Nuhou, Volume I, Number 19, 10 March 1874 — KE KAAO O LAKAMANA. KE KOA NUI O KA POE MALAE! [ARTICLE]

KE KAAO O LAKAMANA.

KE KOA NUI O KA POE MALAE!

īīaknia e W* M. Jvipikoua* Helu 19. t paa atia ua wahine nani nei ma kona hma akau, Jie kookoo nihō palaoa loihi, a ma ka lima ltema hoi e paa ana he pua'kamapaka a hele aku .la ua wahine kupua nei a h.ui me Umeba ma, a omau aku la i ka pua kamapaka ma ka umauma i ka lole o Umeba a olelo ae la,— u E ke alii wahine akahai a nani hoi, o kou aloha ōiaio i kou Haku—kane oia na kumu i lilo ai 6e i punahele na Araguno ; a i milimili lioi . na na 'lii wahine a jmu o' ka aina " hanohano. E paa oe i keia pua*ma kou umauma no na h ekolu alaila, e loaa 110 ia oe he kaikamahine mai kou puhaka mai, a e lilo ia i Moiwahine nui no Sumatera nei, a puni/' I ka lohe ana o Lakamana i keia niau olelo a fca wanine kupua, ua huhu loa oia a olelo ae la ; —" Aole pono ke loaa ona kaikamanine na kaua, he mea uwe wale, a popilikia wale, i keiki kane no ka kaua, ka mea hiki ke pepehi i kona mau enemi, a liiki hei ke hoopio i na wahine." la wa pane mai la ka wahine kupua. <c E ke alii kiekie, mai paupauaho oe a mai manao ino hoi no ka hanauia mai o ke kaikamahine mai a olua māi, no ka mea na ia kaikamahine e omo ke koko, a o kona hooilina ia, a e *loaa hoi iaia ka uhane o AJekanedero ka Nui, a mai Tce koko mai no hoi oia kupueu e loaa mai ai oia. no ia koko like mai no hoi oe i hoopuka ia mai a'i e kou mau kupuna mai a Mala<aia mai, ka mea nana i huli i ke koa ikaika o Makedonia a loaa i Inia ma Asia, a lawe inai i liua niai ke koko mai o ua Aiekanedero la, a hoihoi i Sumatera nei ? a kapaia ma ka inoa o Karama ? a īiookukeia i ka waoe kona makiiakane liuhu e Siri Tuanaku ke kaikunane o Marasala ka Moi e noho ana no«Sumetera nei ia wa. Ano, e ike oe a e hoomaopopo "hoi, e ke alii, o oe 'ka lima o na hanauna mai a Malasala mai ka mea i hoohua aku i ke keiki mai ke koko mai o Alekanedero ; a o ka Moi Siri Kama nei hoi oia ka lihia o ka hanauna mai ka Moi Siri Tuanaku mai ke o ke alii wahine Malasala, a nolaila, o oe e ke alii Lakaniana a oia iiei hoi o ka Moi Sin Rama he mau hoahanau like olua mai na kupuna )ike mai, a e noho a!ohst like no hoi olua." Ika lohe ana o na makaainana, na 'lii wahine, a me na lii kane a me na maka hanohano a pau no ka olelo a ka walnne kupua? kahea ae la lakou me na leo nui me ka manao hookahi, «JE ola loihi ke alii kiekie okekoko mai o Alekanedero! Ē ola loihi ka Hooilina o ka Noho alii o Menahakahau; e lilo oia ī alakai wiwo ole a i makua hoi no ka Lahui o Sumatera !a wa, kahea ae la o Siri Kama i kona i Puukn : E kauoha aku oe i ke kapena o

k;: Pnah— o liole aku e kukala iH'āona ' o na inakaainana ma ka Pa aiii nei, a me , īia kanaka o ke lenlanaleauhale e hoike nku ' o Lakamana ka Hooilina o ka noho aliio| Menanakahau nei, he alii oia mai ke ko-; ko kiekie meii, a e noho hoi oia ma ka īioho! alii, a i konk \va o hoakoakoa mai ai i na * kanaka ma llona alo, aole e ku kekahi iluna; imua onn. E kau no maluna ona ke kapu 1 1 ' j Maliope keia mau olelo aua Moi nei! iho mai la oia mai ka noho alii mai. a iiele aku ia e liui me Lakamana ina a puili alo-| ha aku la : aj ia \va hoi.i hele mai ai na lii; kane me na , 'lii wahine, e lioni i ka lima ! akau o Umc>ba, a haawi pu aku la lioina' lii wahine i |ko lakou mau papalina e honi! 4»ai o Lakajnana. Mahope iho ona kukai | aloha ana, ailakai aku la ka Moi i na mea | male, me Jve ; anaina alii ;loko o kekahi lumi 1 kalii i hoom&kaukauia ai na mea ai, hemau] pa gula no ua pa, me na puna me na j o a na a mamua ae oka pau ana | o ka paina, ljioi aku la o Lakamana me Ume- j ba e hooluolu i ke koena po iloko o ka lumi' nani oia ka |umi o ke aioha. j Ma kekah;i la ae a me ka po ua hoonaniia ? ka hale alii, ame ke kulanakauhale me na ■ kahiko hoohanohano a me na Papa—aina a puni ka aina o Meuanakahau. Ua. hookuu* .j . ■«*. j ia ua paalia(), a koe wale no • lahaka ma ka j mana kauoha a ka Moi Siri Rama e hooma-' iuoinoia ua lahaka la ma ke koala aua iaia! iluna oke a|ii. Aia nae ua lohe o Laka-j mana i keia hoopai weliweli a ka Moi, a ( olelo aku la ;ia, ",E lioola no pela i ka ilio. j (lahaka). Ua uui kana luina ino ana ia'u a ! me kuu 'lii wahine Umeba a na Ara<runo i ■ hoopakele ia'u a me kuu alohanolaila, na Araguno a ijae ka nui akua e ae e hoopai! iaia." A ina keia kauoha a Lakamana ua j hookuuia kona enemi ino o lahaka. ' Mahope iho o na la ekolu'o ka ahaaina' olioli ana, a ,m: ka lauha*ōluolu ana o Laka-! mana nia me na puuwai kapalili, ane malulii-' luhi niai la pia me ka moiowa a makemake' 0 ua o e hana i kekahi hana nui,i e komo ilokp o kekahi pilikia 'ano nui, a e ■ hakaka hoi |ne kekahi kupua o Jka aina. ! No ia iue|A olelo aku o Lakamana ia Ume-i ba, ka mea |Liana i hoonoho iaia iloko o ke kolu ojia nm ke ano kaamaha a noouoo pono ole ; u E kuu. Umeba abha» mai iua-| nao oe ua pjiuaho wau i kuu wahine aloha.' £ oe uo ke koko inai wau o na! Moi a e liloj no i Moi; a nolaila, aohe o % u pono e noho nuilie wale iho, aka, e noho ma ke ano koa |i oi ae mamua o na kanaka e ae;] Ina aole aole wau kupono e Moi. Aolo au pono e hjooiuaha 61uolu wale iho no pekii ix loihi ipa f oiai na ino e lioopuni niai ana ij ko kaua ainja nui nei p Sumetera a'u e Uiki ai ke hoopopopouo poJolei; ao oe koi e Umee iilo i 3|loi wahin,e hoopono, a e kokua mai in*u e l|ana i haua ma ko\i auo he alakui a he |iiiakua no| ka Lahui Malae." I ka hhe ana o i ka olelo a kona v: :- ;:;v

' Haka kmie ; uwe iho la ia : aolie no nae hoi i emo holoi ae la ou o Umeba I kona mau • waimaka a olelo aku la :— ,f Ke ike nei au , aohe pono i kuu Haku e hoowahawaha i ka ! noho ohiolu ana o keia ola ana'. Ua kiekie ! loa kona naau. Ke makemake nei wan : j hoopaa mai iaia nia ko'ti mau 'lima : aka, ua ; ike no wau, he mea maikai ho kona Inoa ! maikai, ka hele ana e hana i na hana ano i nui i kupono i ke koko o A!ekanedero wi--1 wo ole. v i I ka Idhe ana hoi o Lakamana i keia oielo l trnāa Umeha, puiki mai la oia a oleīo ae la : — u ua kupono\oe i ka lik» ana i wahine jna Lakamana a i makuahine lioi no na Moi |a me na Moi—wahine/' Mahope iho o ke- | ia mau kukai olelo ana a laua ; kauoha aku I la o Lakamana e hele mai imiia ona ke Kuj hina Nui o ka Moi Siri • Kama, u Peleelano ! Manasi koua inoa. He elemakule haneJ hano a kaulana keia t me na umiumi keokeo : a ua hele na maka a ano poopoo; a i ka hi* | ki ana mai imua o Liakamaua! aole oia i kej kolo ilalo ma ke ano hoohaaiiiaa iho i hano- ! hano ai ke alii. Aole 110 nae |i. huhu mai ke I alii uo keia mea, no ka mea ua ike no o uo j oo Lakamana aohe ano hookalno a Lookiekle j oia eleniakult; aka, ua oluolu loa 6 Lakaj mana no ia mea, oiai aohe \yahi hookapiw | kapu iki iluna ona, a ua oluoiii a me ke akaj hai koila naau ; a no .ke ano o uolu no o Lakamaiia, aohe o na'makemake ( e liookauwaia I kekahi na kekahi, aohe hoi e hana wale mai j ma ke ano hoomaiimali ke hii[i aku imua o ! kona alo. ! ■ Olelo mua aku la o Lakaupua i ua £uj liina nei o ka Moi Siri Kama ; •• £ Peiej ilano -Manavī maikai; heaha | ka hewa ino jloae hoopuni nei i ke aupuui o "Menauai kabau nei *? E hai mai oe iauj ī ka'u haua e | hana ai. e hoike ni i ke ano keīki alii io oka j aina nei ?" | j Alaila neo aku la p Eeledajio a Lopu aku I la i ka liina akau o Lakamanii ;\ Lqui iLo la a olelo aku la ; —" H.e Keiki alii nui oe; lie iloko ou ke koleo o Xlekaneiiero, uo ka mea ke haalele nei oe i kji noho oluolu ■ ana a ke īmi nel i ke alauui, o ka poiuo a j mo ka hana hoolulii. E ik| oe e ke aiii, aia no he liewa nul e hoopulypuiuia uiaiin:i iloko nei o ke aupuni o Meaauakalau a au na pae anui a pau o Suuiatera. t*a ūiki av la na P uali kipi o Java aia i i.a a;uliwai j īamabi ka muliwai, Siaka a.|i:;, iuakuhui, ua powa iho lalakou uui ua |iae kai;akai, u , Hī} ulupa aku iwaeuu kouu o |».a u;ua» a me I keia kwlivnj.\kauliale ai;i kekaL;. E uooaujliee aku uo kakou ;a : lakou, uie kul.oopakek I uae īa kakou mai ua jwiuo inai; a e jkkkv j hoi e loua oua niau uiokw uji; uo kakou e i Uiki ui ke fciua aku ,ma ke kp» a Liiwku aku j ia e iioi hou i lawa. j ka aua o Lakamaua,; keia, ku ae ;Ja oia iluna e holoholo aua ijua o a uuuuei a olelo ae la 1 e loaa ana j;a moku o kakou a e kaua aku i ua kipi vj> lawu ;uū ke kai. Alaik, kuuolui la e hele mai

na Ahhikain nui o na Puali koa imua oim. : a hiki mai la lakou, kauoha aku la ou oo Lakamana e ohi koke i mau kanaka i eumi; tausani ka nui e maki aku ai i kai o kafrakai; ma ka aoao 'hikina. Ai ka maknukau ana o na koa, haalele aku !a o Lakamana i kana; aloha ia Umeba na ka makuakane | na Sapidina e malama. ka mea, e hoomakau-! kau ana e hpi -i NiakaP. i Wae ae la no hoi o Lakamana i kekahi mau kanaka, o Niaka mai i mau Kapena.' koa, oiai lakou he poe hoopono a makaukau : ■ a hele aku la ia me kona puali iwaho o ke ; kulanakauhale 6 Menapakahaii. Ua ukali; pu aku la o Umeba maluna o ka elepani i; kekahi wahi, a i ka hookaawaie ana o Ume-! ba me Sipidiha lī Lakamana, olelo mai !a : o Lakama na ia Umeba oiai e uwe ana,' u Mai uwe oe e kuu aloha. e lawe mai ana | wau i na Moi i mea' hoounauna nau ma ke ( ano kauwa/' Aka olelo aku la o Umeba, j <• £ hoi mai kaua e kuu Haku e noho me ; ka oluolu a e aloha mai ia'u; a i noho wau j me ke keiki a kaua e hapai nei iloko o kuu | opu, me ka maluhia.'- Ia wa puiki aloha | iho la la.ua nei, a mahope o na kukai oleloi ana, a me na hookahe waimaka ana, hele! aku la OU 'OO Lakamana, a hoi no hoi o Umeba me Soipidina.