Ka Puuhonua o na Hawaii, Volume IV, Number 8, 23 February 1917 — HE MOOLELO KAAO NO Welodina a me ka Ui Nani KE KAIKAMAHINE ALII O NA PUNAWAI KUPUA EHIKU O NIWELA. [ARTICLE]

HE MOOLELO KAAO NO Welodina a me ka Ui Nani KE KAIKAMAHINE ALII O NA PUNAWAI KUPUA EHIKU O NIWELA.

Noiaua, ua hu wale mai la no koua honie ponoi, kahi ana i noho ai a Hlo i kahu opiopio no na hipa a kona makuakane lokoino, Oia kana i kaukau wale | ae. ai no no Lobe kona aina ha- j uau a home aloha me keia muu ialeni: ; . .. ... .1 , Lobe kuu aina haiau,. Nou au e hoomanao ae nei, liūko ou kuu home aloha, i Aole ioa au e poina ia oe. Ke hoomau la no oia i ka heie ana imua me ka hoonianawauui ika alo ana iloko o ka nenelu o ke one. I ka haia ana ae o na la ekolu o kona alo hoomanawanu ana iloko o keia waoakua one,

ua pau iho la kana mau meaa i hoolakoiei mai ai e kona makuahine hookama Meri. Aole o keia waleae la na piiikia i loaa iua Welod : na nei, aka, ua pau pu ae ia ka wai a me ka |wai.ja o kāna mau hue-ili, ka i mea nan» e hooma-u iho i kona i puu maleohaha.

Us ike maopopo iho ia no oia i .kona poino, eia nae, aoh loa oia i heokuemi hope mai i ka nae ana a kona muu kapuai no mua. Aka, aia no eii ke hele ala imua me ka nana ole ae i keia mau keakea, aia no kona kau rui 6 ka hoea aku i kahi a kona makuahine i kuhikuhi mai ,ai.

Nol«i!a, ika hala ana ka ha o na la, a i ka aneane ae o ka la e kupono i ka 1010, pololi iho [a oia rae ka makewai, noluiia, ua noho iho la oia ilalo e hoomaha ai, me ka nana ana aku i ka a hulili mai o k'a lā o ke one a kani iho la kana uhu, no ka mea, aole he laau nona e malumalu iho ai, aole no hoi he haale mai oka wai e hauoli ai.

Nolaila, ua kau ae la oia i kana pu kiwipipi i kona lehelehe a puhi aku la i keia mau wa hi !eo kanaenae no oa mea apau ana i h'oomanao se ai me ka walehia nui: ka La alohi o Lobe! Pehea hoi oe e nanamaka mai n'ei ia'u iwaenakonu o keia kula one mehameha? No J u hoi kau 'wahi aloha, i hooluoluia ae ai keia sve!a nui ame ka maluhiiahi v hoomaha iki ibo la ola a hoo mau hou mai la: "E ka mekani hu'ihu'i waiannhea o Lo—be! Pehea ce i haale'e mai ai ia'u iluna o keia kula one welawela? No'u koi kahi aloha, i honi hou aku au i na ea oiuolu a ka pololi a ka ai e hoopiha nei kuu houpo."*

j "E na lfma kokua o ke aloha, no keāba olua j hoolilo mai ! ? ai ia'u i e»jemi no olua? Ea, no'u hoi kahl aloha, a ka make!wai e haha mai nei i kuu puu." I ke kuu aoa īho no o ka leo o kana pu puhi, o kona lohe koke ae Ia no ia i ka pa'i ana iho o kekahi !eo i kona pepeiao: "E Wēleeiina, e Welodina ho! Ooe no ke keieia Welo ka kkoimi asne Dina ka puuwai aioha Aole loa oia e ooake i ka poloii a ka ai ame ka maleo a ka makewai, a hehi aku oia i na paepae kapu o Niwela, ka aina ika napoo ana aj kn k."

i» manawa hookahi no i uhi paa pa ae ai kekahi ponaha ao nui i na kukuna &relav?ela o ka a, a loaa iki iho, |a ka maha

ua Weieoln i oei. Pa m.-n īa hoi 1 kēiahī waaī' oamani i... La.uS ' 5 .u- 1 !on.-;he n.a ke kuHulu , L'ar. m?u,; a loaa iho la iaia ka oluolu mai- I kai. Oiai hoi ka pololi arae ka i makewai i ualohia iho ai, a ki-; koo pu mai la hoi rid liiiia o k.i-l - makahiaoioe i koiia Baau liliiiihi i maka, a haale aku ls oia a tria-: moe. I ua Weloelina oei a kakou e hooialaa! ia ana e na mea kamahao o ke aupuni kamahao, ua hoopuiwa loaia kona uhaoe i kona ike ana aku i keia kaikamBhine u'i lu.B o!e iloko o kekahihale aniaiii, a> e noho ana ilu na o kekahi' mau. liona keokeo elua. Ua Hke ke aiai o ko laua ! mau huiu me ke aiai o ka hau t i wa hooilo. Hoomaopopo aku la oia i ka u'i o ua kaikamahine nei elike U me keia malalo ae nei: Ua like .k* eleele lipoiipo pahee waikai o kona lauoho me kahi hohonu Hpolipo loa oka moana Iniana. O ka uliuli hoi o kona mau maka nohea, ua. like ia me ka manu nunu nohu waoakua o Piles:dia. O ka ula o kona mau papalina, .ua like ia me ka ohelopapa noho i ka ma~ lu o Aialona, oiai kona heleheI'ena oa like ia me ka ula,wfsna o ka la i ka wa e napoo aku ana. O kona lole e L ".n?, ua like loa kons olinolino me ke kukune olino o ka la i ke «wakea ka-

lai maikai. O ka loloa.o kona lauoho, ua he!e iho ko lakou loloa a kuuwelu ma ka aoeo o na iiona ana e noho mai ana me kona nani nui f ka mt:a hoi nana i hoopiaoi hoi ae i kona uhane. .Aka.nae, ua ike aliu ia eiā i ke :;ni psahi ana o koua iima ia ianei. D ia nae ka iyr«ei i heoko aku ai tne ke ano ohiiahiia, koe wale iho no ka heomaopepo ote iaia o kona \vs i heea aku

ai i ksjhi o.ea u'i-nei o ke aupuni kamahao. O ka We!cdina nei nue e hoo maopopo la, aia oia iieko o kekehi lumi nani ioa. E hookeukaunu ana ka koi iaus, me bc mea al« ua kamaaina. ? ua u'i nei i honi mai ai iaia rne ke knmailio pu an.a mai i keia 'mau olelo me ka !eo naheaahe:

"E Weloelina, kuu kane! E hoolohe mai oe i kuu kauoha, o ia keia: I hoea auanei ee i na! Punawai Kupur, Ehiku o Niv,x--!o, e makaala lea e-: o &u anei ee, ? o keu nele no la ia'u. Nolaila,-mai heopa a mai boni hoi, no ka ua nea mua ae |la no kuu ihu ia ee. Aia hoi & hoea oe, nau wau mai luna a lalo. O ke ?3oha no kou a hui hou kaua. Ika pau ana no o na olelo a ua u'i nohea nei o Niwela, o ka nalo koke aku la no ia oua u'i |lai ka napoo ana a ka la. Ia i wa koke no oia i ike aku ai i ke I kahi kanaka pihkua nui eleele ! ke ku ana mai mamua ona me ika weliweli nui, isia i kamailio | mai ai me ka leo nui kalakala e , like me ke ku'i aka hekili i ka manawa aka ino e holopapa ana: u A-ha, o oe keia e Welodina ke keiki oka henua. I kīi mai eei anei oe ia Lani: kuu hanai i wahine nau? n Me na manao koa a wiwo ole o Welokina i pane aku ai i ka haioa oka ninau a ua pilikua eleele nei; "Ae, i kii k> mai nei au ia Lan) i wahine na'u, a owai hoi oe e keia pilikua eleela o Nīwela nei:

| '"Aha, owai au e ke koiki auI wana a Welo iw Dina. U Ka[iel* ko'u ĪHoa, ke ka&uhanai o |k« wahine su i ku mai la i wa- : hine miu, e:a nse,kc hapaia eoai nei oe 1 o*u niau '•Auhea oe e Kaleia, ke kuhu, hanai o Lani kuo wahine? Aole |

o'vs ikt hanai, aka, rr.zl: ka o!e!cLocpaa a Alahe ka Mea Kiekie Loa, ke nonoi aku nel au ia oe, no'u kahi aloha, i ike ai hoi au i na Punai.wai Kupua Ehiku o Niwelā I WV' ;;; J; 'I£ ' u Aia a nui ko ikaika, loaa ia; oe o Lani kuu' hanai. Eia mai ko'u pea e ike ai i ko ikaika e We]odina ke keiki o.ka honua i hanauia e ke kanaka. Pela oee ike ai i na Punawaī Kupua Ehi ku o Niwela nei, a loaa pu hoi ia oe ke alohaia elike me kau e noi mai la."

Ua wala koke tnai la no ua pilikua nui e'eele nei i kana newa o k« kumu o-koa no o kekahi kumulaau maluna o Welodina, he poha ana me ka halulu nui, paa ana ka laau pewa a ua pilikua nei i na lima oWelodina, a lele ana no hoi ke kino 43- ua pi'ikua nei i kahi-e. Ike pu aku la no hoi ua Welodina nei i kekahi kanaka opiopio e nana mai ana iaia me na i minoaka ma kona papalina. O |ia ka ua kanaka opio la i I puka mai ai i keia mau olelo me ka leo nui moakaka!

' s Ua ikeia e, R fela kou ikaika ame kou ahonni. Nolaila,] e loaa ana ia oe e Welodina kaui mea i noi aku ne.i, ka u'i hookahi i waena a na keiki o kg, honua No ia mea, he mea inaikai loa ia oe ke hoolohe a malama i na kauoha a fee o Lani, i hoea maalahi r>ku ai oe i ke aupuni o Niweia i ka napoo'na a kii la. Pela hoi e hiki ai ia oe ke hele aku i ua aupunī la, no ka makaikai ana i na Punawsl Kupea Ehiku o Niweia. Nclaik j , oke aloha no kou e kn n e& ā Alehe i hoopaa ai 5 " a naio aku lsob.

E hoomanao iho e na hoa heiuhelu o keia nupepa, o keia kanaka opiopio e kamailio pu t;.ei me ka kakou We!cdina, aole no oia he kanaka e aku, ak?, o keia ro ke kino a-ka o Rtfeia, ke kahuhanai o Lani ka U'i a me ka nani lua ole ona PunawaiKnpua Ehiku o Niwela. I kanalo ana aku no o keia mau mea hoopahaohao noonoo o ke aupuni o ka Moiwahine Niolopua, o la no ka manawa a ua Welcdina nei i puoho ae ai mai ka hiamoe ae a nana ae la usa o a maanei. Ua ike ifco Ja oia ua ahiahi, a ke aneane aku la ka ia e napoo ma kelā huli o kona alahele maa mau.

I keia wa oia i ike eku ai i ke &ekahi raea kamahao e waiho mai ana mamaa o kona alo, he mea hoi ana i ike ole aii ka wsi ho niai malaila i kona wa i hoea a>ai .ai makela wahi. O keia mea kaoiahao a ua Welodina aei e ike Ja » keia wa ana i puoho ae ai, o ia keia: Ae, ua ike &ku la oia i kekahi uapolaau loihi e moe mai ana mai kahi mamao ma! i maopopo ole iaia kona palena. Ua hoomoeia tnai ua uapo laau nei maluna mai o kela kvU oae uene!u elike me ke kiipiliia ana o hekahi uapo haokila maluua o kekahi moanakai akea.

K.€ hoomaopopo ia no aae ua Welodina nei a kaua, o kahi ao eela a u« pilikua nui eleele nei i hili mai ai laia me kana laau newa. Gia kaaa i haawi ae ai ina hoomaikai oi kelakela ia; Alahe ka Mea Kiekie Loa. ; Hoonianao pu ae la ūo_hojl oia no Rafela ame olelo ao a Lani ka U'i 0 ke aupuni kaniahao. P«la no oia i hoomaoao ae ai * na olelo ulono a Malepa, k,\ laahine hanaikao no Lani. No ia me», ua ala | 0 a ae la 'ei» akuae la iluna, a hooma- , kaukau īho ia. oia e pil no iuna oua uapo nei. Eia nae, ua ifeg keke sku aku la oia i kek»hi 'ual.ine kolopupu e nele ana ma mua ona maiuna o ua uapolaau uoepaāaohao nei. Aoie i pau.