Ka Puuhonua, Volume III, Number 16, 5 May 1916 — NA NUPEPA HAWAII. [ARTICLE]

NA NUPEPA HAWAII.

He nui a lehuiehu na Nupepa HawaiL i,pa'i ia, a i' hoo'uhaik iloko o keia Paeama Hawaii a Teritori hoi, i Onaia e na Haole a peia hoi ene ua Oiwi Hawaii. Mai ka hiki ana mai ona Mikanele i Hawaii nei, a mahope mai ikawa i hoomaka ai ka olino aaa o ka malamalama o ka iloko ou e Hawaii, ua hoomakaia ka hoolahaia o ... q ka Oihana Pa'i Nupepa. Oka nupepa'mua loa i pa'iia ma ka Oielo Hawaii mai ke Kuia Nui mai no ia o Lahainalana i ka Feberuari, 1834, oia ka Lama -Hawaii, a ia makahiki no ma ka mahina o lune i hoopuka mua loa ia ai ka Nupepa Hawaii ma Honol'ulu nei, oia ke Kumu Hawaii, a ma na makahiki mahope mai i pnka ai Ke Alaula, |Ca Pakipika, Ka Elele, Ka Hae o Hawaii, Ke Auokoa a me kekahi poe nupepa eae i maopopo ole aku ia makou. A mai «ka hoomaka ana mai oka makahiki 1880 a mamua iki aku i komo nui ae ai ka Oihana Pa ? i Nupepa ma ka hoolaha ana ina Nupepa Hawaii, pia Ke Kuokoa, Ko Hawaii Ka Elele Poakolu, ka Nupepa Puka La Ko Hawaii Pae Aina, Ka Hoku o ke Kai, Na Lani Ehiku, Ka Hoonanea, Ka Oiaio, Ka Momi o ka Pakipika, Ke Au Hou, Ka Loea Kaiaiaina, Ka Makaainana, Ke Aloha Aina, Lahui Hawaii, Ka Home Rula, Ka Holomua a me kekahi mau Nupepa Hawaii no 1 nalo i ko makou hoomanao ana, * hiki mai nae i keia la, he eiima wale no Nupepa Hawaii e pa 7 i ia nei i keia wa, a o ka iima o iakou, oia no ka hou "Ka Puuhonua, >> ona Ka~ naka Hawaii, i puka ae nei i keia mau ia :ho ia no. He eko iu nupepa e pa ? i ia nei keia kuianakauhaie a he elua ma ke kulanakauhale o ka Ua Kaniiehua o Hiio. O na nupepa eiua, oia Ke Kuokoa a me Ke Aloha Aina, he mau nupep* ia e pa'i ia nei, a ke hooiahaia lei no hoi ro ka pono 6 ko kakou mau Oi\yi Ha-; eia nae, oko iaua mau Ona, o ko kakou mm Haoie no; aole np a m<»kou mauam aku : ka lawe rna ia mau nupepa irei nou e| hooaaauaoiii ai, Ona nup;pa elua i pa ! i la a ioo!ahaia hoi w? k- kuianak;?u

hale o Hilo, oia Ka Hoku o ' Hawaii a me Ke Ola o Hawaii,! ✓ke Ona ia nei laua e kekahi j poe kakaikahi o ka LaHui Oiwi Haw.a.ii; a o na pomaikai e ohi ; ana no ia ma.u Oiwi o 'ka Aina; |aole no a makou keakea aku i J na. Oiwi na lakou e kilohi nei i jko laua mau koramu, he mea pono ia kakou ka iawe ana ia| 'oiau nupepa i ike kakou i kekahi mau hoonaauao ana mailaila mai» j Aka, ma ko makou aoao ke- ( kahi o na nupepa e pa'i ia nei jma keia kulanakauhale, i puka aenei v ke»a mau la koke no ma ka inoa u Ka Puuhonua" i Ona ia e na Lala oka Hui Puuhonua |o na Kanaka Hawaii, oia ktka:hi ona nupepa kupono loa e ! hookipaia aku ma na Home o ' : kakou pakahi a pau, a e iilo hoi! i milimili na kakou ka Lahu i Oiwi oka Aina, no ka mea, o , ka Lahui Oiwi kona Ona, aole i aka, o ka. poe a paii e komo ae ana iloko o ka i Hui Puuhonua 6 na Kanaka Hawaii, o lakou iho la no na Ona o "Ka Puuhonuu." He wahaolelo keia ma ko kakou aoao o ka Lahui Hawaii, e like me ka manao i hookahua : ai ka Ahahui Puuhonua o na 1 ■ Kanaka Hawaii, e haawi ana i na kokua i na poe i hoopilikia wale ia, a e ike ana i ko kakou : poe i noho nele io maoli; e hoo- , naauao ana ina keiki makua ! ole, e like me na mea e lawelaiwe ia nei i keia manawa; a ina e komo io ae kakou iloko o ka | : Ahahui Puuhonua a makou e 'noi aku nei pela, e loaa ana ia kakou he kahua onipaa me ka j wikani io maoli, a e loaa no hei ! iwikuamoo no kakou iho, e like| me ka mea i palapalaia. 4 E| kokua mai no ke Akua i ka mea kokūa iaia iho." 6 Ke hoomanao aenei makou i ka olelo wiwo ole a ka Lunahoo ponopono o ka Nupepa Ke Aloha Aina ma ka po o ka hālawai a ka Ahahui Puuhhnua ona Kanaka Hāwaii, ma ke Keeaa Heluhelu Buks o ka Lehulehu, • Apenla 24, 1916, penei kekahi! oia mau olelo: "E hoike mau aku ana au iloko o ka'u nupepa ika Nupepā "Ka Puuuonua/'i oia waie no ka nupepa e hiki j

ole ai i kekahi Kanaka Ilawaii ke alo ole ae i kona lawē ana, no ka mea, oia ka inoa i kupono ia kakou "Ka Puuhonua o na Ka- : naka Hawaii," aole no nae Ukou i papa h 1 ka lawe ana i na nupepa e ae, aka, o "KaPuuhouua ke kupono no kakou." Ina e laweia ka manao o keia Lunahooponopono Opio o kekahi o ka kakou mau wahaeielo a nooaoopono ia> ua hiki ke hoooiaio ifio, aia iloko o konapuuwai kq makee i keia inoa Ka Puuhnn»-*, a o ka hopena e I!Io ae ana oia iXa!a no ka Ahahu: Puiihonua o na Kanaka Hawai. ka hlo no ia he O.ia no ka

Puuhonua a makou e manao aku nei, pela iho la kakou a pau e pono ai, aia a lokahi kakou e hiki auanei kekahi hana 'nui. E nana ina Anonanona, na mea liiLi loa ake Akua i hana mai ai, i ko lakou hana ana, hoj ahu no iakou ma na hunihuna . iiilii, a ; ka hapai an,a ina mea , nui, houiuulu pakahi lakou ia ' lakou iho a hiki i ka ana o ka huina e hiki ai ia lakou ke ; hapai ae i kekahi mea, nui, o ka ( hiki iho Ia no ia. PeheA e na Oiwi Hawaii o ka Akia? He wahi. kiko w*le 00 kakou iloko o na Aur-u.ii Nui o ka honua nei, a ua heluia ko kakou wahi ikaika i koe. Ao*e anei he mea pono ke nana aku ina Anonanona, i ko lakou hoiliili anamana hunahuna liilii a ku ka puu mamuli o ko lakou lokahi ma ka hana mau ana, a i ka heeu ana aē ē hana i kekahi hana, aole anei e hiki ana? Ke manaoio nei makou, ina e lile kakou ke koēna o ka Lahui Oiwi o ka Aina i poe e hoiliili liilii ana ma ka hoahu. ana ma kou komo ana iloko o ka Aha ihui Puuhonua o na Kanaka Ha waii, a1 ka hiki ana mai o ka manawa no ka hapai ana i ke-kahi-hana. nui, ua ikaika ee ma kou waihona i houluuluia, a o ka hiki sJjo la 110 ia o na hana nui i manaoia, e like me ke ka'hua i no ka Ahahuī Puuhonua o na Kanaka īīawaii a o ka Nupepa "Ka Puuhonua'* kekahi hana nui e hapaiia nei i keia Wa, aia no a lokahi like kakou ma ka lawe ana i kona kino me ka hanai ana i kona ola, o ka hiki iho la no.ia o keia hana nui a holomua no hoi. _ Mai iilo i mea nou e kanalua ai no na h?-awina i kau iho lulia 'o na nupepa Hawaii 1 hala aku mai ka ike ana a ko kakou » mau maka e like me ka makou i hoomaikeike mua ae nei, aka> no ka Nupepa <4 Ka Puuhonua," nei makou np ka Lahui Oiwi oia, a e like me ke ola ana o 'keia Lahui Oiwi,- pela ma kou e manao nei, i kona nee jana ame kona ola, aia no ia kakou kona ola a me kona nee I npa» a pela no ko kakou waha- | oie*o e hoike y.ku ai i kona mau i manao hoonaauao iwaena o kona 'Lahui Oiwi. | Nolaila makou e neaoi aku I nei ikaio o ko makou to, ka I iwi ame ke koko o ko makou [koko me keia manao e hookipa ! aku i ka malihini e like me ka olelo i maa ia kakou ke puaaa ae: E hea i ke kanaka, E komo maloko, E hanai ai a hewa ae ka waha* Eia no ka uku o ka leo. He leo r)o ka manaolana o %i Ka. Puuhonua" kahi o kakou e maha ai, ma o lehova "ia ka ikaika.