Ka Puuhonua, Volume III, Number 38, 6 October 1916 — HE MOOLELO NO KILA a MOIKEHA Ko Hookolo Ewe Kupanaha-A ke Kama Kapu a Hooipoikamalanai i ka Nalu-kee o Makaiwa. [ARTICLE]

HE MOOLELO NO KILA a MOIKEHA Ko Hookolo Ewe Kupanaha-A ke Kama Kapu a Hooipoikamalanai i ka Nalu-kee o Makaiwa.

Kāieiaia eCKa% . mahklh klua. Hui 0 Kila trre kuna trm leapn mm* ka moku o ke Rjetk?~«U ĪJ6M fOahu nei^— a Holf> ina o Kila—a—Moileeha no Tahiti. u Eia no ka oe i kauhale nei kahi e hiamoe nei, fi kapaia nei mai auanei kakou i ka hoopunipuni?" 4 "Heaha auanei ko kakou hoo punipuni? E kakali malie iho ko lakou a hiki aku au! I hakalia wale no ko'u a hoea aku i ke kai o kulana nalui ke kuia I kula nei. u Ke pa no kuu papa nei i ke kai, o,kulana!u iho Ia no ia. A e au e auanei no paha lakou, fce poe malihini wale no lakou i ke ano o keia kulana nalu. keia he kuiana nalu auia. He elua alo e heeia ai ka nalu o keia kulana, makai mai o ka moana a mauka aku nei o ka aina. Nolaila, aole ia he mea nui o ka hiamoe hihi." No keia mau olelo a ke heiki aa olpwalu like mai la ka leo o ka lehulehu e i mai ana i ka wa hahee o ke keiki. O ia no nae ka manawa a ke keiki i iho aku ai no kulana nalu o Waiolan:a, a tr>a kekahi i kapaia o Kamo-ena-a-ka-ia } ua hooku iho la oia i kona papa iluna o ka ilikai me ke kahea ana ae i ka lehuleh« e kaku mai ana: nana mai oukou ikahana a ke keiki kamaaina i hele a'lehia i ka noho ana o keia mau kaha. "Nolaila,, he liilii wale no ka hana e heea aku ai i kai o kulana nalu, onou aku la oia i ka papa me kona lele .ana aku a kau iluna o ka papa." I kinohi o kela kau ana aku o ua Kaolulo nei iluna o ka papa heenalu, aole he ikaika loa o ka holo ana o ka papa, aka, i ka hala iki ana aku o kona papa mawaho o kuhnanalu, ekahi no a hoomaka aku kapapa e holo. ' 1 ka ike ana aku o na kanaka o uka aku nei o ka aina i keia mea kupaianaha loa i hana ia, ua hoomaka mai la lakou e uwauwa me ka hookanikani pihe i ka i nui ana ae: "Ua oi io aku kekamaaina o ke keiki ia kakou! He hiki io no ka hoi ke heeia ka nalu mai ka aina aku ne, Auwe ka mea kupaianaha e! He. ha'o wale no keia." I "Ua holo aku la ka papa o ke keiki ma ke alahele e hoea| ai i ka lae o Makahanaloa.i

I ka hoea ana aku nae ma kah 0 ēkolu a eha hanen anana malalo mai o ka !ae, ua lbli ae Ia ka papa c. ua K.aolulo nei a.holo aku la ma ke alahele no ka lae o Le!eiw|.' Ma keia holo ana a ke keiki hookalakupua e : hele r.ei no ka ; Jae o Leleiwi, au i ke .kai loa e holo Ia i ka huli makani. !■■ Ua hooi papakoluia ! ae la na| ieo uwauwa e haawi of»ai , t g„ko l ka aina poe makaikai.j Ia wa hookahi no \ ikeia mai ai ko ka aina poe i ka holo arpa mai i waho e nana ai i keia mau hana hookalakupua a ke keiki, Aka nae, aole o lakoii manao he keiki heenalu keia e aku nei iiuna o ka o ka ale ma ke alahele ehoka aku ai 1 ka lae ma Leleiwi me he manu la. 0 ka manao kuhihewa loa i eilu ae iloko o ko lak|ou mau houpo iloko o kela m?jnawa me ka weliweli nui, o ia nc| kela i'a manamana nui ai-kana|ka o kai|uli, kav he Mano-niuhi. Ua manaoia !oa lakou i kela mea, me ko lakou hilinai loa ana hoi, e ana kela mano i ka opu po'ha o kaiuli ma kahi a ka hu'aihu'akai e moe la, a e aluaiu ana i ka hau na-kanaka elike me ke ;ko lawe ana a ke au o ke kai i ka moana. 1 ka manawa nae a! ua mea ala e manao kuhihewa' Io& ana 0 ke ahikanana wawahi. waa o ke kai loa keia i hoea pono aku ai i ka lae o Leleiwi, uk loli hou ae la ka holo ana o kona, ua huli ae la ka holo ana ' a kona papa ma fee .ftlah.ele t pii pololei aku ana no ka lakou w'ahi e la- '■■■. ■ ■■:-. i. ' l ' : ■ ' , ; 'j . ' " ,!' na nui mai ana. I ka ike ana mai o j ua poe nei ika pii pololei aku ;o ua mano nei, a lakou e kuhjhewa !oa mai la he mano, nokah|i a lakou e lana pu ukiuki mai ana, a hoo maka koke ae la ka lehulehu e anō pihoihoi. j Mamuli no hoi o keia ano pihoihoi o ko lakou maii n9.qpoō 1 ka ua mea he piha \ j ka maka'u ame ka weliweli ti ua hoomaka aku la lakou e puehu liilii ma o ama anei, me |ka hooikaika ana o kēla ame keia e hoike ae 1 kona mama|i ka au.; Ee hoike maopopo ojiai la ko! lakou mau helehelena i ka manao paa o ko lakou mau houpo, aia ka pono o kō lakou pae aku iuka o ka aina maloo. Aole loa o lakou wahi mea a nana ae ma o a maane[ o ko lakou mau aoao, oiai, ke kupopou la>9 lakou mau poo ilalo me ke kupaka ana o ko likou mau , - j" ■ lima ame na wawae i q a ianel me ka pioloke. Ke !a ke. pee maInna o na wsa ame ka poe maluna o na papa i ko lakou mau hoolana iluna o na ohu ku ale ame na nalu Ua ehi mai keia puehu frilif o kela 1

pee maniuli o ko lakou weiiweli ioa i ka i'a *nu manamana e na kai uli. I ka ana aku nae o ua v;a ,bikamaeunei a ka hookolohe |nui wale a kakou \ kela hcoir.aka ana aku a ka lehulehu e lana ana'iluna 0 ka nalu p au pelolel ana i kula me ko lakou ika ika apau, ua hoomaopopo kok? iho Ia no eia, ua kuhihewiiao - '- e ua p£e Ia he i'n nahu kapue he maoo. No ia mea, ua akaaka nui ; e !a oia ma ke ano pahenehene, Ua ala ae nae keia a-ka pahenehene a ua Kaolulo nei mu 11 o kona ike ana aku 1 a, o na kaikamahine hu-eu o ka tr.c-« kulehua hookalakupua t Mokau-: lele kekahi i komo pu aku ilck.J ,o kela auhee nui. A o ia ka,ua \ keiki nei a ka hookalakupua"n«ri! nei i puana ae ai: ' ! "Aha! E wela aku ana na' kikala o olua i ka a-uhau o Ma~ kuaiki. He iki-Mea-welawela ia no Pakaalana. We-Ia aku la olua i ka ehu wale no a ka makani Pualena i lawe aku la a wela no—-a, he hoa kamalii." Ia wa hookahi no nae - ana i hoopuka ae Ia i keia mau olelo hoopahenehene i ke kupueu hoo kalakupua Halai ame kona kokooliia o ka makani hu'ihu'i o ka aina he Maluakiiwai, ua hu ae la iloko ona "na manao aloha no ka lehulehu e pahee like la iuka o ka aina mamuli o ko lakou kuhihewa, . I ua Kaolulo nei i ku pololei ae ai iluna o koaa papa heenalu, ua hoomaka aku la oia e kahea ia lakou elike me ka hiki i ka nui o kona ieo ke hoonaueue i na paiapaa o ka lewa, a elike hoi me ka ikaika hiki i ka uwamakani o kona umauma ke kiloi aku no ka lohe aku o ka lehulehu e puhee iuka o ka aina. Bia nae hoi, aole wahi mea a lohe mai o ua poe la. No ka mea, aia ko lakou mau noonoo ikaika apau ke hoopapau ala o ka pae maalahi aku i kula. " Aoie i hooki iho aa Kaolulo nei i kona kahea ana aku ia la« kou a hiki wale r«o i ka iohe ana mai o ke kanaka hope loa e au ana no uka o ka aina. I ka lohe ana mai o keia ka~ naka hope i keia lēo kahea mi> hope o lakou e momoe ala ma ke poo i ka hoe no uka o ka aina, ua huli mai la oia i hope a nana mai ia. C ka mea " kupaianr.hu loa ana i ike mai ai, o ia keia kaauka e holo ana kona papa heenalu no waho o ka moana nui akea. Nolaila, ua hali aku Ia oia a kahea aka Ia me ka leo nui me ka hoike ana aku i kela mea kupaianaha a hkeu I kuhīiewa'loa'ai he i'?, Ua kahea aka|a oia ia laken r $ lel* mau ō!e!cf i ka i an:i ! "fe lakou !a r! F lakou !a hoi? B hufi how knkou i

hope. nei. E_ia ka hu-ha o ka la loa ke ho!o ae ael ika naoana nui akea." "He n'iea hou kupaianaha !ca keia, Ke n.ea kupaianaha no ke kai .popu!ohua-a-Kane. E huli ix./u i na.ia «?e # owai la kei'a ura e fcca!a rr.a inei t;.a kenki k,*n aaina o kdi lilp 1 -O" 2 <oci. •: Q?ai, Uc r- f 'A ula kekahi q kela i i.uhee ai no uka o PohakupwkaJ a o kekahi p-:z hoi o iakoii, eia no iakpu ke :;ii. aku nei Ia lakou nae i lohe mai ai i ka ieo o keia kanaka o lakou i jke kahea aku ia lakou e huli |hou ae i hope ka lakou nena jana, ua huli like mai ia lakou a j pau i ka īanei wahj e kahea aku jhei e.nana mai. J Oka lakou n>ea mua loa nae i ike ae ai i enanawa, o ia no ko lakou ike aaa'mai i kekahi mea kupaianaha loa i ike ole ia i ka manawii mamua aku. i Nolaila, ua lilo kela mea i jhanaia e ke keiki i rnea hou loa ji na kanaka arne na wahine e ilana ana i ku'lana nalu i-pau nui jaii ka holo no uka oka aina |i ka wa mamua aku. I Ika akoakoa hou ana mai o jua poe nei i pau nui ai i ka na- | holo no uka oka aina iluna o j kuiana nalu, ua lilo iho la keia j mea a kahi keiki hookolohe i ihana ai i mea e kamailia nuiia ! ai e lakon, | Oiai nae iloko o kela manaiwahookahi, aia na kamaaina j ike heenalu ke hookahakaha jmailailuna oka hokua oka {ale. A e laweia ana hoi e .ke a-u j O ka moana i o a ianei. i I kela manawa nae a na kat maaina e hookikahaka mai Ia [iiuna o kakala o ka nalu, me jhe mea ala ua hookuuia iho he [pohaku hekau a paa ilalo ka j neeu ole aku imua. Ua hee aku

la na wahine hoekalakupua a mamao iki aku mai kulana nalu j aku ma ke ano hookahakaha, ua hoomake iho la laua iko iaua mau papa me ka hoi hou , ana no luna o kulana nalu, ka hi a Kaolulo e lana aku ana me kekahi poe e ae. Ia laua nae i hiki hou mai ai iluna o kulaua n&lu'a lakou nēi e lana aku ana, ua ninau ae la . *aua no ka loea heeualu a ke ? .Ui malihini, ina paha, ua heea mai o*a iluua oke k«iuiō-, Ua kuhikuhiia s ae eKaolulo e neho hoahuaha ma i ena iiuea o kona C ka uo•ho ar ao ko kau:::.le poe ika LrL:.- aie ka ('ni ole ae. * 1 £**u iua i'U;,.v,.!,uj..us nei o j ■*■» .cv-. i;^: } ua kau \.ua : mau lalani imde imea j ua \yJii kdki hooIkalakupua fcui wa!e nei a ka. % kou. Aole i p«tu %