Ka Puuhonua, Volume III, Number 22, 16 June 1916 — KILA a MOIKEHA HE MOOLELO [ARTICLE]

KILA a MOIKEHA

HE MOOLELO

:N0: £Ka Hookolo 2swe Kupa7iahct—A ke Kama Kapu a Uooipoikamalemai i ha Nalu-hee o Makaiwa. Kakaaia e Olopana-Nūi-Assa MAHELE ELUA. IHui o Kila me kona epau kupu d a raa ka moku o ke Keiki-^li Lua (Oahu nei)—a Holo Ana oKila—a—Moikeha no Tahlti» !■' 3K * ■■■-'■■* .■ ;;;;;;.; Ika pau ana no o keia mau Ihookikahakaha ana aua Kao- ■ lulo nei iluna o ke kahua, ua Ihele loa aku la oia e ike i kona [hakualii. Elike no hoi me na hana a kona mua aku, pela no oia i hoohalike aku ai ika hana ana. A elike no hoi me ka Klla i hana aku ai maluna o Kaihenui ka moho lanakila o ke kahua kukini, pela no ua Kila .nei i' haawi mai ai i na plelo hoo lana manao a me na leo kahoaka no keia kanaka ahōnui ona e alo nei ika inea o na laekahakai. Ika pau ana no oia mau hana a kona hakualii, ua haālele iho la oia ike kahua, a hoi po- " lolei aku la no [ko lakou hale a ' Kaihenui i hoi mua aku ai. O ka mea kupaianaha loa nae ma keia hoi ana a l'aua' e hooluolu 0 ia no ko ka lehulehu ike ana aku ia laua i ke koeno ena alru. Aole nae laua i ike houia aku i ka puka hou ana mai. No keia oili hou ole mai o .ua mau kanaka opiopio nei, ua hele ua hele aku la kekahi mau kanaka e ike"? ikemaka ina paha eia no laua iloko kahi uhiamoe ai. Aka, iko laua hiki ana aku 1 ka hale, halawai aku laua me

ka hoōkalakupua Niuloahiki e oili mai ana mailoko mai 0 ua hale la, a i kona ninauia ana aku, o kana wale no i pane mai ai ia lauā iloko o kela poeleele, 0 ia iho keia: "O ko laua puka koke ana mai la no hoi ia la mamua mai la o'u, o ko olaa ike ole mai Ia no ka hoi ia. Ina olua aole i ike •mai la, me he mea 'la, aku nei laua iloko o kela pupupuaku i upaina al? £ uhaele : aku ana olua e naua. A hooko akii la lāua." I koiaua hele io anaaku nae e kiei, ua ike aku lalaua ia Kai henui e paina ana, oia hookahi wale no. Ua ike pu aku Ia no hoi laua i ka oili ana aku 0 kekahi mea ma kahi puka pakaka mahope 0 ua wahi pupuhale nei. Nolaila, ua hele loa ae la laua mahope o ka hale. Aka aae, ua halawal koke aku Ia no laua me Kaolulo e hoi mai ana ma ke a!o nei. No ia mea, ua ho\ aku la ua mau kanaka nei ;ao ke kahua lealea q ikemaka

ai i na leaiea o ka po. A ia olua e hoi aku ai ma ko olua alahele e hoea aku ai ikahi e maiamaia ai na lealek, o ka olua haanui iho la iloko o ia manawa, oia na kaa haano'u ana i ka nuj maoli oka mama o keia mau keiki. I ko laua kokoke ana aku nae i kahi o na lealea e malamaia malamaia mai ana, ua *hele loa aku ia laua no ka auolo e malamaia ana kja lealea konane. O kahi e maiamaia ai o ua lealea konane aia no ia maloko o o kekahi halau e ku koko .e ana i kahi 'o ke kahua mokomoko i ku pL Maiiiulī o ko laua lilo ana i ka uwa, ame ke kamailio ana no na keiki a laua i haa lele aku Ia e upaina ana, ua ike ole ae la laua i ka hele ana ae o| ua mau keiki nei no ka halau j hula, ka halau pūhenehene, ke kilu ā hoea loa i ka auolo konanae. Iko laua komo ana aku nae iloko o up. auolo konane nei, ua hoopuiwaia mai Ia laua iko laua ike ana aku, o Kaolulo kekahi e konane mai ana iloko o laila. Ua ku malie iho la laua iwaena oke anaina nui e nana ai i ka lakou lealea ana. Ke ike aku la nae laua nei me ka moakaka loa he mau keiki pakeia *ke a akamai maoli no keia ma na ano lealea apau ame |ia hana hooikaika kino apau. Mamua nae o ka hookuu 'a ana ona lealea kukini ame ka mokomoko ma ua Ia 'la, ua hele aku Ia na kahu o ke'lii eplo o Kauai e hoomakaukau i ko la kou waa no ka holo ana aku ma ia wanaao. Mamuli oia hēle ana o na kahu e liuliu i ko lakou waa, pela i loaa ai o Niuloahiki ina kanaka i hele ai i hakilo ina keiki e oli mai ana mailoko mai o ko lakou hale.

Nolaila, i k6 laua nei ike a hoomaopopo ana iho i ka pihalkleu ame ka piha akamai maoli o na kelki, ua hooholo iho !a laua e kiola i ko laua maua waiwai apau mahope o na keiki ina e hoalaia ia ae ana he mau p l'. ana kekahi ma ka aoao mai na makaainana. Oiai no nae, he mau wahi alii ai-ahupuaa w;a le iho no lau?i. He mea oiaip nae keia! No ka mea, i kela wa a laua e ku ana ma kela wahi, ua lohe aku Ia laua i ka ninau ana ae o Ka-hua 1 ke kumupili a Kaolulo e waiho mai ai ma kona no ko laua lealea pu ana. 0 ka pane nae ko Kaolulo aoao 1 olelo ae c.i, 9 ia no kona olelo ana ae: "Heaha auanei ka*u kumupiii e haawii aku_ai ou e Ka-hu-a? Oiai, ua ike po oe ia ? u a me ka'u alii i a-u qai nei i na kai ewalu, he poe in]alihini n:a r kou apau no keia ain,a. heaha auanei k/u wahi waiwa| e pili aku ai. Aka, iiiae, he hod r kahi no a'u waiwai uui e \v?l3iq aku ai imua 0 oukoi|i apau, in^

nae e pai-a-pai ana keiano.o na waiwai o kakou. Oua waiwai nui 'Ia a'u e.alana aku nei imua ou e ke o ia no, kuu mau īwi nei,Jina nae o kou mau iwi no hoi ka waiwai ma kou aoao. Aole i pau pono aku ka, Kaolulo mau olelo i manao ai e ka mailio aku imua o ua Kahu-a nei, ua kahamaia mai la ia e Moaula, kekahi o na kanaka .Jcuonoono a waiwai nui o Hiiea ma Kau, i ka olelo ana mai me ka ieo aheahe malie me ka moa«kaka maikai o na hopunaolelo i ka i ana mai: "Alia hoi oe e hoole e,qiai e kuu hoaloha māikai! Ko ka mea aole no hoi oe i neie loa i na waiwai maoli ma o'u nei eke keiki. Aka n.ae, ke mahalo aku nei au i kau kumupili i - waiho aku nei imua o lakou nei ma ona 'la. E pakuiia iho nae na waiwai maoli o lakou nei mawaho ae o na iwi o ka mea e paajni konane mai ana rr.e oe. I hoo | kahi no ia kahe ana o ka ho-u o Ika pau no ia o ka luhi. He w.aii wai kou e hiki ole aī i na wah ' waiwai omilumilu c hkeu 'nei !"ke hoopaa maL' , j īka lohe ana ma; o Kahu-a ■ ame kona hoa aln . kamaama i i . , 1 keiamau olele ik *ka mai ka | waha ponoi aku o . loauia, ke keiki lalawa: o Hawali .lolookoa, |ua olu iho la ko lakou mauao, me ko lakou m?,nao kuhihewa 'maoli, na lakou ana no ka ai ! (m?ke) o u~ po-Ia K-Lv : !ako !akou hoa paonionl eku 1 mai ai ma ko lakou aoao me ke Ikeiki. Nolaila, i ka, manawa i nin2uia aku ai ko lako-■* manao : i keia pili, ua holo ia :.ko lakou' 1 manao. Oka lakou pane wale no i pualu like ae ai me ka hookakanalua ole iho, o ia keia: