Nuhou, Volume I, Number 20, 17 March 1874 — E MALAMA PONOI NO. [ARTICLE]

E MALAMA PONOI NO.

Ua hoopul|a mua aku makou ma ka helu 0 kela pule aku nei i ko makou manao ao i na 'lii a me ka poe waiwai o Hawaii nei no ka malama ponoi ana iho i ko lakou; mau waiwai, a ke hoopuka hou nei no makou me ka manao iini e lilo keia i rula e malamaia ai o ka poe waiwai o ko kakou mau moku nei. Ua ike maoli ia 110 ka hapalahaukae o na waiwai o na'lii iloko o ka nolio maiama waiwai ana o na haole. Ua poliihihi ka ike ana i ka nui o ke dala o na aina i noho hoolimalimaia, na loko ia, na aina kula, na pa 'hale, na aina.kuahiwi, na dala ma ka Banako 7 a me na dala uku panee, a no keia mea 1 nui loa ai ka aie o ka poe alii o Hawaii nei, a pau na aina i'ke kudalaia. Ua noho wale iho 110 na 'I'ii, a hooponopono ole; a o ka ai wale iho la no i ka waiwai, aia'nae i .na kahu haole malama waiwai ka hoiie mai, eia na dala mai nei a Hawaii, eia māi nei ko na pa hoolimalima, eia mai nei ko na loko ia, a huiia he e mea wale no wahi tausani, eia ka hoi he nui loa, a inio aku.la nae kekahi mau tausani iloko o na eke loloa a na kaliu malama waiwai. Hoouna aku !a ke alii i mau apa lole, kamaa, hainaka, mau papale, i mau lole a me na pono kino, nona a me na ohua; eia ka hoi he elua mau tausani wale 110 ka lilo, i ka haole mai nae he eono tausani aku la ka mea i hoopaaia ma ka buke, a pela aku; aohe e hoouna e ia maiana na bila e hoiKeia mai ana, aia a... make ke alii, alaila ohi ae la ua haole kahu malama waiwai nei he mau tāusani hookoma i kana eke, a o ke'koena hookaa aku la no na aie, a ina pau ote, kudalaia na aina, a hoaa ilio la. Aohe mea e qla āna e hiki ke lioole aku aohe i aie, no ka Jnea, ua maalea lakou la aohe e hoike e mai i ka nui o ka aie i ka wa e ola ana ke alii, o imiia auanei, aka, he waiho a make, a o ke kahu malama waiwai waie no ka mea mana e liookaa i na aie a pau o ka mea i make. Ina e aie ke alii ia A aohe i ke alii e hoouna ai ka bila, aka e iioouna aku ia E, ke kahu malama waiwai o ke alii, a o ka £ dala ke ukuia, a i ole o ka ke 'lii no, aolie nae e hoikeia aku i ke ? lii, a pela mau e hunaia ai, a make ke alii, hoolaha ae la ke kalui malama waiwai, e kudalaia ana na aina o ke alii 1 inea e kaa al ka aie. Aohe i aie aku ia. hai, i ua kahu haole la no, a nana no ia mau dala ana e kudala nei i na aina i hoi mai ai ke dala ana i hookaa ai i ka aie o ua alii !a, a puehu ana na aina nui a holo i ke olohelohe. Ma keia kumu i nui loa ai ka aie o na *lii i hala aku la, no ka lilo na ka poe e e malama ka waiwai. E nana i kela wa i ke kue ana o ka Makua Alii C\ Kanāina i ke kauoha a ka Moi Lunalilo, oia kekahi mea nana e ao mai i na ! !ii e ola mi e nooiioo pono a e ao i ka malama ponoi ana iho. Bfalia ua hana io no o Lunalilo i ke kauoha e like me ia, aohe ma-

opopo ; aohe io i hana pela, a o ka' tilo ana nae ria ka haole e malama ka wai-j wai, a a o ka elemakule palupalu iho. la ka luahi e kuoe *i\ele ai imua o na Aha KanawaL Nolaila, i l|reia au o ka nohoalii ana o ka Moi Kalakaiia, he mea pono i na 'lii a me na kanaka waiwai o Hawaii nei, e ao i ka ( malama ponoi ana i ko lakou waiwai iho» a ina e pau i k» lilo, pono no ia na ka oiwi. ponoi Ho i hoolilo, he ole ka lilo wale ma ka hai hana ana, a ina e malama ponoi iho no, | alaila e ike pōnoi iho ana no i na meā i aie | ai a me na hOolilo ana, na loaa mai, a pela j aku. Ea, e o li!o auanei hoi ka poej hooilina i poe aie, a noho hoaa, a ia lakou la| na eke loloa, tu no heo ana. j Ke ai nei Ina kahu malama waiwai i ka; waiwai a na 'lii, a ina e make aole i kana na mea he dala |a lakou la, ku no heo ana, a, hopu iho na pilikoko i ke.kii o Pakaka. j Eia kahi rtila kupono, e malama ponoi no! i na waiwai e! loaa inai ana, ninau pono aku no i ke kumukuai o na mea i kuai ai, a e! akaka auanei 'na hoolilo ana ; a make aku' ua maopopo ;na aie a me kahi o ke dala i waiho āi. He mea maikai e lawe mai na 'lii i kō lakou mau waiwai a na haole e noho kahu malama! nei» a na na hooilina ponoi iho no e malama i ko lakou waiwai. ;