Nuhou, Volume I, Number 21, 24 March 1874 — I MAKE PONO KA NA APANA AINA. [ARTICLE]

I MAKE PONO KA NA APANA AINA.

Ua ike nm kakou i tia wa i hala ae ua hooikaika loa kekahi poe haole e hoolilo aku ia Puuioa ia Ameiika ; a ua wawaia hoi ko lakou manao ana e Hoohui Aupuni. Ua ike no hoi kakou he man kumu Misionari haole kekahi j hooikaika e haawi ia Puuloa a e hoohui aleu ia Haawaii nei malalo o ke aupuni Makaainana. I keia mau la iho nei, ia makou i liiki kino ai ma ka hale noho o kekahi haole o ka Poai Heniolele, na lohe pono makou i ke kumu nui o ko lakou makemake ana e hoolilo ia Hawaii nei ia Amerika. O ua haole la he paa akua no a ke noho nei ma ke ano imi waiwai kalepa ma Honolulu nei; ua aoo, a ua hoomaka iho ke ano palupalu o kona "leino a mau ho iiae ke oolea o ka noonoo no ka imi w'aiwai ana. Ua hoike mai oia, ua makemake lakou e lilo keia mau pae aina malalo o Amerika i kumu e loaa nui mai ai nā waiwai a imi ke dala ma Hawaii. Ua olelo ae o!a ua nui Joa ko lakou mau kuleana aina, a lakou i kuai makepono aku a i i na alii a me ka poe Hawaii; a ke waiho wale mhi nei ia mau apana aina nunui aojie waiwai. A ina ka e lilo o Hawaii nei, alaila, heleUnni mai na haole o, Amerika maanei : a kuai aku ua mau apana aina nei no ka puu dala nui loa. Ina e kuai aku i keia wa aole e holopono, uuku ke dala, a ina ka e hele nui mai na haole, alaila, lilo ka eka aina hookahi i ke tausani dala aoi aku; ano ia mea wale 110 ko lakou hooikaika nui, no ka mea he makemake lakou e loaa mai ke da!a nia ia īuau apana aina lehulehu wale mai o lakoa; a koe iho ke koena 1 mtiu pa hale e ki». ai na wahi hale a moe ke poo. 0 keia iho la ka manao o keia haole huipule i fce aku», a o kona makemakeia o ka makepono o ko lakou mau apana aina.» Nawai ole hooikaika 'no o ua poe Hai ola noi, e Hoohui. Haiolei-o nani.—Ma na haiolelo'ana ana ukali Moi i holo ai ma ka Mokupuni o K«uai oka Hon. J Kakina Haiolelo ka mea i olioli nui ia, ma kona olelo ana j ka JNToi Kalakaua he Sabati oia ; a ua ma? ka La,inii i ka !a e hoomaha ai. '

No ke aha ka mea e iike ai o ke kanakal e like me ka hekili No ka olelo ia £J nu j hekili 'wale j iho no ka ikāika oia kanaka a | haalelo walei." ] Ninau l;i kekahi kanaka i kona hoa ; j " I liana ole mai no paha ke akua ia kaaa ij mau alii i okiui ai kaua inaanei ?" Pane j mai ia keka|ii; " I hana ,ke akua ia kaua i| mau kiai 119 keia papakaukau loihi." Hu ( ae la ua ,aka. ! Komo āku la kekahi haole ma ka lumi 0 kekahi poe 9 moe ana; a he lmni aina ia. ■ Pane aku ia ka liaole i; Ma ke ao paina, ma ■ ka po moe nnoe, oukou no moe ma keia lumij ■!f ■ j aina V Pane aku la kekahi kanaka i ua ha-1 ole nei ; " makou kiai ka Pakaukau—aina ; | mamuli pi tqai iole, pau pakaukaujikiakiia." j Huaelakapka, J Heaha ka ; mea i kueaio Kalakaua me Kaj lahoolewa* . No ka mea, he la kaua kekahi a he la hoolewa kekahi. i Heaha ka mea e like ai 0 na koa o "Hale alii i ka po me ka malihini ? No ka ninau mgi. u Owai kela ?" I ka po i uluaoa ai oloko 0 Halealii ua ninau ia kekalii koa ; " heaha kou mea i holo ai V 9 Pane mai la kela, i; ao ka mea ua ao ia wau i ke koa a me ka holo pu ; e like me kn olelo ; —a6 i ke koa, ao i ka holo. v I ka wa 0 ke kanaka e loaa ai iaia lie mau maka hou ? —I ka wa hapopo 0 na nraka, a ano nawal|wali ka ike, alaila, kau ae na maka aniani, No hea ha pali elua alo ? No Wāipio ; e like me ke mele ; —Nani Waipio he alo lua noj pali. v I ka wa heu e malu ai ka lionua ? 1 ka wa a ka lani e iho mai Ai e like me ke mele, iho mai 0 malu ka henua. ,# Pehea ka nana ana mai o na maka o ka iehua makaupe ? He halalo mai e ke melē, —He maka halalo ko ka lehuamakanoe, Hc lilnlijln kuku iu 110 Aipo." Ua ninau kekahi; " owai la ku poe nana e hopuhopu noi na lawoliala ?" Pane ia, mai la o na makai, n heolo mai o Pali, "aolakou 0 Kaiko." Ninauiu. kekahi 110 ko uha i puhi ai i ke! siga ?—Psane|mai kela; " no ko'a hoomiumo i ka roai o Kalani—ko mai siga e !a!apa i ka waha." i i w: ' Owai ke allii kahiko loa e puka mau nei i keia hnao ?~0 Kanipiihu ; ka iko māu' ia e kani maii ana kapjfclni. * (

] * Ke manao wale ia ne\ e hookelake!a* ; kekahi mau apana, 0 na mokupun* nia ko |hikina ina e holo aku ka :aeoi h a ]ae ana ka kekahi maU apana ma ke kulaloni ■ ana 0 na kukui mai kahakai aku a hikij 'hnle e noho ai ka Moi ; e hoike ami no ka ! ohana a Keohokalole ke kukui i ke awakea. ' Ua lohe mai no hoi makou ? laweia ana ua ikukui a ka poe olelo e, a e hoaia ana ma ka ipali kapu o Keoua ma Kaaxyaloa, e haule : ino ana paha na keiki o Kauai i na kelki 0 ® na poe moku 0 Kahikina. I He kohu wahine. —O ka Moi Kalakaua. jhe oluolu a like loa me na kanaka haahaa; jhe ike i na hookahi ka ai ana* lioojkahi ka paani ana» a liookahike kalai mainao pu ana. Ake pau nt?i nji paahao iko ! kuuia. E ola ka Moi ike akua. | IC7" oko kakou makamaka OJ, O, Carj ter (Keo Kaaka,) e holo haloja ana, ao ka j Apana o Wailuku Maui, nu ka Ahaolelo r i hiki mai ana. Ena makaainana o Wailukn jke kau'leo aku nei makou, ia pukou e koho ! lokahi oukou iaia i waīia olek> no oukou. ! Oli xo.—Ua moeuhane lqa kekahi pO--|no ka hanohano a tne ka maikki 0 ka huakai &jksi Moi ma Kauai, Ke h<j>onuu ala ka 'poe hoonuu puaa a lilihn. Ke hoonuu ala 0 ! Kniama a maneo ka popeiao no ko kuhiiiia 0 Ina mea he puaa. -—r — : • Kr?ANAHA.—I ka hiki aua |o ka Moi m:t Uvaho ae 0 Hanalei i KauaL ua ike ia ke- ! kahi mea kupanaha oia ka holo pu ana 0 ka 'Naia mn ka moana 'me ka Moi Kalakana. !lJa hoopuniia ka moku v e na ia, !>- ! naia a hookahi ka hele pu ana inn ka moana "(me ka hnakai --! • ■ ■!"7d f O* E homanao no ke koku;| ana mai ika uiku pepa no ka Nchqi; ; ina e mako;make i ka Nupepa hoike i ka| A0!, 4 , aiakou e haawi aR aiu\ i ka heluiui uui 0 na ,j - 1 |I*iupojw ina Lmu\ omi* aohe lako i lioe- ■ kaa Wiihi ilak maii a o ka Luua hooipono wale 110 ka poe e loai puu W aku :u . pepa; ka poe i hookaa inai i nj\ Ju!a !u» k.> E Uke lae ko oukou au'o ac|e e liaaa k: ole e ukuia, pela hoi keia. .1 |no ke alia l.i oukou e manao mai net e hamv, wale luako,. |me Ip uku ole ia ? _ mea apiki loa i» .KolaiU. e uku koke mai i ko u.v iiia*uu4 ;u-.v. ' eoao a<Jo u\;\ke hoo!oihi.