Ka Puuhonua o na Hawaii, Volume IV, Number 4, 26 January 1917 — KA MOOLELO KAMAHAO o ka LEDE MAMIONA O FARANI ka Naita o ka Hulu Keokeo [ARTICLE]

KA MOOLELO KAMAHAO o ka LEDE MAMIONA O FARANI ka Naita o ka Hulu Keokeo

MOKUNA IV Ka Leta Walohia.—Uhaiaholo Ka Enemi—Paahao o « Lavatera Eia hoiau Kauna opio (a iloko nei o Parisa, he aumu a'o ka-ka pahi oia no na kekahi poe opio. Nolaila, e Pilipo ke Alii, e ae mai ee i ka'u noi, o ia hoi, e hoopaahaoia oia, mamuli o kau kauoha aiii, wahi a ka Iede. <( E Mafiera maikai, ke ike nei au i ke kumu o kou makemake ana e hoopaahaoia oia, ke ole au e kuhihewa, ua makemake oe e hoopaahaoia oia maloko o ka halepaahao ke ole oia e ae mai e mare ou ia oe, o ia anei?" "Ae, e ke Alii, oia no, a noe haawi mai oe i kou ae ana." < Ua hamau iki iho ia ke Aiii, me ka pupuku ana iho o kona mau kuemaka, a mahope pa.ne mai la me ke ulolohi. "Ae, e Mafiera, ke ae aku nei au i kau noi—aka, ke ike nei nae aa, he hana le o ka lokoino keia a'u e hana nei." Noiaila, e kakau mai oe i kou jr.oa maluna o be a apana pepa." Ia wa koke no i unuhi ae ai ua Lede Mafiera la he apana pepa mai kona poli ae a hoikeaku la i ke Aiii, a kakau iho I'a oia i kona inoa. O k-ia apana pepa, he olelo kauoh » e hopui i o L-ivatera no ke kipi i ke Ahi. A mamuli o keia palapala i uopuia ai o Lavatera a hahaoia akq )a iloko o ka halepaahao, a pda Iho la i hooko'a ;n ka manao ino eleele 0 kela Lede Mafiera. A ua holo koke ae la hoi ka lohe a puni ke kulr.nakauhale, a ua lilo ia i mea nune nui ia e m mea a pao. MOKUNA V. Ka Lono Ehaeha—Hoomaamaa Hou o Mamiona me Kona Wahi Luaui —Ike ka Moi ia Lavatera. Kokolo mai la na eheu eleele o ka po maluna o ka ilihonua, a noe mai Ia hs; ka pouliulilnaluna o na mea a pau, aia hoi, opuopu mai la na wena maamaamā" rrma ō ka malamalama o ka mahinia mai waena mai o na ao kialelewa a hoalii iho Ia I ka ululaau. Ia wa e noho o Mamiona m ka aoao o ka neoe o kon&* makuahine naw. 1 wali e moe tna me kona mau ehaeha he nui, a e nahea ana hot oia j ka heluhelu i kahi buke moolelo kahiko o Farant, a iaia e walea ana pela, lohe ae la ia i ke koe'eoele mai o kekahi kaina wawae, a hoomanao ae la ia o' kona wahi makuakane no ia o' Pirimoli, akahi no a hoi mai oia 1 mai kana huakai mai Par:sa ! mai. 1 ■ | Ia komo ana mal o ua wahi Pirimo!i nei, ua hoike mai la kona heiehelena i ke kaumaha, a haupn ae la o Mamiona ua knkalaia k«a paha ke kaua mawaena o na Aupuni a i elaa, ia wa ninau aku la oia: "E Plnmoli —pehea—heaha ka n'uhou 0 ke kulanakauhale? Ua kukalaia nae paha ke kaua. ea?"

J< 0! e Mamiona, kuu kaikamahine, aole i kukalaia kekaua; aka, he nuhou ka'u e hai akn ai ia oe, e kuu kaikamahine, a he looo hoi ia e hoooaue ia ai kou puuwai." . . ."! "Heaha ia? 1£ hai mai oe me ka hakalia ole, a mai hopohopo oe ia'u. E hai mai." ; "E Mamiona, e hoolohe mai. Ua hana ka Moi i kekahi karaima eleele loa i ike ole ia i ke au 0 na Moi mua ae nei, ola hoi, mamuli o kana kauoha, oa hopu ia o Lavatera, kau mea i aloha ai, a.ua hoopaala maloko o ka halepaahao, no ka hewa kipi, a ua—" .. Aole i pau na olelo a PirimoIi 1 ka hemo mai, aia hoi, hiōlo mai la na waimaka ma ko Mamiona mau papalina, a hōoki

pu iho !a hoi ua wahi Pirimoli 'nei i kanā olelo ana, aka, pane aku la no nae o Mamiona. "E kuu makua, e hoomau aku i kau kamailio ana, a mai hookuia kou manao rio keia mau waimaka o'u e hiolo nei." "Ae—ua paa o Lavatera i ka hopuia no keia hewa ino loa— 0 ka.oiaio a me ka oiaio ole oia mea, aole au i ike. Ua hoolaha ia ae hoi ka mare ana o ke Kaona Wahine Marguerite me ke Kauna M6ntpel1er, a ua olelo ae ke Alii, ma ia la e haawiia a{ he lealea hookuku ikaika a me ka ike mawaena o na poe a pau e aahu ana i ka aahu o na Naita a o ke koa lanakila ia la, e haavi no oia iaia.i ka uku nui ioa, a ina no ka huikalaia o ke kanaka kipi, e ae ana no pia. O ka la apopo ka la e mare ia ai ua Kauna Wahine la, a apopo no hoi e malamaia ai na Jea!ea no ka hoohauoli ana f #a paa mare." I kela wa, olino hou enai la na helehelena o Mamiona me k» haaoli a olelo mai la: "B kuu makua, ua ike no oe 1 ka piiipaa o ko'u n& au ia Lavatera, a he hiki ioa ifc'u ke mauoa i ko'u wahi kino ne3 no kona ola a me kona hoopakeleia, a nolaila, eia ka'a kauoha ia oe, mamua o ka pnka ana mai 0 ka la o e hooma|kaukau oe i kuu Iio ia Fido, no ka mea, owau kekahi e aa nei e komo i na lealea o ka la apopo, no ka hookuuia o kuu Lavatera. A i keia po no hoi e hoao hou ai kaua i ka'u mau haawina a pau au i ao mai ai." j Ua hoio ae la keia mau mea a pau, a oia iho 1» no ka wa i eleu ae ai o Mamiona me kona wahi luaui no ka hoomaamaa hoa aoa i kana mau haawlna 1 a'o mua ia ai ē kona wahi makua Pirimoli.

Ulele iho la laua no kekahi maU hora o ua po la, a he rnea| oiaio loa, ua hikl loa ia Mamiona ke oniu i ka makakila me ka makaokau, a u'a hiki iaia ke alaalapioe i na "pahuna-ihe a ka Maluakele." E na makamaka heluhelu, olai 0 Mamiona a me kona wahi luaoi e hookiki .koele ana i ka laua mau laau ihe a me na mea e aej e piH ana i ka Oihana Na ta, e huli ae kakou a nana ako i ka mea e hanaia ana ma ia manawa no o ka po ma Parsa, maloko o ka halepaahao. Oiai ka aahu eleele o ka pouli e uhi ana malona o ke kulanakauhale o Parisa, ua hooheno ae la hoi ka mahina me kona naoi nui e hoolei mai ana i kona malamalaiua, aia ke owe palanehe la he mau kapuai mai ka halealii aku a ka haiepaahao. Uina ae la ke pani a hemo mai la, a loheia aku !a ka leo 0 ke kiai e niaau aku ana i kekahi mea maloko o ua keena ia: E Lavatera, ua makaukau | anei oe no ka ike mai i ke Alii ka Moi?" , | "Ae," wahi a ka pane.

! Ia manawa iho aku la ka Mei Pilipo ma ke alapii pohako i komo aku la oia ma ke keena i hoopaaia ai o Lavatera, a iai i hoi 1 ike mai ai i ke Aiii ua k i mai la oia iluna a aloha mai !a , . . : --- ;,■} : , ■ I - = o:a īaia. . ! Ninau aku la hpi ka Moi iaia : "O oe anei ke keiki a ke Kauna iyīakini!ia 0 ka Hale Kakela Mataneta?" "Ae, e ke Alii, owau no ia." "O oe no anei ka Naita Opio naoa i hoohina i ka Naita Pot - nera mai Geremania mai?" | "Ae, e ke Aiii, na'u |io i hocj>"E Lavatera, o oe ka'u i ae ai e alakai 1 ka eheu Akau o kj0 kakou mau koa ke hiki mai kja wa e hea ia mai ai ko kakou Aupuui no ke kaua me Geremania. Aka, ke minamina loa nei nae au, ke kokoke ioa aku nei kakou i kela wa e poha ai keia ao ooloku o ke kaua, a e hooneieia mai ana pahā ke' Aupuni me kau mau kokua a law£iawe wiwo ole . ana ma kor}a aoao." • j "Heahal" I hoohe mai ailo Lavatera, anei na huaole o mai ia PUipo mai ke Alii a Moi 0 Faraoi? E ke Alii, ua hiki loa ia oe ke hookuu ia'u mai keia wahi paa aku, īna oe e mjikemake ana; aka, e ke AHi, owai ko'u mea nana i hoahewai? E laweia maieia imua o'u,ia halawai oia he a!o a he alo iAe a'u, a e hiki ana no auanei ia'u ke hooiaio aku oia ka oi kelak 5ia o na kakaka hoopunipuni loa e hele ana maluna o ke keehina wawae a ke Akua i hana ail"

ka leo oluoia e like aae ka makua i aloha io maoli i kana keiki. :/■ I keia wa i ala ae ai ke poo o ke kanaka opio maiiuna ae 0 ka umauma p ke kino kupapau e moe ana, kahi hoi ana i hoohlo ai i uiuna. nona no na hora oaamua iho, me k& ana ee i ke alii nona k& leo i kamaUio 'ho ai laia iioko o sekooa i hala me na waimaka| pahaohao. Ua hele no hoi a Ipleiona kona mau maka, 0 na wahi lauoho no hoi, ua hele no hoi a hi-

hia aku a hiiiia mai, j Ke hoike mai la. koua uaiuina iioko 0 kela manawa ua kon o %ku oiat ]Ioko 0 n* h!hipe*a 0 :ia -kaku hoomakaukau no kekjihi wa loihi i aneane loa Iav.o kona 0k mil; īir,30 w k*., pepehl atu iaiīi ihoi , **I o'u mau limi!" jwahi hou j

| • ka Moi i kuuoha u;e j ka leo uuna v kekah,; kauaka koa e hpoko aaa i kana na na. He manawe. loihliA -ani 0 ka apa aaa mai, e aU loa ae ana mai kahi aua i m<j:e aie ka hiki ole hooio.ok e a me he mea la i ku ;ik-, aia kekahi maaa kej la i koaa kino ,e ala ae j

oia. . lioko o kela wa, ua paa aku ia kona mau lima i ko ka Moi rlumebeta, roe ka nana pono ana aku iloko o kona rnan maka a kamailio aku la iaia me ka ieo kuoo 1 piha r<e k.a walohia o ke ano o ka makoa. | "E kua keiki, mai kahihewa ioe he make kekahi iioko o ke aloiia/' I kela a ka Moi Humebeta i kauiaiiip.iho ai, ua halawai Jike ih.o la ko laua mau maka, a o k a nana i hoopalupala ako i na aa o ke kana-

ka opio, a uwe ae la oia me.ka mokumokuahua, ka mea nana i hookomo iike aku i ka haawina ehaeha Uoko o na mea a pau ej ku poai ana malpila iloko o kela| Aole i ku wale iho ka Moi i kela maaawa, aka, ua apo koke aku ia kona lima ma , ka a-i o ke kanaka opio a hoala mai la iaia, a mamuli o ke kokua ana a kekahi o kona mau ukuīi ua kaikaiia ae la oia mai.

luaa ae oka punee. Ua alakai ia aku la oia me;ke kuiee a hoonoho aku la iaia ma kahi kaa-

waie, oiai oia e hjikaka wale ana uo me ka hooho ; mau ana ae j ka ieo uwe me ke kan»uhu. Ke ikeia «ku la kona mau waimaka naaai e hioio m,iu iha ais| ma kona mat? papa!i,na. Ke iohe ia aka la na leo hamuaiu 0 keia wahi puuiu iki 0 i na kaij<ika e kuku ana e h&wa» i.iiAwana aku anaikekahi. i keka-] hi noJ<eia Hi-au hana kokua alo- ; ha a ka.Moūa i ikemaka iho īa. laia i puka, aku ai mawaho o ka hale, ua aku la oia he hoailona i na kaoaka kanu kupapau e hoike ana, ua naalaelae ke aia uo ko Iakou kii ana *ku i ke kino o ka wahine ppip a iawe aku e kanu e iike me ka mana i haawi ia ia iakoo e hooko. « j

: : iJ»nheie, aku la oia ma kona aiahele e komo ana m& kela a me keia haie, me ka papahi mau ia me na ieo hoomaikai o kona makaaioana no kana mau hana kokua a me na hana aloha iioko ka hoomanawanui a me ke kā niuhu oie. He haavina hoi keia i ioaa aku i kua Moi i oi papaumi aka kooa waiwaiio I ko na waiwai pio i ioaa mai i ht koa iaiiakila maian,aio ke ka(hua.katta. ;., ■■

Ua nana aku au iaia e heie| ana a hiki i kona nalowaie aaa aku mai ko'u ike ana aku. Ee ike iho la au ia'* iho, ua hoi hou mai ka īkaika o ko'u kino, mamuli wale mai no kela o ko'u ikeaoaka , ana iho ia i na hana koa ioa a ke&ahi kaoaka he kaaaka hoi i piha na iniha a pau o kona kino me ke kokealii o ke kulaoa kiekje laa. Ae. AUi a .ke holo nei i% koko Uoko o'u } ak&> aia he kukaikahi, loa na kanaka o keia kulana I kapae ae 1 ko oke kulaoa i kapae ae iko la> kou <nau kuiana aiii e like ia me keia ka hoohalikp iaia iho me na poe e ae o ka papa haahaa o na makaainaaa.

! Hehan» maikai kia oa haaau o &ina ka iawelawe aua i n* klao make-o aa kuewa wale axt ke kokua ana ia lakou, laa owau ma ia vj?ahi» a i pahaoen iho paha kona kulaaa Moi, i Se kakaikahi na'lil.a puni ka

( honua i iike aku j me Humebeta jo liilw a ke mau aei ao ka pu- | mehaaa o ko'u alpha nona ke j hoouī.mao ae a iiokao ko'u w'iu kauouha e hoopuni aaa! ,,!iJ *'ke k4aa ipau hana mai, a;e ,he la i o j i*ii . t>ii! Mana ILoa, t u mau ia ai o. luua. 1 He haua hpi e haaheo mau

ai o Italia no ke aloha hoakanaka o kela a me keia kanaka noonoo akea* Mahope kokt Ihp o kela na.o ana ako o ka Moi, ua "haalele iho la au i kela waihi o ka popi|likia i hoike mua ia ae nei ao ka heie ana e ikemaka hou i keia wnhi haleaina, kahi o'u 1 loohia aj i ka ma'i; a mahope no hoi o ka hakoko ana me kekahi mau jkeakea ua loaa aku la ia'n e hamaena ana no na ipuka e iike me ka mau... ■.:' Ua ike ako Ja no au ia Pete- •

ro kela haku hale nui pepekue, e lohi no i na mea aniani e hoike mai ana, aole oia 1 haalele iho; a hoi ke ku la ma kela kuoao mua no, kela wahi punee laau a'a i moe ai, a i manaoU ai ua make au, o ka oiaio nae aolei Komo aka la au iloko. īa wa i aiawa mal ai ka haku hale e nana ia'n me ka haawi ana mai i ke aloha. Ua panai aku au i kons aloha , me ke kauoha pu ana aku, e haawiia mai i wahi" pola kope 9 me ona wahi «wili palauoa-la , walu na'u a noho iho la au ma

ka aoao o kekahi wabi pakaukau uuku e nana ana i ka ' nupepa oiai kela e holoke mal ana i o a_ ianei no ka hoomakaukau ana ,mai. i mau meaai na'u.. Iaia e kahliihili ana me ke |kawele ana i ke kiaha a me ke pa-kope no ka haawi aoa mai ia'u, ua kamailio SQ3i la oia me ke aao hoihoi a piha me ka eleu. "He huaki-i aumoana ioihi aku nei paha keia au, e ka hoa'loha? Pehea la, holomua anei ka oihaoa iawaia.