Nuhou, Volume I, Number 25, 21 April 1874 — KE KAAO O LAKAMANA. KE KOA NUI O KA POE MALAE! [ARTICLE]

KE KAAO O LAKAMANA.

KE KOA NUI O KA POE MALAE!

c W M. Kipikona. Helu 25. 1 ka ikeana o na kanaka hihiu i ko laLou paa ana "iloko' o ke ana "me hc rnau iole !a iloko o ka u; Mki, uwe ae Ja lakou me ka ehaeha. Aka, aole i manao o Lakamana e pepehi ia lakou, aole no hoi he makau iloko ona na t .mapao iho la ia e hookauwa mai ana no iakoii like me ka Batu hāna ana, ina e hoike aku a.na oia i kona mānao e hoopakele ae ia lakou mai ka luku ana. Nolaila me na hoailona kuhikuhi aku ia ia Batu e hai aku i ka poe i paa iloko o ke ana, ina lakou e haawi mai i ka lakou mau ihe a me na mea eha e ae, alaila e hoopakele no ia ia lakou. I ka maopopo ana ia iakou o ko Lakamana manao, onoonou wikiwiki mai la lakou i kā lakou mau ihe a me na pahi maloko mai o na hakahaka a me na puka liihi o ka lua i paa pono ole i ka pohaku nui hoomaka iho la e une ae i ka pohaku nui e pani aim i ka puka e komo ai iloko o ke ana. Haawi pau iho la ua Lakamana nei i kona ikaika, a maloko mai hoi ka poe hihiu kahi i onou ma.i ai aole i emo hemo ae la ka pohaku a kakaa aku la mai ka lua aku ; puka mai la hoi na kauaka liihiu a kukuli mai la lakou a pau ma ko Lakamana mau 'wa- " wae/iiio he mea la hoi e hoomana mai ana ?aia. Ua like ua pee Inhiu nei me na kamalii, lvā hiki wawe loa i ka hoololi ana i ko iakou rnau manao mai ka makau a me ka inaina i ke nloha a me ka lokomaikai. O keia poe hihiu iloko o kekahi wa pokole iho mamua ua ike nui loa ia no ke koko o Lakamana, i keia wa ua ake nui loa lakou e hooko i na mea a pau a Lakamana e kauoha ai ia lakou, a me ka hoomana pu mai no hoi laia me he akua la. He kanaka koa a naauao o Lakamana, ua ike uo hoi ia e maluhia kupono ana no ia iwaeilā o ka poe hihlu ma kona ho-a ana I a me ka eehia o ko lakou pu puuwai. Nolaila, hooholo iho la oia m ka wiwo ole o ke kanaka koa e hoi hou Miope a e halawai aku me na tausani o ka poe Papua, i alualu mai iaia me ka imi. ana e lawe i konā o!a i ka !a ae mamua. Hoike mai la o Bora i na helehelena o ka makau a me'ka pilikia i ko Lakamana wa i huli ae ai me ka hoi hou i hope e hala-' wai me ka poe Papua ; ;\ a> ua hopu iho laj ia i ke kaikamahine Bora # me ka hapai ae iaia iluna o kona mau lima a hif hele aku' la kekahi wahi mamao me he makua*| hme la e hii an« i kau wahi keikl hanau hou.' • i a uwa ae h hoi ka poe hihiu me ke kamahao i ka ike ana i keia a!ii ili ulaula kuju-J naha e hapai ana i wahine makua! me he moa la he kii milimin la iloko o kona! mau liina, A iko mai In no hoi ka poehi-! Jm« » ka nui o ko Lakahwna no ke kai-'

k-.iraahnh- T>or;i, a liana oluola pn rnai la la-j kou i ua Bora nei me ka hana aloha ana e ■ like mc ka hana ona nku i ke alii wahine \ kiekie. I ka hoi hou-ana i hope, ua hoohui pu mai ? la na Papua i hoopioia ai e Lakamanp, n. j hahai mai la! ia Lakamana mo h* mau "knn ( ukali la o kiai holo nna ia lakou i hookoko- ■ ke aku ai i !|re kulanakauhale c kokoke mai j ana; ike aku la lakou he anaina kanaka e j ; akoakoa mal ana maloko o kekahi huinaha \ ! o na pupupii kauhale, he hookahi tausani! ! kanaka Papua. ■ Hooho ae !a ua poe kanā-1 ! ka hihiu la tae na leo pihoihoi no ka ike ana j ! aku i kekahi poe o lakou e hoi hou limi ana . ! me-ke alii kt>aloa, o ka poe Malae a e hele \ !' " " - I' - - I |maiana iwdena o lakou. Ua kuhi nae la-j kou i kinohi!, ua lilo pio mai o Lakamana ; ; a hoomaka lakon e hula i ka lakou ano hu- j la o ka wa kaua, no ka olioli i ke pio ana o j Lakamana, k makaukau hoi no ka ni ana i ka io o ka rriea pio. la Lakamana nae i ko- ] koke aku ai imua o lakou, hopu iho ia ia i | • kekahi pohaku nui poepoe a paa ae !a ma { \ kona lima akau, he pohaku nui loa ia ( nona | ke kaumaha elima haneri paona; ua kau- j maha loa e hiki ole ai i kekahi kanaka i maa I mau i ka hapai i na mea kaumaha ke hoo-1 nioni-:—aka! nae, he mea ole loa ia ia Laka-! 'mana a ua ! hapaiia ae la e kona lima hoo- ! | kahi a kau ihma nie he wahi pohaku la lie | ! kanakohi paona ke kaumaha. Kau ae la ou ! ! oo Lakamaha i ua pohaku nei a kiekie ma-! ! luna ae o keina poo, a hele aku la iwaena o\ i ua poe Papna hihiu nei, a oniu ae la i ua | I pohaku nei a olokaa aku la i lalo me ka ika- ■ i ika loa, a kaa aku la ua pohaku nei me he . mea la he p|oka—palau, hele kela a pua ka 1 uwahi rna khlii e kaa aku ai; mai pau kahi | poē i ka make i na e loaa aku i ua pohaku | 1 nei. ' '! :■ ; : : ' ! ■ I .. ■■ .: ' . 1 " ■ ■ -■-.'■ ■ i Ua nui lop ae la ka pioloke a īno ke kaha- ■ ha o ua Papua hihui nei, a uwa ae la j lakou me lvfe pihoihoi nui loa. Aka, hoo-| maka aku !t| o Batu a me na Papua i lawe pio ia ai, i l|a hoomoakaka pono aua ia lakou ] no na liana jkaika a Lakamana i loohia iho ! maluna o lajkou, a me ko Lakamana hoopio j ana ia a mai pau no lakou i ka pepehi ia ; aka, no ,ko Lakamaua oluolu no a aloha | kanaka, ua lanakilaia lakou; a hoi- i ke pu aku ljx no hoi lakou i ko Lakamana. aloha ia Bopi kekahi kaikamahine o lakou t ka hii ana a lawe iaia ma kona mau liuui; ine he kaikamahine pone! la ua uo oo Laka- j mana, ] lohe ana'o ua poe Tapua hiluu j nei, ua uwOi ae la lakou me ka hauoli nui J a moe iho li| ilalo ma ua wawao o Lakama*! t.a a lioomana mai la ia Lakamaua me he akua la, Alahopo i,io» liiki mai la ke alii elemakule oia o Kemo,!ta a hele aku la a halawai uie * Lakamana # | aia ..m ko u oo Kemoka luua > he papale i hana uoeau ia me ua' hulu inanu, p, kau aku* la oia i ua papale uui-1 hiole la maluna, o ke jjoo o Lakamaua, I| ke kau ana aku o ua |a|ule H nei s hoomaka j | - -,r-. *

niai la na Papua ika haa ana e hr s !a ana ? ! ka lakou ano hula o ka wa leaua, ; Mahope iho hoea hou mai 1a no ua Kemoka nei me kekahi newa nui c!ee*e 5 i kino* hinohiia me na opuu gula 5 a 'haawi aku !a 'ia mea na liakamana, Ai ka paa nna aku Lakamana ia mea } hoomalia hou na kaInakaeuwii hon a moe iho h ilalokealo; ia kee hookahi wa!e no'o Loikamana e ku Una iluna iwaena o ke tausani kanaka s a Jieoiaio hoi, iaia eku ana nie kn mahiole 1 raa ke poo a me ka newa ma ?ea lima/ua po!niia oia i alii ā i Moi no ka poe Papua, | Pela iho la ka hana ana no ka hookohu i ' kekahi aliioia hoi s o ke kanaka nui o ka jaina a me ka ikaika o ka manao oia ka mea ! a na kanaka e hoolilo ai i alii a i Moi ma |ko lakou makemake. He hoinoia no ke kei- ! ki alii i kekahi wa no ke ano kuhihewa v/a!e jia: aka nae. ina he naau aloha io, ahe puu.wai makeo kanaka io kai lqko ona,e like |me kona kulana alii, alaila, e !oaa ana no ia |mea i ka noii ia aku e kanaks alaila e hoo« i lilo no lakou iaia i Moia e aloha aku no laI kou iaia ma ke aloha oiaio, oiai ua hauaine I mua lakou iaia. | | Pela iho 3a k(* Lakamana ano. L T a ma* ■ naopaana kanaka Papua e hoomana aku me he Akua la ; no kona oluolu, a- n;e ! kona aloha io ina kanaka. | : Mahope iho o ka noho liophaahaa aua e | na kanaka malalo o ko Lakarpana kapu alii, •nlaila ku ne la ke alii Kemoka ma ka aoae I o Lakamnna, a kuhikuhi ak|u la i u oo La- . kamana u komo aku iloko o kpkahi hale uui 'iloko o na kauhale.'"' "fieie e 'aku la ke alii Kemoka e »>olo ana mamua o«ka Moi Laka'inana; a i ke komo ana akuj o Lakamaua; | iloko o ka hale, aia hoi li.e uipikumamaluiia Jman kaikamahine opiopio e ku olohelohe | mai ana ; me na mea wehiwj?hi ano e maluna o ko lakou mau kino: hd mau hulu na--1 ™ mau poo, he jnau puu momi |ma ko lakou mau pepeio me ua ihu ? he'mau Upo gula Ini ma na lima me na kuli, he mau Ikauh;; me na pupu4- ulaula ma uu la-ihe mau lei 'alii; —a he kiu pa-u pua |ala ma ko lakou mau puhaku, a ua poaiia Iko lakou mau kino i na aila aLla. !■ * a Lakamana i komo aku 'ai, puiki iaa* īia o Bora, kekahi o nn knikumahine, uu ua ! kuli o u oo Lakamana ; a e aneheuehe iho | ana ou oo Bora e honi i na kapuai wawae o I Lakamana ; aka hapai ae la o Uikamajna i u oo Bora iluua a hii ae ,ia iaia ma ko* namau !nna. Ua hookipaia aku o Lakamana e hoouluolu maluua o ua uuu moeuu |a ia wa i hele mai ai elima muu kaikauui|hme e lomilomi i u oo Lakamana e like uie auoo na alii o Hawaii i^ei; eKma hoi mau kaikamahine e ku aua m ua kahili, e kahiliaii ke aiu Lakamaua;a elima hoi mau faitkamahine i lawe uiai' i ua mea ai a jme na mea inu. 0 BowTiuk\ oia no ka pujuahele imua o Lakamana t uoho iho & iuo ia uia ke poo o Lakamaua ; a maluua y : kou oo Bora uha e.waihp ai ke poo ou ;00 Lakamana ; a no ke ano maluhiiuhi loa |ou 00 Lakamana, ua' haule aku la ia e moe j iluna o na uha o kv kaikamahiue