli e ku aku ana i aahuia me lja lole hulu tign, a no ko u o o Siri Rama lohe no hoi i ko Lakamana ikaika i ka hoopio ia lahaka me kona inau koa me na elepanj, nolaila hoohunalnma iho la o uo o Siri R4ma i kona ano hulnu Hoike ae 1a oia i naliiohiona hoolealea maka imua 6 kona keena 'alii; alea nae, ua hoopaa oia i ka inanao e ipake o Lakamana. Aka i keia wa hoopuka aku la oia i kekahi mau Imaolelo oluolu, a hookamailio aku la ma ke ano ninau aku no kona hoaaloha ia Sapidina ke alii o Niaka a kauoha aku la uo hoi ua Sivi ltama nei e hoolako ia mai na mea nani a pau no ke alii waliiue t T meba, me ka ninau pu aku no hoi ia Lakamana i kana mau mp e makenuike ai. Pane mai la o 4i hookjihi wale uo a\i mea e noi aku nei ia oe, e k(\ Moi ona Mei oia keia, e h\!i ia|i ke ke kua o kekahi e i -

m?i ī'ali! r.l a o Liliaka. mea i ! : -T .- !■:.-«- j£ : — • pio aj a e hoomainnino iaia'A-hoikoike atu ' imua 0 na makaainana 0 Menanakahan nei. no kana hana hoomainoioo a hoopilik'a wale ina wahine.'* No ia mea kauoha akn !a ua 'Moi nei i kekahi 0 konp. mau kpa kiai e hooko e like me ia, a e ho;ornainoin|o ia lahaka e like me kana hana ana ia Umeha, pau ana o na olelo a Siri Ratna ku lae ia oia iluna, a ia %va hoi kulou hooniaika; I aku la 0 Lakamana me Umeha,, a hele kue|mi hope aku la a puka i waho. , He mea. j mau i ke alo alii 0 Alalae i na e.hoopii keka|hi imua 0 ka Moi no na mea pili i ka make. I 0 kekahi alaila aole e haliu aku ke kua I 0 kc alii iloko 0 kona keena. j Ika puka ana aku q Lakainaiia ma iwaho iua lawe ia aku la laua e hoomakaikai'inaloj ko 0 ka mala pua, kahi e.ulu ana na pua ala j o Malae, na laau nani na punawailiponpo lulu ia e na pua Kamapaka nona ke ala anuanu me he hanu la no ke aloha. Malaila no hoi j na laau malunialu e uhi liekuawa ana iluna j o na mea ulu j 0 keia mau mea nani a pau Ihe mea e hoonanea ai i na kii, onolii. me kaI lelele oka puuwai. Aia no hoi malaila na j pila eolina, he mau pila kaula i hoopaaia ilujnao na lala laau; i hanaia me ka ohe, a i jka wa aka makani e pa mai iji e k«jini ana j na kaula me itā leo ano e me ka| lealea loa, E | nonoho ana hoi malaila na opio, ili lahilahi 0 j Sumatera me na pila e hoehoene ana ; he j mau pila kohu ano piano na ki e hookani ai^. Ime ka hamale liilii e uhau ai maluna 0 na ki. Ua hoonaueueia ke ana kau malie oka lewa e na mapuna leo mele mai na puukani ae o Sumatera. Na keia man inea fftmi i hoala ae i ko Lakamana mau manao anoi 210 ka noho Moi ana aku 4 | Ia Lakamana eku ana e nana ika nani c jna mea a pau imua oiui, lawe ia aku la 0 I Lmeha e ka ruuku e hoomakaikai ma kej kahi wahi e aku, a ia wa i hiki, mai ai 0 Koj mala naiii a hui pu aku la m*e Lakamana jma na kukai olelo aua. Hiki la ua kaj ik;anahine ui nei o Komala u Inai jla me na mmo hoohie, •• e ke aai kiekie ka j mea naua i pepehi na tiga a ine na Onuiaoj tana ka mea hoi nana i hoopio k;i Lakahaha jua like anei oe me ke kilokilo uaua i ho~ I opomo na wahine '!" No keia mau huaolejlo a Komala o kalakala kunaliihi ae la ua jLakamana nei no ka leo nahenahe e ke kaij kamahine a olelo aku la* " e ka pua uaui iujiu o Sumateva nei» ka mea i oij ae uiamiui | koia mau pua." Kuhi auei o<j oka hakaka |aua iuc ke tigu lie mea ia e lilo ai ke kauaka ,he tiga ? Aok loa pela, ona jima kakauha |Uie na umauma eolea, aia uo he iuau puupalupalu iiaua a 0 ka uui 9 kuu hakaka j ana pe*a uo kvi uui 0 kuu aloha« ■ Ano i keia wa oiai ua kaawale aku ke. , inea wiuwal 0 t f ua lauji malkal inai' .la ka manae 0 Komala e kilolu aku raaluua |o Lakamana a e hoopip:!: aku' no ka nuuiae j hooko ikn nni a me ka jpana ipia 0 ka £uu~ jwal Fa hoike ae ka luelueua euo 0 Ko

mala 1 ke ano hiaalai 110 ko Lakamana ikaika a me ka nani o na helehelena a no ia mea ua hoopoina īa ko u o o Lakamāna manao no Umeba a ua aihue ia aku la kona lunaikehala e na kii onohi o Komala, Ika pane ana mai o u o o Komala ia Lakamana e ukali pu aku iaia Ika makaikai ana i kekahi wahi dia uuku ka oi hookahio ka uuku ma ke ao nei, i ane like me ka iole rabita i kapaia ma ka inoa he Kanekila alaila hahai aku la no ua Lakamana nei mahope o Komala e like me ke ano mau o ke kulana o na kanaka kaulana ma kekahi wahi o ke ao nei ma o ka hoowalewale ia ana e na kaikamahine maalea o ke ao nei e hiki ai ke hoowalewaleia. Auwe l e Lakamana ! e makaala ! Aia' he poino ke hookokoke mai la ! Auhea la.ka hoaaloha Wikakh'i ke kupua? Oiai oe he ake nui i kona kokua mai, Aia na papalina nani o Komala he upa iole ia e wānāwana mai ana na niho a e makaukau ana e upoi i iia he iole a he tiga paha e make no. He upa iole kela Komala, He ano like oia me he manu leo lea la aka he moonihoawa nae i piha i na mea make, He wahi pila hoolealea wale no ia, aole ia e liana i kona makemake maoli aka e hana ana paha ■ oia i ka mea e elia ai ka lunaikehala ō ke kanaka akahai. Aka nae, im haimalule iho la ua Komala nei a ua hai e na pitti o ke kula, alalau mai la i ka lima o Lakamana a alakai aku la e komo aku iloko o ka poino. Aia ma kahi e kokoke ana i kahi i hoopaaia ai ke dia liilii he wahi hale malumalu o na pua i lako pono i na noho me na moena e halii ana, E kau ana he pila nui eolina e kau ana nialuna o ua hale malumalu nei; ao ke kani oka leo oua pila nei, ua like ia me ka mea e ume ana i ka puuwai. Nana hoohie aku la o Komala ia Lakamana kono aku la o Konmla 'ia Lakamana e hoopiha I kona houpo lewalewa me kekahi niau mea. Paa ae la nei he huewai i piha i 'ka' mea inu me ka olelo aku he wai ono i hana ia mai ka hua ono mai o ke duku. Kau ae la ua Komala nei i ua huewai la ma kona lehelehe alaila haawi aku la ia Lakamana, Lawe ae la ua Lakamana nei i ka huewai a inu ae la a hoihoi hou aku la ia Komala me ke kunou hoohie ana a mahope iho o keia inu ana lalau aku la ua Lakamana nei i ka lima o Komala a huki mai. (Aole i.pau.)

Ke Ola o ka Mol—Ua nawaliwali ioa ke ola o ka Moi i hoihoiia mai nei niai Kailua mai ma'ka mokuahi Kihuea, Ua hoi pu mai ka Moiwahiiie Emma, ke Alii waliine Keeīikolani, ka Puuku Papai ? ke alii LeleioOoL 3, M, Kapena me kana lede, ka Major H, Kalmnu a me ke Kuhina K\luuna i holo koke aku nei. Ua hoi pu mai me na kauka elua o ka Moi» ke kauka 01iva me ke kauka Palani.