Nuhou, Volume I, Number 18, 3 March 1874 — KE KAAO O LAKAMANA. KE KOA NUI O KA POE MALAE! [ARTICLE]

KE KAAO O LAKAMANA.

KE KOA NUI O KA POE MALAE!

Hakuia e Wl M. Kipikona. Helu 18. Ua kahikoia o Umeba me ka lole oleualena e hulali ana me na daimana. O kona lauoho, ua pu ia me na kaula daimana me na momi e hulali ana, a o ka opuu daimana nui o ke ao nei, oia ke daimana o ka Mpi o Matana a lilo hoi i na Moi o Menanakabau, ua hookauia ma ka a-i o Umeba, a e lewalewa ana ma ka umauma o ua U meba la me he hoku kakahiaka la ē hulali ana 1 ka wanaao, He kumukuai nui ko keia daimana, a he lilo holookoa ke aupuni ia ia ke kuaiia. Ua nui na kaua i hooukaia no ua puupuu daimana nei, aua nui na koko i hookaheia. Ua like kona kumukuai me na apana gula he mau miliona; a like hoi me ka lilo okoa ona umi lausani kanaka/ Ua hiki i ua opuu daimana la ke hooma* lamalama i ka po pouli a like me he la ala e kau ana, a he mea hookano loa a hanohano loa ia no.na alii haalieo 6 Asia ka loaa ana o ke daimand e like;ifte ia, mamua o na kulanakauhale 'nunui, Iko Lakamana manao nae, he mea ole loa keia puu daimana, a ua oi loa aku no ka makamae o ka puuwai o Umeba ia ia mamua o na tausani puu daimana e like me ia ka nui, a oke aloha wale no o Umeba kana puu kaimana nui i manao ai. Aia ma na aoao o Umeba e ku ana o Komala me kekahi mau alii wahine e ae he kanalima ka nui ua kāhikoia me na lole silika keokeo i kinohinohiia me na hoku gula, e ku ana lakou e hoonanea i ke alii wahine Umeba me na leo mele, e uheuhene ana. la wa no hoi komo mai la ke keiki alii Manazala a ka Moi Siri Kama, ka hooiliua ponoi o ka Nohoalii o Menanakahau, rae na keiki alii he kanalima i kahikoia me na lole silika onionio i kinohinohiia me na wai hooluu olenalena ame ke gula; aku iho la lakou ma ka aoao o Lakamana, Hoōkahi mea nui a na maka e haka pono ai, oia no o Lakamana e uoho ana me.na hiohiona hanohano loa o ke kulana kiekie, iwaena o m alii o Isaneka. E kau maikai ana kona poo nui, a o kona mau maka Weliweli hoi e hoaka ana, a e luhe ana kona umiuini, a ine he mea lahe lioua oia. Ua like na aa o kona mau lima me he nyiu kua hao la. Kau maikai ae la ke kulana o kona poo me ka a-i, me he lio kaua la. Aka nae, ua kahiko wale ia no pia no ke aloha me ka maluhia, aole no ka hoohanohano ana ia ia ma ke ano hookiekie, E aahu ana o u o o Lakamana i na lole ahi olenatena, me ka lei alii daimana uia kona a-i, a ua uhiia iho la no nae ia mau kahiko nani mawaho iho e kona kapa hulu tiga, ke kapa i haawiia mai ai e ka wahine Kakahaha nona. - - - Mahope iho komo mai la he umikumamalua mm kahuna wahine, o lakou ka pot nam e ho-a na mea ala iloko o ka hemu o ke

Akua A r i i ( o i kela ]a keia la, komo mai la iakou a i:u mamua o Lakamana me Ume-, ba, a kukuni ae la lakou i ua mau mea ala ' nei imua o na alii e mare ana. E like me j ka hana a ka poe Kaiolika e hana nei malo- i ko o na o lakou e kukuni nei i na | mea ala, a pau ia, alaila hookau aku la la« kou he mauj pua aala o ka pikake maluna o ' ko Lākamana ma mau poo. Mahope iho o kekahi mau minute, hoopuka ae la ke alakai nui o ua poe wahine kahuna nei, he wahine loihi,[a he heleheiena ano hihiu e luhe ana kona lauoho aneane halii ilalo o ka papahele, a peliei kona hooho ana ma ke ano wanana: | i 14 Hoonaniiai ke alii o na kanaka hihiu ! j Ano nae ua ! Moi oe no ka poe naauao Hoonkniia ke alii wahine o ka mokupuni uuku ! ; Ano nae ua Moiwahine oe no ka mokupuni Me na kanaka ahiu olua i ka ulu laau ; Ano nae ek iloko o ka Halealii o ka Moi i kiekie ! O ke ola keia a na Akua O ke kiekie, a haahaa, aohe ka makau Ua hiki mai na Akua i Sumatera nei. Owai ke olohelohe ana na lima mamua A luku i na tiga me na oranaotana Owat ka mea mua i luku ina Kakahaha ? Owai kai hakaka mua me na elepxxni ? ! Aohe 'mea niamua aku o Lakamana. | Owai hoi ke alii hilinai i ka wahine hookahi, Aohe mea e ae mamua aku o Lakamana. | Ua hoomanawanui oia i'kana ipo iluna o ka laau i Ua kiai no dia ia ia iloko o ka pa alii Ua malama i ka wa mai, a ilihune Ua aloha i ka wā ui me na kapa nani ! Ua kiai aloh'a iloko o ke ana 1 Ua aloha io oia i ko ke ao nei He aloha kela no ke Akua, aole ke kanaka A he akua no o Lakamana He kohu iole na tiga ma kona lima Puehu liilii iia kannka hihiu me he naonao la ! O ka Kakahiiha hoi imua ona He wahine liuku wale mai no, aohe eha He mau han|eri i iukuia e kekahi mau alii He mau tausani nae ka Lakamana. E hoomaikai no oia i kona lahui E hoolohe na kanaka o Sumatera 1a ia He koko o Alekanedero kai loko ona E noho no oia ma na noho o na Moi E paa hoi kdma mau koa i ka ania E oehu no kiina mau hoe ma na kai E imi no oii i lahui nui Ma na kukuluvajcau me ka hema Kahi e noho'ana na mamoa Kane Aia a hui o Lakamana me Kane Alaila nui ni lahui ili-ulau!a ma na kai A mawaena lioi o na mokupuni o ke kai E hoonaniia'o Lakamana! E hoenaniia o Umeba! I Na alii, na akua hoi o Sumatera." 1 ka pau a!na o ke niele a ua wahine nei, hookomo hou iho la oij.i i na mea kukuni ala

Iloko o ka ip i (lala, ka!n e a"a ana ka nannhu, 4 paai ae la ka uwahi aala. a la wa haalele mai !a ua poe kahuna wahine nei I ka rariii mare. I ko lakou ha!a anaTcu hoea mai la iloko o ka runil mare kekahi kanaka hiohiona hanohano loa, E luhe arta kona umiumi keokeo rna kona umiuma a o kona mau papalina nae he ano mae : a he iojhi kona kino a he kulana ano aīakai la no ke* kahi poe, E aahu ana oia he| lole si!!ka olenalena loihi, i kinohinohiia rne na hoku gula a e paa ana ma kona piHaka he kahei gu!a. E paa ana ma kona lima he kpokoo niho palaoa; a o ka inoa o keia kanaka oia o Kamuliana ke kahuna nui o ka heiau o Araguno. He umikumamalua poe kahuna e ae i komo pu mai me ia 3 ua kahiko like ia i na loie silika olenalena. I ko lakou kokoke ana mai mamua o Lakamana! ma/kahea ae la ua kahuna ntii nei me ka īeo nui. " E ku ae e ke Alii! M a ia wa ku ae la o Lakamana iluna, Kahea hou ae la ua kahuna nui nei, E ku ae e ke, Aliiwahine ! v a ku ae la o Umeba. Alaila olelo mai la ke kahuna nui ia Lakanaana,auhea kau mea i koho ai iwaena o na wahine X* a pane aku la o Lakamana, iS o. la.nei wale no ka'u i koho ai."- ia i olelo ai i keia, lalau aku la oia i kekahi lima o Ujjneba. la wa olelo mai la ke kahuna nui ia Vmcl)a, •■owai hoi kau i koho ai iwaena o nai kanaka V Ia >va nana ae la o Umeha ia Lakamana me na maka piha i ke aloha a olelo ae la, - Oia nei ka'u alii, me ko'u haku. v ! Alaila olelo a'ku la ke kahuuu nui ia Lakamana, 44 e wehe ae oe i ke apo o Umeha ka Mea au i aloha ai ka mea au e kokua mau ai." I ka pau ana o ka | olelo a ke kahuna, kulou iho la o Lakamaiia e wehe ana i ke apo gula e kahei ana ma ka puhaka o ke Aliiwahine Umeha. ! ] He apo gula maikai loa keia, a lie auo e ioa kona hanaia aaa. Ua liaiiaia me Uc gula, he hookahi tausani opuupuu gula liilii, i hookuikuiia paa me na auii He umi mau opuu gula i hookuikuiia iue na lopi uiakalii, oia ka laula o ua apo igula la. Aia mawaona konu o kela opuu opuu gula ua hoopaa ia he maU puu ilaimana ; a e anaanapa ana, a iwaena kouu o lj;e apo ua hoopaaia he opuu daimana niomiinui, no na kaipakahakai mai o luia. He fflea auo e kia | keia apo gula, a lie mea kupanaha loa ia [iwaenao Sumaten\, ka poe \i kaulana nui ma ke ao nej no ke akamai i |ka hana ana i na mea hoonani I ka hemo ana o ke apo o\ Uuuiki, luhe iho la kona lole, a uo ka haui«jiuu o ka uuiauma o ke aio o u& lole la wailio wale mai !a ka umuuma o Umcba me ka uaui e uiaka«laka nepunepu maik-ai mat a|ia uie he opu;; rose la. A ia Umeba e ku apa me ua maka mohaha « e paa aua hoi kekahi liina i ka ma o Lakamana, ua Kke 'oa ko laaa inau hiohiona me he mau anela ajla mai kekaiu maikai niai, e hoopakeleia; ana e ke akua iknika. Aia hoi hainumu ae la oloko o ke

anama mare me ka olelo ana ; "he mau akua keia, he mau keiki na Araguno ke akua nui," Ia wa pane ae la ke kahuna nui, u E ke Alii, e aloha oe i keia wahine me ka oiaio a e kokua hoomanawanui laia me ka oluolu ; aole loa hoi oe e hanaino a pepehi laia me na ihe a me na mea eha e ae, a i na hoi Oia e hoonauikiuki mai ia 'O.e, e hili\ hoomau wale aku no oe laia me kou hainala. A o oe hoi e ke Aliiwahine, e i kou kino na kou haku wale no, i "mau ai ka maluhia o kou kino; Ano hoi ke ]hookau aku nei au maluna ou e Lakamana i ka ©ihana hakū a makuakane, a maluna hoi ou ej Umeba ka oihana a ke kauwa wahine hoi, aj e hoopomaikai mai o Araguno ia oe, a e haawi mai i na pomaikai o ka liua o kou opu." I ka pau ana o ka olelo a ke kahuna nui, hoomaka mai la ke kani ana o na pahu a nei mai la hoi na kupinai leo mele o ka poe puukani o Sumatera, a uwa nui ae la na kanaka maloko a mawaho o ka Halealii e kahea ana, " e kuwiwili na 'Lii! e kuwiwili na ? Lii !'' Alaila apo aku la na lima o Lakama ma ka ka a-i o Umeba a puiki aku la. A kahea hou mai la no na kanaka, e kuwiwili na 'Lii, e kuwiwili na 'Lii!" Aia nae ia wa, meha iho la ke anaina a pau 'ka walaau ana ma ka Halealii.; aua hoolele nui ia ka hauli o ka lehulehu no ka ike ana'ku i: ke ku ana mai o kekahi walilne nani loa imua o e auama, ke ku ana mamua iho o ka Moi Siri Kama me kē alii Sapidina. AI ko Lakamana ike āna aku, kahea ae la ia, " o ka wahine kupua keia o Wikakiri, a'u i ike ai i ka waonahele." Ū& hoolinolinoia na maka o ke anaina kanaka e nana aku ana i ka nani o ka wahine kupua ame kona aahu. 0 kona lauoho piipii e luhe ana a hiki i kona piihakav e hulaII ana me he gula la, oiai he lauoho ehu kona. O kona mau maka me he hoku ala iloko oka po laelae, 0 kona mau lehelehe, he ulaula me he ohia la o ka mauna ; a iaia i hoikeike ae ai i kona mau niho keokeo, me he mau momi la lakou i hoopaaia malalo iho oka ihu ulaula ihu. mau. O kona a-i ua like me he aniani kilohi la, a o kona umauma hoi me he wai liula la e haale mai ana. Ua kahik>ia oia me ka aahu keokeo, me he ao polohiwa !a a o ka oni ana e a kona kino, a me ka nanaina mai luna a lalo, ua like me ka nani o ka Ia e hoea ae ana i ke kakahiaka mahma o ka piko o Haleakala. (Aok i pau.)