Ka Puuhonua, Volume III, Number 22, 16 June 1916 — KALAO KAMEHAMEHA I. [ARTICLE]

KALAO KAMEHAMEHA I.

O na mea I ikeia e ka lehulehu ma ka la 11 o k'eia mahina i hala iho la, oia ke kolu o ka ma lamaia ana oka la oka Na'i Aupuni Kamehameha I. e na kanāk~āTHawaii ma Honolulu. O ke kolu no hoi ia o ka ike nui ia ana o na Hawaii e akoakoa Hke ana a auamo like i na hana hoohiwahiwa i ko lakou la. Ma ka La Pule, luue 11, ma ka hora 11 a. m M ua malamaia e lakou kekahi hooman£o haipule ma ka Luakini o Kawaiahao. Malaila i akoakoa like ae ai na Ahahui Hawaii o ke kulanakauhale o Honolulu e hoomanao iko lakou, Alii, a e hoomana iko lakou Akua. Ua hele mai lakou me ko lakou mau aahu piha, a he nani maoli no na waihooluu i hoikeia mai ia la. Ma ke kakahiaka o ka _Poakahi ua ikela ae'la e ka lehulehu kekahi huakai nui o na Ahahui Hawaii e ka'i ana mai Aa'a Paka mai a hiki aku ike kia hoomanao o Kamehameha mamua oka Hale Aupuni/ Mala» la lakou i pohai ai a akoakoa like no ka hoolohe ana i na manao paipai a Rev. Wm. Kamau.

Mai keia wahi aku, ua hooni hou aku la ka lehuiehu ilokō o na hauoli like ole i hoomakaukauia no k% la holookoa a. pau me na hana hoikeike o na mea -O ka wa i hala 'maloko o ka pa o Hale Alii. . Nui ka nani a me ka hauol 1 - i na aiea i ikeia Ilōko la nui o kakou. 1

Aka, maluna ae i na mea a pau, ua oili mau oianao ano nui loa mailoko mai o na ! hana oia la, a mailoko mai o naj manao 0 na haiolelo oia U. Eia/ kekahi mau mea anp nui' loa i hoomaopopoia: " | 1. Ua komo pu mai na iahui ie, e hoomanao ia la,| | ; O keia kekahi mea ano nui i ! ikeia. Ma ke kakahiaka La| Pule, ua komo pu mai o| na Eka!esia Haole, tioomanaoj i ka la o ho 0 ka Halepu'e 3S|dekokika i | ku ai kekahi papa me \ ke kii o ka aahu kau?. o Hawaii, 1 a maialo pono o kii, Ja pa'i! |ia ka Mcto o Hawaiji, 41 Ua Mau ! Ike Ea o ka Aina i kk Pono," a,! o keia Moto, oia no |ke.kumuha na i kamailioia e naikahu haole, | Ea! E na Ha|waii e! He | olelo kaulana na na |ilipuakea, a penei no ia: U E ike no na lani ■ |i na poe e ike ana li lakou iho,"| jO ka hana ana o nja ' Hawaii. i| ! na hana e ike ai lakou ia lakou i [iho, he mea no e 'ikeia mai ai' lakou e na poe o Waho. mai ej , like me na Hawaii, 'mao Kamehameha I. la, i ikeia! ai e na lahui e i keia La 11 b lune. E hoomau aku i ka ana i kou lahui. E hoonui i ke ano koikoi 0 kou la-hui mao ke j kakoo ana , y la i na meā e kukulu mau aku j ana iaia imua o ke 4o nei, { Aole oia wale no.| Eia hou |kekahi o na mea ano ko'iko'i a kakou e noonoo ai p Oiai, ke ihui nei kakou me lahui e ilo,ko o ko kakou noho|ana, e hoo{nui kakou i ko kakou waiwai io| j iioko o ka aina, a, i ko na lahui ! e. Oia hoi, e hana kakou i na | iiana waiwai maoli |e lilo ai na |Hawaii i poe iloko o |ka aina. j j Penei paha ka wehewehe anā |i keia manao: 1 O na lapana, ua pau loa ia Makou na hana iike eile iloko o ! ka aina. Nolaila, 'ua kauka'i (ikunahaole a me 'na Hawaii 'maluna o lakou no 'na mahele! ■■ hana ano nui * e porlo ai keia ! noho ana. Oia hoi J ua lilo na ! i ■ . . ■■;■■ . a ■ ■ .: ■ ■ 'poe lapana i poe waiwai nui loa l iloko o ka aina, aole' e hiki i na ! . .■■ .'.■■ 5 : j : i ■■■■■ .. . . : lahui e, ae ke lawelawe ao lakou , ; iho me ke ano a lakbu e hauoli; 'nei i keia la ke o!e La lapana.! ' Mamuli o keia kumu ke noho } ■ ma»na nei na lapana[i!oko o na : | mahele like o!e o .ko' kakou ola ' | ana ma Hawail nei.J j | Nolaila, e iike kakou me keia | lahui, a e uhal kako|i i keia ma-| j naoe lilo i poe alakai, hoo; ; nui i ka maikai, a npho hooku-! j onoono hoi iloko o ko kakou | | aina ponoi i HIo ai kj*kou 'i poe' | waiwai' lo } a : hocnujia ai ko ka-| ' kou mana iwaena o na t like' ole e noho nei qp.e kalsou, . * II- Na Olelo Pa:pai aßev., Wii'iam Kamau, Pomaikai ka lehulehu i lohe : keia mau ole'o a pomaikai no ::oi k i poe e hooko ana i 'aa avm \o o; keia mau

Imo No na pr e 1 īahe ole, he mea pono no e hoopukaiā aleo keia tnau manao t hootiuiia aku ai ka o ka haiolelo a ka rnea haiolelo. 1. E hpomanao ka Lahui Hawaii iaia iho, ae uhai ia'K.amehameha 1., ke pookela o, ka naauao hoohana iwaena o na Hawaii o ke au i hala. Aia w?Je no keia lahui a huii nui i ka ike a me ka makaukau, alaila pono; ina aole e lilo ana ia i mea apa mau ia e ko na aina e, O, ka naauao, he ku,kui malamalama mau ia e hoike atia i ke slabele | 0 ka i na kanaka/ Na ka j naauao i na'i ka Paeaina o Hawaii. Na ka naauao no e na ; i aku' ana na paemoku o ka 'popilikia e hoppuni mau nei i na oiwi o keia Teritori. Nolaila, e ala e Hawaii! Mai hiamoe houl B ala e hoopiha ia oe me ka malamalama, a e hookaawale ae i ka pouli māi kou noho'na ae. 2. E aioha na Hawaii i ko lakou aina e like me Kamehameha i aioha ai i kona aina. Mai kuai wale i na pono a na kupuna i imi ai. Mai Moraki waie i ka aina no ka lealea. Mai hoohemahema^ v wale i na" aina momona e hoot % mai nei 1 ke guia a me ke dah\ Mai uhaai ina kenikeni, e hoimakaulii ; e malama pono, no ka mea, 0 ke ola iho la no ia o ka noho ana. E hoopau i ka noho mau ana iloko o nahale hooiimalima. E loaa kou wahi popoi a e malama ia wahi, no ka , mea, ke lilp mai nei na Hawaii i malihini maoli iloko o ko lakou ponoi. Ua 6i aku ke ku o na Hawaii o ka wa i#ala mamua o na Hawaii o keia la. 3. E kupaa e like me Kamehameha. Mai loli lua waleMai hoolilo i kekahi mea e aku 1 meae huki hele ai ia ee i kela 'a me keia wahi. E kuokoa ke kanaka ma kona manao ponoi i 'pono ai 'oia. Ē hoohana aku hoi i ke kaulike iwaena o kona lahui, Oia hoi, e ike iho oia aia iloko o ke kupaa o na Hawaii kekahi me kekahi, a, aia iloko o ke kaulike o, na Hawaii e hui ai na kanaka a ku me he hookahi la. O ke kaawale ana o ke kupaa mai ke kanaka aku 4 ua hoonawaliwali iho ia i kekahi o na hakina ko'iko'i loa iloko 0 ke ola lahui ana. Nolaila, e lilo keia La 11 o j lune o kaia makahiki me konaj mau pomaikai a pau i kumu a'o īa kakou, a e uhai' aku i na manao alakai waiwai i kukuluia imua o kakou no keia makahikū Ua ano loaa mai ke ola ame ka oluolu ia Mrs. Dav:d Kailiwai 1 keia mau la ma'o kona kiia ana' e kana kane i ka pu, ra.\muli o! ka 1 ili ke kumu o kona hana i; i ke'a hana ma o! ka Poalua o ka hule i hal j

E kaalele aku ana ka Papa Kula Sabātl Hookuku q Hawaii Komohana a h ; ki aku i Hilo me ka ao.a i.mau ahamele ma Eaioa'liu, Kona, Hawaii, īune, 17, ama Waiohinu, Sau, īune 23, 1916, a hoea aku i HiloHanakahi, no na hana o ka Aha Paeaina e noho mai ana ma kala 29 o īuhe, 1916. Eleu no. Ao ka lakou mau mele ano bou loa, o la Na ono o K'ons; Nalupe-lupe o Kona i ka Lai; Ka Hana, Kai Malino a me kekahi mau mele nani e lo'u ai ka a-ka.