Nuhou, Volume I, Number 26, 28 April 1874 — KE KAAO O LAKAMANA. KE KOA NUI O KA POE MALAE! [ARTICLE]

KE KAAO O LAKAMANA.

KE KOA NUI O KA POE MALAE!

Ihiku' - '»v Kipikona. ! ■ Jt. \ " :> v ; Helu 2t ! : ' ■ i -■••'■■'. ■ ■ i i keia wa ua okalakala ae la ke kelki alii j Kemoka, oia o no ka poniia j laiia o La! nana i M«r\ maluna ona a me kona makuaka».. .*e Xemoka :no ia mea.l '•a,- v -'V; ■- i ua hooholo. iho la oia . )epehi ia Lakamana.j Kukakuka pu aku la ou oo Panatata me ke-; kahi mau keiki alii he iwakalua e pepehi ia; Lakamana i ka wa e hianloe ana \ me ka ike ole mai o na makaainana, oiai ua hilinai nui na kanaka maluna o Lakamana la, aole ma ke ano 31oi wale, aka, me he akua la no ■ ■ iakou,, Ua hauhoa mua no lakou i na ' lima a me na wawae o Lakamana a paa i kc kaula, iloko ai o ka ;la. kaua mua a ua lawe lakou i -;'i oo Lakamana maluna o ko lakou mau pootlwi me ko lakou manao ole he akua keia a pela 110 lakou i manao ai e pepeiii k Laka- ; ia Lakamana nae i moe ai, ua pauhia pu a o Bora e ka hiamoe, a e moe ana no hoi <\a ma kona aoao ; a no ke ano welawela o )a. ua makaponiuniu na kaikamahlne a rau loa a ua pau nui i ka moe iluna o ka .noena $ a aia ke aliu nui la lakou nei iloko 0 ka hale me he ia la 'ua make i ka hola ; hookali'i no nae kaikamahine e ala ana> a e kiai ana no, oia o J\Vila ke kaikuahine no o Panalata. Ku ae la oia a hele aku la imua Panatata kona kalkuimne, a hai aku la i pau loa o na mea a pau o loke o ka hale 1 ka hiamoē. \ I ka lohe ana o Panatata ma, hele īnai !a lakou a pau he iwakalua kuniamakahi, me ka nihi maīie ana VfiQ ka ike ole ia mai e na kanaka o waho oiai ua pau no lakou i ka moe, kiei aku !a o Panatata a ike i ka moe 'oa o Lakamana ma alaila, hoike ae la i.kona mau hoa, a ia wa i makawalu like aku ai oa hoa ou oo Panatata, e lele ana nvaliuia o Lakamana, I ka haluiu mua ana nae o na kapuai o Panafatā ma, ua lohe o Bora, a puoho ae la, a ike aku la oia i ke ano lapuwale o ka lakou 'la hana ; ia wa ua lele ae la ou oo Bora iho la Lakamana e paku ana ike kinolf Lakamama. No keia hana ana au oo Bora, ua ku oia i ka pahi a Pana% iata ma, hookahij)ahi ma ka limn i luokahi ma fce kihi pooliivVi, la wa nae ua puoho ae 1° , Lakamana, a lele ino ae la aku ikn* Ai e he liona lumu la, Ua el.eu koke }a ia i ka hili aiāi aku ia ta ma me kana newa a pa\i na poo o iakou i ka nahoaKa ; elima nae i eha loa a holo aku ia kekahi poe ; aka, ua paa ia ia ml ka puka i ke alai ia, a pau lakou i ka hopuhopuia a hoopaaia iloko oka hale a na haule iho la lakou ilalo e kukuh hoomai* kai mai ai ia Lakaiiiana me ka welhveli uui. Lalau aku o Lakamana ia Panafa!a nia ka 9 - # : - :

kilo* aku la iwaho iwaena o na ka-| naka e mai ana no ka„ lohe ana i j ka nakulu o kaf poe maloko o ka hale. i Ua hopu hou aku la no ,o Lakamand i u ■ oo Panatata, a paa ae la iluna me kona li- | ma hema, a l|oomakaukau aku la Koi e hili | iaia ma ke poo me kana aiewa e paa ann mn ka lima akau £ ua hooho like ma«i la ka nha kanaka e kokiia pu mai ana d pono e pepehi i ia o a o Kemoka ka makuakane? alii o ua Panotata nei kekahi pu mai -rna ka manao ana e make 'kana keiki j no kona hetva ! . i f ka 1 makalikau* ana nae o Lai lamana e* uhau ika newa ke poo o Panatata, ua ku koke mai ja keliahi kaikamahine b; Mala ka inoa, a moe na wawae o Lakamana a noi m!ai la i%oola aku ia Panatata. Haka pono aliU la mimaka o ka Moi Lakamana maluna 1 o ke iiaikamahine me ke ano-

ano aloha ilolio ona np ua kaikamahine nei; ; a no ko Lakamana ano oliiola no me ke alo-' ha, haalele'"afku la ia i ka ne\va a hookuu aku la ia Pailatata iloko o na lima b kana aloha o Mala. Ia Panatata ma e puiki uwe ana me Mala, a e u hael& ana hoi ma kahi e aku ; hooho ae la na kanaka, me na leo olioli me he mea la e olelei ana ko lakou mau naau, i£ he keu keia o ke' alii ili ulaula maikai'.loa, aohe alii e like me'keia, ka ikaika me ke! koa' lua ke hakaka me koaa mau enemi: a oluolu nae a hookuu; aloha wale i kona mau enemi i ikaika oie. | A ia Lakapiana e ku ana iwaena o keia Lahui hihiu, aia hoi he uwo nui. ajui a he hoioke ana o| na kanaka, e holiolo mai aaa mai kahakai i|nai, a Jiiki mai i kauhale ; —no keia mpa ua ano pihoihoi ko Lakamaua manao } aka iho, hoomaopoopo aku la ia o ka poe koa ona he ekolu tausani 'ua ku i mai la, a e mai ana iloko oka iiina e kaua aku i ka poe Papua hihiu a hilii i ko lakou hoopakele ana i ko lakou alii nui La- : kamana, no.kja manao ke hoopaahaoia nei la 0 Lakamana. Ika maopoopo pono pna o I keia ia; Lakarpana, ua kauoha ae la ou oo | Lakamana i l|Ona mau alii Papua a me na |kanaka e hahai aku mahope ona; a kai huaI kai aku la i kahakai e hui aku nie na koa IMalae oij oo Lakamana. l#i Lukamana me kona poe Papua Jiihiu 1 heie |ku ai $ waena konu oka ululaau, e muenku hoi e pjuku, hku kahi inofo* ,)e ; ik<? aku la -lakou nei rfoao kula iloko t, ku ilaau 1i ui puulu >a o ;a,poe Malie e al .vaiia je keKahi kapena oui u Karai . A n ahope ,o na kikee alanui ana mai a īe na iaua oka nah<|:le, hui aloha pu ; aku la p La* , kamana ma me ka oliuli; —a olieli nui loa I mai la ua poe Malae aei no ka ike aij| mai jc ola aku ana no ko lakou a.iL r la wale t aka 110 ka ike ana mai» ua ae ( ko lakou ahi jna ka paue poo pka hiyiohano j a e alakai pu jaku ana uo i ka poe Paiuu ma :ke ano he alakai nwl ne ia pcv; e nui !hoa : kV. 1/::- '■■ ■■ -■ :;

alnha pu aku me lakou Malae, I T a nui !oa ka oiioli. "He oiaio no nae kanolua no ka poe Malae no ku maopopo ole o ko na Papua ano hoaloha, na paa po'no mai la no ua poe !wfa!ae nei i ka lakou mau mea kaua me ka makaukau loa, Akn. ua hoike aku 1a na Papua i ko īakou mau hiohiona oluohi ka oluolu nui e launa aloha pu aku me na malihini i!i ulaula. 1 Maliope ihpo o ka launa olioll ana rne ke aloha, ua alakai aku la ke alii Kemoka I ka huakai e hele aku i kekahi liulanakāuhaVnui i kapaia o Dara, aia iho o ka mauna o Kenoka. Aohe lio, aohe no lioi |'.v : i - ' ;t; - -: ■ .-" " "■ h" v " v j hc pipi a aohe kaa o a no ia niea. iua kau ia o Lakamana iluna q kekahi ma-

nele a maluna o ka poohiwi o na kaaaka ikaika o Papua he umikumamfalua ka 3awc ia ana» I ka akoakoa ana aku o Lakamana me kona mau makaainana ma ke kulanakauhale 0 Dara, ua hiki ko lakou huina i ka e!ii]ai tausani. A malaila i hoomakaiikau ai iakou 1 ahaaina nui., o na io Kanegerii na io~ o na puaa no hoi me na manu me na ia o ke kai } ! me na haneri hua ono o na ano a pau : a ua | hana no hoi lakou i mea inu mailoko mai o | ka hua o kekahi laau, a na ia mea i hoonoeI noe ia lakou mamuli oka manao hauoli jame ke aloha ona Papua i poe Malae j ua haawi oluolu aku lakou i ka lakou mau wahine i poe lomilomi no ka poe Malae ; a o ka poe Papua hoi i kaua aku! ai no ke pale ana aku i na poino e hanaia iliai ana ma o ko lakou mau kaikuahine me| na kaikamahine a me na wahine, ua haaw|i aku la i ua j mau milimili la na na lima o ka poe Maiae le lauahi mai. Nolaila, ua hoolawa likeia I na koa Malae me na wahine a aoIle nahoi e hiki ia Lakamana ke hoole i ka ! lawe ana ae ia Bora i lomilomi|nona, ka mea I i hoehaia no lea malania ana I kona ola } ka I mea hoi i palua ka hoopakele dna i kona o!a !ma ka moe ana ma kou oo Lakamana aeae. I Ua no nae o Lakamann iie hana hoo- ' nawaliwaii . * * * H hauna* jku ana e h'okake ai t nolaila s ujv hoolale koke ! no on oo Lakamana e hele kokle, | Kauoha aku la ou oo e ue!c na mea a pau i ka lawaia ilokojo ke a ! i ka akoakoa ana o na mea a pau ma kalia* ' kai, a i ke kan ana hoi o kona poe Malae ma- ! luna o na \vaa*alaila kauoha aku !a o Laka- ' mana i kona-kapena hookele \i\ia e ! kaukau no ka holo ana akw | | la wa kahea aku la jua ne:; Ina Papvla e hoaloakoa ae im kahaka:a I ma o ke kokua aua inai a kanuka e |Tenaie ma ka nmKele pono amj i. kana uu\u j olelo ua hoike aku la ia; na kauaka, jke hele nei au e imu na aiiui 1 ike ia jmaloko o ka moana nni] a e poonoho akr. . aua wau 1 elua hanen kanaka Malae a me I kekahi kapena o % u e kokua ija #ukov,. īka I hoopouopono aua i ke ano o ka noho j a Eiki I k<fu |hoi. ?.

hoi wau me a'n i elua rnau kanaka Pap.ua ; o ouk'ou a hoi pu niai makou.' Kauol)fei aku la o Lakamana e haawi makana i mau makana na na kanaka Pa- f pua, o uka o 4<a aina, i mau paiii i mau ihe; imau palUi a o na; lole onionii e haa\vi like ia no na alii me na kanaka. . 1 ka lohe ana o na kanaka Papua i ko La-, kamana manao heie, ua uwe nui ae la lakou; ||ā" ! - : | r no ke-aloha i ka haalele mai o ko lakou; t Moi ia lakou ; a ua noho lakou me na naau | | minamina ; oiai ua manao lakou e noho pu j 1 ana la me lakou ko lakou Moi ikaika i ke | |kaua, a hana la hoi e kaua aku ko lakouj imaU enemi ino nana i luku ia lakou a lawej aku i na poo o ka poe o lakou i pepehiia. i O keia enemi oia ka poe e noho ana ma kekahi mau mokupimi e kokoke mai ana ia lakou. ī ka makaukau pono ana no ka holo, a ia I Lakamana hoi me kpna puulu kanaka Ma-I lae a me na Papua, e hoononohu ana maluna o ka moku, a i ka uu ana o ka heleunia a hoomaka aku la ka nee ana.o ka moku, aia hoi he pihe kumakena kai ikeia aku ma kahakai. No i lm nee ana aku o ka moku, ua hui ae la na kanaka Papua he eliina tausani ka nui na kane me ria wahine e akoakoa ana ma kahakai a uwe kumakeua mai !a no ka holo ana o ko lakou Moi ili ulaula Lākamana a lakou i makemake nui ai, me ko lakou mau hoaloha ili ulaula a ka ihu o ka moku e lawe la ma ka ili kai; ka poe i j lea ai ka hiolani pu ana po a me na j ia elima, a he hookāhi : -- : tausani : wahine Pa-1 pua i lele iloko o ke kai a au aku la iluna o j ka moku. Ike mai la na kanaka Malae olu-; na o kja moku i ka au aku o na wahine Pa- j pua a olioli loa lakou; aka, ua ehaeha ko, Lakamana manao, a kauoha aku la ia e hoo-j kuuia na waapa, a hoihoi aku i na wahine Papua i uka. la Lakamana e nana ana i ka au mai o na wahine iloko o ke kai, ike aku la ia ia Bora ean mai ana, ka mea ajjn * ai, ( ua iioofa^fttfaK^Tn.ttlaiU; ua noho ae j la hoi i kula,|aka nae, eia ke au mai nei e: pii iluna o lotmdku. Ke au aku nelua Bora n#e ike i|ka maka o kana aloha, me kaj ela* no ona i ku ai i ka pahi a Panatata ma, oo Lnkamana no e nana ana, meiie mea la ua nawaliwali loa o Bora a paupauaho a e ane piliolo iho ana oiai ua malōeloe loa ka lima eha, aohe ikaika pono ke au: a ia Bora i aneane iko ai e poholo,4ele ino aku la o Lakamana iloko' o ke kai me ka puuwai i puy|oia mo'ke aloha a haule aku la ma ka \ok> o Bora, Hoo-' kau ae la ou oo Lakamana ia Bora ma ko-, na kua a au aku la i ka moku a hii ae la ia' ia Bora ma kona 'mau lima a hoi aku la ma ke keena. No keia hana ke alii Lakainana ua pau apau like na koa Malae i ka lel? iloko o ke kai e kokua i na wahine Papua a pnu ua poe wahine nei i ka hookauīa* iluna o ka

moku. Ualeaumaha loa ko Lak iinuna nao ua ike no ia . ioa ia e ae e luwe i.) keia poe wiiihine, e lilo ana ia 1 mea e lmu-| naele ai oluna o kona moku, e hakaka aiia | ka ppe i loaa na wahine me ka poe wahine j ole. Noonoo iho la no hoi ia. ina aole ia e! i ■■ ■ ■ ■ i ■■ * ] lioihoi hou ;ia Bora i kula, he mea paaki^i' loa ke kauoha ana aku i na koa Malae e ; lioihoi ka nui wahine i uka. I Hoouna jiku la o Lakamana i kekahi ele- j le .e , hai ajku i ke alii Kemoka, oia ij manao e lajve i na wahine Papua ma kona • moku. Aljiila hai mai la ke alii Kemoka | " he.mea ppno e holo pu no kekalii poe hine Papua me oukou, o.ka poe wahine nae j i noho mau kane Papua o uka nei, 110 ka' mea ina lakou e nolio iho e huhu loa ana lia lakou mau .kane Papua 110 ko lakou lioolalao me na j koa Malae, alaila e pau ana ia poe vvahincj i ka pepehiia, ke hala aku ka moku o oukou. He mea pono ia oe e ka Moi Lakamanai o oe a me kēkahi poe ka poe.i loaa na ipo o uka nei a.me £ia liine, e holp.pu mai i uka nei; a e noho iki no kahi uuku a o ka moku hoi e holō aku a mamao aku mawaho alaila ku mai, i elual mile ke kaawale mai ka aina aku nei ; a mai, uka aku nei oe a me kou mau kanaka e hpi hou aku ai maluna o na waa; a o na wahine e aa ana e au aku iloko o ke kai me ka makau ole a kau aku iluna o Ka mokuo ka | poe wahine ia a oukou e lawe aku ai a ho;lo pu aku maluna o ka moku." Ua pono k-eia manao o ke alii Kemoka, a ae aku la o Lakamana ia mea. Pau akii la lakou i lika me na wahine, he elua tausani koa Malae a he hookahi tausaui wahine Papua, ao Bora kekahi oia poe'waliine ; oiai ua mnkemake loa o Lakamana e hoouoho ia| Bora ī uka o ka aina. la lakou nei i uka ? ua huki ae !a ka lieleuma o ka i.\okd } a hao aku la na pea, a hala he elua inile mai ka aina aku, ku iho la ; a liuliu iki iho hoi ka hoohonehone ana me na wahine ;Papua kau aku la ou oo Lakamana ma na waa a" hoi aku la i kai o ka moku, Ia Hakou i hala aku ai, ua lele aku he eha hanl?n mau wahine a o Bora no kekahi, a au iku la iloko o ke kai ; a he lehulehu wale hoi o na kane e au pu mai ana e mai |ana i ua poe wahine nei e hoi i ' kula me ka! hooheneliene mai i ka poe wa- ' hine hilahiia ole ī ke alualu loloa ; aka, aohe [ | . . ■ i % * | wahi mea |a mahu la afiu.Via Aala la 'mahope. |jk | la ai iUiL moku, i nana u|i ka hana-e puoa KIkU fiu\ ke I kai, e olAikiuPku ana kl poo o kane me ' nn wahine !®|ma f e au aku ana ; —me he ;mau Naia lse aukiOai a&a iluua o kff ifl 'kai. O u;j wahine Papua hana io uei keia e mauna l?lna i%l> lakou ola mahope o ka hoohihi«a n%ko maoli no i ua keiki Malae ; ua lille keta o na puu a maloo, o ka ehu ko.i ka mea e nuu ai. Ua lilo loa na keiki o Malae i mau ao opua imua o ko 4akou mau >naka t ka ike mai i na kia o ka

moku i ke o kx kui, * e aiio halialia wale nU luana nna niaa pnpuu pu ana i a P-jtpuu. Ua.olelo liui puu iuuloo uei, mp ka mahaj£V ikaiku o Malae, a ua o\u\j hoi i: aohe ke- al--ha i ka ili Papua; aia ke aloha i na ili ulaula o ka ppe nr*a ua i\\\ i po.niia 4 i ke moiia f Ja ia Wikakiri me Araguno." mea ( 1 mauhi ai lakou ; i ko lakou i4a iloko s o ke kai no ke ake e pili no rne ka lakou aloha* JNo keia ike ana aku o La,kamaiia iho la oia iloko ona : — ( 44 0 ua ikaika ke aloha mamua o ka mak- , Ua oi hoi mamua o na enemi Ua oi aku mamua q ka Moi ma ka noho 'li. I Oiai lie iiaalele no ka Moi i ku noho alii uo | ke aloha | Ua hoonaha ke aloha i na paa | He liiki ke alo i ke kai, me ua wao akua .iiiki ke hele imua o ke me na w iii j A mauna wale i na pono he nui wale | No ke aloha i ka mea i alohcjia^' j Pela iho la ko Lakamana manao ana, :t | hoomanao la hoi oia mj> kana ' wahinj no Jmeba ;—aka hoi ua koi(iohia ka manao I aloha iloko. ona no ke kaikaijnahine Bora, ia jia i ike aku#i e paa mai ana iluua o ka il: kai; e ake mat ana e hui hou laua. Ua lniiIpa iho la kona lunaikehala j kona naau no j kona lokoino i ka.hookau.pu|ole ana mai ia j Bora uia ka waa, oiai elua iliana aloha an;t jau oa Bora a pakele ai kona ola, Nolaila. . lele hou aku la oia iloko o ke kai, a au aku j la a loaa kana mea aloha ihele a hui maiule ; ? a ia wa no hoi i īele like mqu ai na keiki o Malae e aumeume i mau hjoa pukukui lakou no loko ona Jceena. j\ ma keia hoi, ua hao wale no ka hoomahinaliia ana a hoi hou kekahi poe waliine| Papua he hooj kahi haneri i kuia me ka lakou mau kai:v ? I aka o ka nui nae o lakou lte ekolu hauen jka huina ua hoohihi no e iluaa o ka I moku me na kane Malae. ke kau aua v j Lakaniana maluna o kona ua lioouoj nolio mai la i muliwaa ke kaikamahiue Bojrame ka hoohoehoene mai Lakamana 3 jme ka hoike pu ana mal ucj lioi i kona hioI hiona aloha i koua Haku Pu I ili aku la ua Bora uei i kona mau lima uu I ka a-i o Lakamana» hilinai aku }a hoi ma ka o ke alii Lakamana ; a hoohai tu.\ % J4iu«dvu la me ua liiohiona kunohonu o ke aloha aua"a ho^iu, iho la 0 Laka ~ : nvanr|ftr a hn ae l;ji ma kona mau | Hmn7 Ia ma wa'ai uio. o % Laliamunu uo k* | lvii uu^m i\o :ua' aku hojjf I\^nia.. r,v.i .nnuv o lvOiu\ Lana auu ua kauoha .aku Ta oia i ua wa|uuv Papua ho ekolu ua- ! ueri e hoouoho Uke ia ma-uua e ua moku leha, o hoouolio pu r.io ua kaue a lakou.i uuj kanake ai, a i a.loha ai !wl; a ua lioouohou Ihe kauahiku kuuunnal'una kaue u\c ua wajhiue he.k;uu\hiku kela laoku

keia mokn ; a pela i nohoi|jke ai na wahine Papua ine ka rnau kane i aloha ai. Pela iho la ko Lakr āana hoonohonoho ana i mea e ~y hakaka ole na wa-1 hine me m ,■ -* ■:e ke ano mau oka - /y nohona kanaka, naawiiinhAo ka poe mea wahine ame ka poe mea ole. Nolaila ua lawe Lakamana i' eia poe ma ke ano »: hooluo! u, ipono a >#ohua mai ina hanauna opio, a - ie 1 e hoohihi ole aku ai na kanaka i na wahncv o na mokupuni e loaa ana* ■. 1 ka la i hiakaukau ai ka holo ana o Lakamana ma mai Papua aku, lia ikeia aku a he līiau moku malihini e kaalo ae ana.ma kahi kekoke mai i ke awa ku moku, a i ke kokoke ana q!*u ua ikeia he mau waa panihu, oia hoi he mau waa nunui; waa kau'a, mai ka mokupuni mai o Niaka na ka Moi Sāpadiim i hoouna mai, e hele e hu!i a e hoolohelohe no na mea pili ia Lakamana; ahē jfmu moku 110 hoi e lawe ana i na palapala a me na lono mai a Umeha mai a me na lioaloha apau oluna ona moku. * Ua halawai pu mai la o Lakamana me kekahi mau Luna nano i lawe mai na leta; a ua haawiia mai la he leta na Umeha m.ai aloha mai ana i u oo Lakamana, a ua he- ! uhel u iho o Laka mana me ka uwe ana e kahe aha na waimal;a ; oia keia leta malalo • 'io nei— HaLE ALII 0 NIAkA. I l'i<H llakn kc alllM^kle XaJcaniana Aloha o<-+ —Eia wau ke noho nei me ke' ka: ::i uliu ana nou, me ka hoomanao mau ana ;a oc. Ua loihi na wa oko kauā kaawale i.na, aohe Wahi hiohioha oii i ikeia aohe hoi 'he. mau moeuhane i hoike mai i kou mau helehelena, he ole loa no, ■ Nani kuu mehauleha e nolio nei Eau wa!e nei o kuu manao , i: \ . ' A liea la hoi oe hoi mai e kuu alolia? A hea la hoi kaua hui olioli hou ? He oiaio ua hoomanao mau wau ia oe ' A nou ka'u mau leo pule e pule nei A ke noi mau nei no hoi wau E hoopākele mai o Araguno ia oe A e hoihoi mai h6i o Wikakiri ia ofe v A hui aloha like kaua maanei .lle ka kaua kamalei aloha e ola nei: E kuu Haku aloha nui ; —ua loaa aku !a ka mea a .kou naau e hoohihi ai,i ei a«. Le aloha ia inam\ia o kau wahi ha mehamelia nei ? ; Ua oi aku kou aloha imua e < , o ke gu!a me O* j'u al|aa ua oiaio loa, aua ae v *nea kino lla nani mailoko mai e aloha, he J:;;il.aina- * * 1 , ! hine na hio,Jona me he hoku ala o ke ao ul'*a o kona mp aakane no liiae ka Fa, a ua kapaia iho iH* kona inoa o, Alina Maui. lau e honi ai laia, ua hoomanao mau wau ia oe, e kuu Haku, ia kaua iloko o ke aua, .. kaua i noho kokoolua ai, a ua hoomanao inaa hoi \tait no ko\i lawe ia ana eke kahihiu a loaa ae ai wau ia oe iluna o ka *anu nau no |oi an i hoola, Aohe 'po-

_ _ . . —. .... • ■ ina ia'u o kou hoopakele ana ia kaua iloko, o ka hale paahao ma Menanakahau; a me na wahi no a pau au i hoopakele ai ia ? u me, kou mau lima, i Mai make wau ma ka moana ; E ole no oe e kuu aloha Mai make \yau maloko o ke ana E ole np od, ola ai wau, *: Nau i hoop J akele mai ke kanaka lal Nau i lawe mai ka welelau laau mai Nau i hoopkkele mai ka Lakahaha mai A mai na ihe wela mai hoi a lahaka - E kuu Haku ! E kuu alii ? E kuu aloha ? Ha bi aku anei na mokupuni . mamua o kuu aloha 1

Ua f oi aku ē noho wau ma kou poli | Mamua o nei noho mehameha ma ka Halei alii " : E hoi mai k ke aiii, e kuu Haku I hliuoli nui ai o Niaka me Sumatera j A e waiho aku wau i kuu o!a ma kou mau wawae. ' . ! E aloha no e kuu Haku Oweiu no me ka puuwai ehaeha | • Umee.a . I ka pau| ana o ka Lakamana heluhelu i a,na i keia ljeta a Uiiieha, holoi ae la ia i na j waimaka e kahe ana, a hoomaha iki iho la i e noonoo aiia no kana aloha mua no ; Ume- j ba, aka ua paa kona manao no ka liele ana c huli aina,|a e pepehi i na kupua ino a pau. | Aia ma ua mau waa kaua nunui nei, ua j I i na mea kaua me na lako no ka j hele moanaana mai a Umeba.mai me Sa- ] pidina ; a he mau kanaka pu kelenlii i hoo- J iliia mai e likali a e kiai ia Lakamana a he! mau wah'in'4 Maiae pu kekahi i iiolo nialu; mai maluna o ka moku no ke ake nui e ike j i ka lakou mau kane i ho!o pu ai me Laka-j mana. , 1 O na waliine Malae he mau wahine oluolu loa lakou a he hooponopono hoi malalo! \o ka malu o ka lakou mau kane ; a he poe' j hoomake ia lakou no ke aloha paa i ka poe | kane a lako|i i alolia io ai. He ! nui o keki j>oe wahine Malae ; —a hoonoho i pu aku la \iji Lakamana nei ia lakou e noho ' pu me ka [lakou mau kane maluna o ka ! moku. | : ,'>] j Kauoha aku ia o Lakamaua i kekahi o na ( moku i ku rhai ai e hoi aku i ka mokupuni! ' o Niaka i aku ai i na huaolelo a me! ' ko Lakam i a imua o ke alii wahine /ieba hoi na kanaka b iunaoka' moku ■ | \ aku ai i ma Nia- j | kn ua Ooili aku la 6\\ i ka-| ' na * a m' na huaeielo penen| ; Waakaaa he® moana, j • : Ma ko kapakai o f:\p\u\, j | īknu ulo/uu I j | Kc aīu o JYV ka Kh t , | £iu uo Wiju ke ola uie ka I nuuiao mau oe. Ap!e kuu uhaue I ia oe, a o oc ( hookahi ka mea i kiko' paa loa , | ia ma na kia, hoomanao o ko*ti puuwai, j j E kuu alojha o oe ka'u' aloha mua, a y. oe wale no ka % u aloha piaio; aka, e kala mifl.

oe ia'u iio'ko'u puikl aloha nna me kekah'ī mau wahine, i ko'u haalele ajia aku ia oe. Ua loohi.a ia no u*au i na pahple a ka naai ; me na koii ana o ka man§p, aka, !ie mau ki* ! kiāo makani wale no ia a pau ae. AoLe ; wahiue e ae ma ka papa o ko'u ! puuwai. ona kaua ana a'u a lanakila, me I ka lilo ana mai o na mokupum iu'u, aole loa jia i oi ae mamua pu. E Umeba e; —he mea pono anei mahope ka hoopaiua aua o ko'u ano hihiu, e nohp iolo wale iho j iio e moe ai ma kou mau lima ? I wau i ka hana a ka wahine kupua mikai kiri i kauoha mai ai ia*u £ ; hana

liioi 'a Araguno i hoike mai ai| maloko o ko'u I naau. ;;; ...... ::j%; ®;-āi E hoomanawanui e kuu aloha e hoi aku no wau ; a e hui hou kaua me na kuili hooniponipo ana o ke aloha ; i oi aku ka makaj mae mamua o na wa i hala. , Maloko o kuu naau.ke.ho.ni nei no.au i kuukamalei Alina Maui. E malama pono pe saia a hiki iko kakou hui like ana ; a e hilinai mai oe ike aloha oiai o kan Na Araguno e kokua ia oea na \Vikajiiri hoi e hoohui i na uhane o kaua maloko o na hihio. | Owau no me ka| poina ole, j , -- -V,., !:- .'h: j; j ika pau aua o kqia kakau ana, u haawi ia aku la ma*ka lima o ka L|una nana e lawe imua o Ume.ba, uu ae la; ka heleuma o jka moku a kau ae la hoi na pea, a hao aku jk ka makani; e holo ana lakpu ma ka Likijna mai ka mokupuni aku o Papua. A hala j kekahi mau tebedoma loiiii |ina ka moaua, jua pau ka wai oluna o na moku, a nui loa |ka pilikia ona ohua, a nui hoi ka poe i I make. . : : ' : ;; .;. : ';^^ i Ua hakaka kekalii poe oluna o kekahi j moCu : a o ka pōe ikaika ua oaa nui ko la- | kou wahi wai. no ka mea u; k hooemiia ka | inu ana o ka wai lie hookahi! puna wale uo jke kanaka ; a no kt ia mea i aume- | ume a 1 Kimaka ika wai. Aole hiu wai o I LakatUuiia a liala na la tkoiu s a o Bora ale no "*** 1 -waihoia j nona. Mnhope iiio ua huahiJa na mea oluna ona moku i ka ike ani|aQhe iuu \tai o Lakamana» nolaiiii ua pau lakoaaun.e ume ana no ka wai» a liookao J\ V* V# * 0 4.4 . lie pu ana; aka nae ua nui Io!i ko lakou piiiI kia, a hiki ole ke uuml a ua mu lakou i ko 'lakou mau kulu hou ame na mai e ae t i mau , aku ai ka puu. j # j Ika hala ana ona la eha o' ko Lakamaua I iuu wai ole ana ua hoomaka uiai !a ke omai{mai o kona kiuo ikaika* a ua nawaliwali loa, ja komo mai la w ka manao iloio ona e make j koke aua ia, uia aole e loua o na wahi w ai» |.mai kekalu kuaua mai s a i ol<j: i kekahi waI hi aiua paha. Ua aneane pau ke alio ou oo Lakamaua 9 a ua hooulukuia hoi kona ueonoo im ke uoi mai a ka poe i uawaliwali e iipi hou ka mojku i Papuu, a ma keia uluku 0 koua nooueo .ua mauao oia e lek Hoko 0 kjc kai ina aole , walii aina e ike ia aku i ka hala ana 0 na

I?, * 1 ma. Ku a€ la ou op-Lnkamana ma- ; ;>pua o ka ihu o kona moku, % oia no hoi ka moku mamua e holo nei, a kahea ae la me ka leo nui, " e Araguno e hoopakele mai ia makou o make auanei makou." la wa lohe aku la ia he leo kahea mai a Bora mai, oiai aia ou oo Bora iluna o ka i-a o ke kia mua e nana ana ma o a maanei me he kaoaka sela moku la 3 ua kahea ae ou oō Bora aia'ka aipa. < I *■ ■ ■ A maliope >keia aku la na p&o mauna o ua nei, a ia lakou i akii ai, ua ike ia aku la he mau aina maikal e nee mai ana iloko o na ulu laau ;'a i ke ahi- . ahi4lS''lfsu # na heleuma o lakou nei, a lele aku la na waapa i piha i na ohua i uka a loaa aku la ka wai, me na hua ai, mc na inea maikai e tie, aohe nae kanaka. He wahi aina poepoe keia, he mau kua* hiwi nunui a puni; ahe aina maikai nae ke nohoia. Ano ka loaa ana o na pilikia ia Lakamana ma, ua hooholo ou oo Lakamana e noho ilaila no kekahi manawa e hooluolu ai ina kino nawaliwali; a no ko Bora ike mua ana ia aina ila kapaia ka inoa o ua air.a la o Borabora, *