Ka Puuhonua, Volume III, Number 13, 14 April 1916 — KILA a MOIKEHA HE MOOLELO -:NO:- Ka Hookolo Ewe Kupanaha-A ke Kama Kapu a Hooipoika-malanai i ka Nalu-kee o Makaiwa. [ARTICLE]

KILA a MOIKEHA HE MOOLELO -:NO:Ka Hookolo Ewe Kupanaha-A ke Kama Kapu a Hooipoika-malanai i ka Nalu-kee o Makaiwa.

Kakauiā e -Ai-ie/i . ELUA. 0 Klila mfc k:xia kupua ma ka moku o, ke i Lua (Oahu nei) —Ka Holo Ana oK':a~ Meikefaa 110 Tahiti. / ■ A"T—' No ka mea iloko o ka malie maikai o kekahi la o kela mau mahina a ke'lii opio o Kamawaelualani e .nohe ana i ke kaha o» Kaelebuiuhufta, ua ikeia rhāi ia ka aUwaa o Kahoaono, kekahl o na'lii koikoi a kaulana o Aamakao, i Kohala Akau ika hooiho aku mawaho. pono ae o Honokr?a. He v/ahi keia m,aluna iki aku o ■ Kavteihae. . E alakaiia ana keia, auv;aa e' ke kaulua o ke'lii Kahoano ame ke kauiua e lawe ana ia Hanalauihiihi, kana let aloha he kai- 4 kamahine. Oiai na auwaa e nanea ana ika pahee o ka holo na waa a hiki i ko iakou kaapono ana m&Ialo o Kawaihae, a mamua pono mai o kela i kapaia o Manienie, ua lohe ae la na poe apau oka aina i ko na auwaa i ka nu mai o ka makani Mumuku i ke kula. No ia mea, ua pioo ae la ka manao o Kahoano, ke'iii nona keia auwa,ai a pela pu no hoi me ko ka aina poe. I kela wa no līoi i loheia" aku ai ko Kaolulo leo i ka hooho ana ae penei: "Aloha ino ka hoi keia auwaa!" Ika pau ana ae o kela mau ,olelo, o kona holo akn la no.ia kahakai. ' Aole he mea i ike houia nona a hiki wale no i ka pae ana mai 0 na auwaa apau V kaiae o Kaelehuluhula me ka' maalahi. I ua Kaoluio nei holo ai a hiki i ka paena waa, ua au aku la oia rae kona ikaika apau no kahi o na auwaa e holo mai ana. Mamua nae 0 ka hiki ana aku oua Kaoiulo nei i kahi o na auw«ta o ke'iil o A&makao, ua loaa e mai la na auw&a ika makanif ao ia iho la aa kauiua 0 ke'iii Kahoano ame ko ke kaikaimahiae iloko oke kai, a au ana mea apau lloko oke kai. ona kaukahi hoi 0 na aialo a me oi ohua, ua pau iho ia i ka paiahuii ke alo ilalo me ka lilo ana o na mea apau i ke kaL Iloko no uoi o ko lakou pahaohao nui, ua ike aiai lakou 1 kekahi o na kaulua 0 ktln u* hoolaaaia &e. He keiki opiepio ka<aaka ui ka me, uoe aku aoa a pill mi k&hi r mahine ali! e iLo

'a lalau iho la ua Knolulo nei i ua ua kaikamahine nei a hoo ;kau ae la i!una;o ka waa. Ua jhoomao aku la no o ia I ka hue j ana a pili ma ka aoao o Kaho- ; ano me ke kahea ana i-ikii 1 r.a | hookele waa o ke';ii e |mai a kau iinna oka waa. I jka pili ana no p n-i kaulua ;na ka aoao o o kona _hoopu iho la na ia a hook,?u. ae la īaia iluna o l?;a -waa. I hakalia no a kau ke'lii ame na hookele waa, ua hoe ioa aku la keia i ko lakpu kaulua e kau ana a kokoke i ke kauluā o ke aliiwahine" opio. Mnmua o kona haalele ana iho, ua kauoha iho la oia i m hookele e makas|la loa. I loa no apau na oleio, o kona ku ae Ia no ia iHuna a lele aku la iloko oke kai, a ike houia aku h i ka hoe aaa mai i ke kaulua a pilf ike kaulua o na'lii e kau aaa. Ua kuhikuhi aku la ua Kaolulo nei i na hookele i ke ano e hooholo ai ina kauiua iioko oia manawa, a heokuu aku la ia k~ kou e hōlo e mamua. Ua lele hou aku la oia iloko o ks ka no ka hoopakele ana i na kanaka aku i koe ame na auwaa i palahuli iloko o ke kai. Ua oleloia ae, aole he ola, aole hoi he waiwai i nalowale aku l ko lakou wa i pae aku ai i ka ®tna. Ua pae mua ?ku n* Icaulua Dūio ka maalahi, miahope Jho oko lakou haalele ana iho ike keiki hookalakupua i ks wa no e kamau ana kelc< hct.v lele Hau?i o U& pau a .malie loa kela ai kahuluhulo s ka m&nawa a in mwaa kaukahi i pae aku ai. Ua kii ia mai ke alii opio a me kana kaikamahine e u-a'iii i hoofeglmaaiEa mua ia lakou, a hookipa aku la i na malihim ma lokO ō ko lakou mau haia e bo~ ho ana. Oiai no nae, b ke

jfaqlu mm nj ia o ko l&iou nei |biki ana aka i ua kaha ia. I ka (pau akoakoa ana aku o ba au-l waa i ka paena waa, ua ike inai la na'lii e piha mai ana ma kekula i ke ku aku, o Kaoluio ilana o Kuaiako mua, kekahi o Qa auwaa o Kahoano ke'lii o Aamakao. Mamuli o kela ikeia mai o Kaolulo, ua lilo ia i mea nui i aa'lii me na kamaaiaa o ua kaha ia e kamailio aui ai iwaeaa o lakou iho, meka ninau aku a niaau mai, i na paha|ua hiki io aku ua w ihi keiki i ahi o aa auwaa poiāo ai. I ka lohe ana nae o K^hoino Ike'lii 0 Aaaiakao, n*a:a i ho oiaio Joa mai elike n?e n ■:# :::ea a oukou e na hoaheluhelu o keia pepa i ike mua ae nei. Ka -:i2a hoi naaa i loa a* % 1 na maaao anoainom «frse k\ nunao &wahuu o iia'iii ame ko lakou mau kauaka no ua wahi keiki nei. Ina wa no na apau e akoakea ae ai na*lii

maluna o ko lakoil papaaina, e ( ninau mau ana ke'lii Kiho^a^no: kahi keiki numoana v;iwoDl'i. O | ka pane mua ao . nae e-.hoikei.i!. aku ana, o ia kei^: ■ i "I-na iho iv;ae:i ; i o ksia! ?ehulehu e maalo'/.o aiiu nei! J,f Mn.maii '/ kt haohao o ua| Kahoano nsi i ka hooko oieicTo ■ knna iini e h-:!awai kino hou m^ ! kona hoopake!« ama kana kai-; kamahine, ua nonoi oko« aku l-a J oia imua o k3*lii nona ke kaa?ka ; " e hookuu mai i kahi keik j kaliu o ua alii nei ao kona ike j aku. Aka, i kala..- wa a ua Ka-1 hoaao ueii aonoi akuai, o Niu-| loahiki kekahi e nono pu ana; iloko o ia anaina. Noiaiia, ! kaa e aku la iaia ka ohlo ae: "B hoomaaao ih > e kuu Ha-' ku i ka pohu la'i i Waimahana-] iua i kau mea i haaa aku ai no j kau kauwa i keia|wanaao iho laAole anei hoi oe i hoouna aku nei iaia ame Kaihenui no kahi o Kaumalumala ma rne kou ole'o pu aku e hoei rn*\i kua i k* ka | k -hi,ika o ka la apopo i ke kaha' i2si. manao nei au, ma he wahi kuleana ko'u maluna o ke' keiki, he me?. malkai ka hooko, ia ka iini o ko kakou makamaka ma ko kakou wa e paina ai i ke, ahiahi o ka! i apopo. Nokaj m-?a, he kaaak-?, hele ma-i oia i, kel~ an l ) keia manawa." .. j I k?„ hoomnka ana aku o Niu-J loahiki e kamailio aku i kinohi,! ua hoomakue iho la kona mau! maka, me ka manao ana iho ua \ poho waie'kona manao. Aka, i, konā iohe ana aku i ko Niuioa-1 hiki cifelo ana ae, "he mea maikai ka hookoia aaa o kona iini,' > . ua lada hou ae la kona manao' me ka -hauoli aui. He hookahi wale. no mea uui e kali aku ai, o| ia oo ka-hoea m.ai o ia manaw?.,! ! Ka manawa hoi a ua alii aukai' [nei o e ike aku ai i'ko' lakou iuea nana i hoopakele, mai mai loko mai o na pop'K-i kia i kau aku maluna o lakou ; i • ■ i ma ko lakou huakai ma ka mo ! ana. >j Nolaila, ua hoopau loaia ae j lā ka noonoo hou ana ae no ia ! manao hoopihoihoi oiai '] aia lakou apau ke nooaoo k' ao ; na lealea o ka manawa e hlkij mai ana. Oiaf, eia na T lii ka-| maaina ame ke'lii malihini kel akoakoa like nei ma kahi hoo-' kahi. Ua nooaoo nui iho la !a- ■ kou no ka lakou moho kukini e • hookomo akū ai me Kihiīoa i laua o Kaihenui. I ko noonoo nui ana nae, ao!e he • msa a maopopo iki ia L>ko v u i ka ? moho e hookomo aku ai no ke J piiopi-?ni ;t!e na moho i mao' popo ma u No ia maopopo c!e,i ik* waiho pu waieia iho h no a| >':a kekahi I?, vie ia e ike nona| iCIO. j| | I Is. h ; ki io ana mai o ka un-. nawa-ma kekahi la aei o Kih;--loa ka mea mua i komo ae uu-| tuua o ke kahua no ka hoau aua^

i. ko n a mx u wawae rna kaaa haaa i hele ai a iehia ina tnakahiki akoi mamua. Oiai ua Kilvloa nei e _hōokik--ihak;..ha .aaailoko o ke kahua moko:iijkc, ua ikeia aku 'a o Kaolulo ike ko■no aii/i ae maiwaeua mai o» ka ; aha kaaaka e kuku ?< o ko- : na wa ia i ko:nc aku ai iloko o |ke kahaa inokonoko. I u-; Kai lulo ne 1 i hele *e ai a kū maa:ua ! o alo o Kihiloa. ua rxinra aku 'la oia iaia i ka loihi o ka pahu e thoJo ai laua. Ua hai mai !a no ! hoi o Kihiioa «ne ka muikai i ka I olelo ana mai: ! "Mai keia w&hi aku no hoi e 4 e holo ai mai keia pilikahakai | aku a hoea iuka o Paa&o, a ma i.ia pilikahakai no hoi a hala ma ! kela aoao ? a mai laila, āe a hala jilako o Kohala-loko, hoomau ae jno a na a' .hoaa i jWaipio. Mailaila m?.? ? hoi po- | iolei loa mai a hoea i keia wahi | a kaua eku nei. O ka panina jno hoi ia o ka heihei aaa o keia imauawa aku. Oka iua o naj£teihei, he holo ao h.oi oa keia [kaha aku a naia ma keU aoao e j puka mai ai ka ia. Malaila ae ja hiki i Waipio, alaiia, hoi ioa jmaino keia wahi. Okn ekolu 10 na heihei, he kaapuni a puni | keia mokupuni. Aole hou aku jhe mea-mawaho o ia. Pehsa iho j ia ia i kou manao?" I No keia ninau I ( ca-Jk-ika ada Kihiloa'nei, pane ,;>;ku iaua Kaolulo nei 1 ki olelo ! c'.na' aku: I ''He ai'iiKai i:-o keia mau mea" au i hoike mai la e kuu hoa. O ka pilikia *-a!e no ma ko'u aoao ; e ka o i.bi no ko'u malihini, i oiai, aoie au i ike ike alanui a I puni keia mokupuni. Ak» nae i hoi e hoao aku. no paVa ka rnea j e ike aku ai, a hoi hou aku la ( oia iloko oka aha kanaka. I ka hiki ana ae i ka maeawa 1 i makemakeia e hole kv. lieihei : ma ia !a, u"a hoohelo mua i,» iho ;laeholo ma na, Koluila wale ino a faoi mai ma Waipio. NoIlaila, ua hoomaka iho U ka holio ana ika manawa i lele ae ai ina kukuna hope o ka elemakule |La maluna ae -o Maunakea, ma- ! waena o Kihiioa, ka moho i ike ; nuiia a i kamaaina ao hoi i kona moku o fiawaii ame Kaoiuio kahi keiki maiihini i ike ole ,ia kona wahi i heea mai ai. Koe wale iho no ko:xa m.-iu ho r ihanau ame ko iakou haku dii epio. Ua hoeue i ae no aā ulelo no ka hoopaa »i(ra i \m\i p:li ur ona moho. Aka, ua. hoo'e ioa sku o Kaolulo i ka hanab. ana o la mea. No ka mea, w&hi ana aoie e ikeia ka mama meuaiia. Oiai, hoio ia hob aaA r«o ka m .10li e ueikeii ae \ kana mama maoli i ka hela ana ileko oia loa. I keia holo aua a ua uiau moho .nei, e holo mua aana Uu& ma \Vaime4 aku 4 hoea i WaipL\