Ka Puuhonua o na Hawaii, Volume IV, Number 13, 30 March 1917 — HE MOOLELO KAAO NO Welodina a me ka Ui Lani KE KAIKAMAHINE ALII O NA PUNAWAI KUPUA EHIKU O NIWELA. [ARTICLE]

HE MOOLELO KAAO NO Welodina a me ka Ui Lani KE KAIKAMAHINE ALII O NA PUNAWAI KUPUA EHIKU O NIWELA.

■ . . - . ■' ■ vMē na maka heomahie o ka wahine u'i a na minoaka hoeheno hoi e hoalii iho ana maluna o kona m-ui pnpalina i huii mai ai oia a kamailio mai la me ka Jeo nahenahe i oi aku iko na kaikamahine mua: Me keia mau haawHna e hiki ole ai i ke kupaa o ria keiki o ka homia ke kulanalana ole i ka i an j mai: V 'E Welcdma, ka helu ekahi oka i.'i iwaena ona keiki oka honua, ka mamo hoi a Ad:jmn. E haawi rnai hoi oe i makana na'u. I hookahiwale no hoi a'u honi ana ma kou mau pnpahna akau ua !awa loā ia no'u. I hoomaona mauia si oe e ka pololi a ka ai a hookeua mauia hoi e ka makewai." Aole i h-opuniheiia ua Welooin t nei a k.ikou •• keia nau olelo pelo ua kaikamahine u'i lua o!e nei, mi ka m'e:, aīa no ka tn :n;i ).ar hi o kona mau maki a l )ine ke uhi iho la makma 1 ona. Nolai'a. mn ia tno, ua ahuv ale at I; n,i manao hoow aewale a ua u'i nei o ka a na hoeluhi imua o u'a Welodina nei, a o ia k«na i naha aku ai maluna

0 ua u'i rA,htKx nei me na maka ooie.'?, a pane aku I- me ka ieo kuoo: "E ka wahine u'i iua ole o na Punawai Kapua Ekolu o ka Ikaika, i;f; mooi"? mvi kou mau "hiohiona e mahnlo nei, a ua kena 1 kau meu olelo menu s e k. h( ehihia i ko'u a!ahe!e, ka n.ea.hoi a'u e makaikai nei ik* Nani o. ka Pun?.wei Ekolu ok» Ikaika o na Puna-" wa'i Kupua Ehiku o Niwe'a i ka iK p' f ! i'.' a k.-! 10. Ao'e e hi--ki ;a oe ke hoowolewa'e mai : ia'u, no ka mea, o Alahe -»o ko'u kokua, a o kuu mama no ko'u alakiu, t -ole o'u mea e'nele ai." Aole < mai ua kaikamahir<; :•'! lua ole nei oka Pun> v r ; j Kupu?. Ekoiu ō kalkaika. Aka n?e, ua nana hookekoe mai la ois me na maka ehīlahila maluni o ua Welodina nei, me kona kamailio ana mai 1 keia mau o'elo me ka hikiwa-

we loa: "Ua poniaikai oe We'odina ke keiki hanauia e ka wahine, a no ka men, ua aie o Malepa a me Meri la ce, ka mea āu i hoo paa aku ai ina makana a na kupua e makahehi nui nei. A e akahele loa nae oe o' haulehia kou kupaa, apela pu hoi kou maloh a i ke Hoi sme ka noweleia eka Punawai Kupua Eha i koe o Niwfla!" I no a p»u keia mau oleio a ua u'i nolea rei, o kona wa no ia i rsa!o £ku ai iloko o ke ehu l;upikipiki'o o ka wai iloko oka imo ana a ka maka me ka hikiw iwe lea, aia wa heokahi no hpi i n; lowale pu aku ai ua nei me kona mau nani apau.

I keia wa i nalowale aku ai. tia punawai hoi kalakupua nēi a rne kana mau hihimanu opau, o ia kooa wa iike koke aku ai i kekahi nui hewahewa mamua pono mai o kona alahele, he luaipele hoi i hiki ole iaia ke Ike a'hocrracpopo aku i kona mau palena e hoopuni ana. Nolaila, vm hc<jpuka ae la oia i keia nwu iaia wale iho no j ka } aoa at ;

"lie eiaio, o Alahe ko'u kokua nui, a e kuu mama r.o hoi |ko'u aJakiif, £oīe lea o'u mea e ī neie ai." I la w;s koke uo oift i ikoke ae ai no kahi ■■ pahunaiani a ike koke ilio Ja uo-hoi-oia i ke ku koke mai ma kona aoao. Ai nolailn, ua lalau iho Ia oia iua ;

wahi pahua-niani nei, a kamailio iho la me ka liiiii nahenshe i ka i ana iho: <( E ke Alahuna Pe h'hihi o Niwela—t! I alanui hoi no kaua e hoea aku ai i e kakali mai la na Punawei Kupua Eha i koe o Niwela."

I.hakalia no spau kela mau olelo a ua Welodina nei, o kona wa koke no i mee mai ai ma waeaa mai oke ahi e a ana, a ke ike pu aku la no hoi e ia, me he mea la ua mahele hapalua ihkeia ua luaipele nei. Nolaila, me ka hookunana ole a hookamlua paha, ua pii aku Ia oia iluna a hele aku lri imua me ka hookueml a maka'u ole.

I ua Welc dina nei nae e hele la maluna o ua alahakaaniani nei oke kupua ?me ka mana, ke ike la oia ike poipu aku o ke ahi ma kona maq aoa o apau. \0 ka mea kup&ia.naha n;e rina e hoomaopepo la, oia no kona ike ole ika weīa. Aka, he hu hui maikai wsle no kana e ikeIa ma na wshi apau a kena mr:u kapuaiwawae e hehi aku ai iluna oua aina la, a ike pu iho la no hai oia he aniani wal e no na mea »pau malun? o ua oiria kamahao nei Ke ike aku ia no hoi nia, he nani n«* mea apau e waiho mai ana imua o kona alo, Ike pn i aku la no hoi oia i ke alialia

mai oka wai mamua pono aku pna, a hele pololei aku la ea no.laila, a ike iho la oia i keia punawai i like loa no me na punawai mua. laia no i hoea aku ai ma kahi oua punawai nei, ua kono koke mai Ia no ka makewai jifJa e kulou iho e omo ai i na .hunawai rr apuna huihui e lana malie ae ana imua o ken;» mau mak-i. Nolaila, ua kulou iho !a oia me ka maoao e iho, era nae, o kona wa koke no īa i ike aku r<i i ka luahine Malepa n e ka m< a kaka'loa'i'ka no'ho mar ma ka puka o kona wahi : papaih&ie kualaau iloko o ke aliaha o ka wai. A i kona ike ana aku- iaia I ka noho mai, ua ku ino ae la oia iluna me ka nana ana'ku me na maka hulili malūna o ua punawai kamahao la, ao ia no kona wa i kamailio koke ae ai i keia mau olelo i ka manawa i nalōwale iho ai o ke a-kaku o kona makuahine hookama: "E ka Punawai Kupua Eha oka Hoomanawanui, e alakai aku hoi oe ia'u! No ka,.jr;ea, ua aie au i ka lokomaikai o ka Ponawai Kupua Ekahi o ke ahoeu', aua hookenaia hoi ko'u m kewai ena hunawai aliali o

k< Punawai Elua o ka manaolana, a ua hoomaonaia hoi su e na olopu wai momona oka ikaika, nolaila, aole e pono ia'u ke hoopa i kou mau hunawai no ka mea, o Alahe no ko'u koieua, ā o kuu mama no ko'u ala kai aole eu inea e nele ai." , I loa no apau keia mau eh lo mau olelo a ua Welodina nei, o ia no kona wa i ike aku i kr>hi pu a lilia ika oili ?na ae a lana iluna o ka wai elike no me na pua mua i hala aku. lua 4)tia lilia la e lana ?na iluna o ka wai, ua ike 6ku la ua Welodina nei I kekahi kalkamahine u'i lua ole i oi pap«lua i,ku i leo na kaikamahine mua i ha!n ; aku e noho mal ana iwaenakona oka piko o»a ptJa lilk Ja ō ka mana hoopahaohao.

i Kiike ho me ka hana ana kai 1 .kamahine i hala aku, pela okoa j iho no ka ianei hana,.' be hana | hoi e hiki ole ai i na keiki o ka ihonua ke kupaa iho. 1 . I ka Ike ana mai o ua kaikamahine u'i lua o'e nei i ua We!odina nei, ua hoopuka mai la oia j keia mau olelo me ka nahenahe malie f ka i ana mai:

"Au—we no hoi oe eWeloeiina—e! Ka heiu ekahi o ka u'i iwaena o na keīki o ka honua, ka mamo a Adamu. Aole anei hoi e hiki ia oe ke haawi mai i makena na'u elike la hoi meka v;aipahe o kou helehēlena ame ka oluolu maikai o kou nanaina. He wahi makana mama loa ka'u e manaolana nei' eae olunlu mai ana oeJ I hookahl wale no hei a'u honi ma kou papalina akau, ua lawa loa ia no'u e hauoli ai apau na la o ko'u ola meharr,eha ana. E heo maona mauia no hol kou houpo lewalev;a i ka pololi a ka ai a me ka makt wai, nolaila, ua paia pai-.kaua me ka hauoli palena ole.

Aole nae keia ti«au olelo au a U'i nohea noi i e hoopuniheiia ai ka n.;oroo o ka kakou Wclrdina, no ka mea, aia no ka m;inn o kon . makuahine ke uhi la maluna rna. Ma ia ano i ahnwale ai iv- manao hoowalewale aua U'i nohea nei oka aina heoluhi imua o ua Weledina nei. Aka nae, o kela mau hoowalewale apnu i hoea imua ona, he; mea ole wa'e no ia iaia, a o ia!

kana i nana aku ai me na makr) oolea maluna o ua u'i hoohihia nei o ka Punawai Kupua Ehn o kn I-loomanawanui me ka i ana aku i keia mau olelo oolea a wi /.o ole: "E ka waliine U'i lua ole o "ka-Punawai Ki'pua Eha oka Hoomanawanui! Ua maona au i kou mau hiohiona a'u e mahalo nei, a ua hookenaia hoi e kau mau olelo momona oka hooh'ihia i ko'u alahele, a'u e ma kaikai nei 1 ka nani o ka Punawai Ki:-Dun Eha o ka Hooman \ tm oki ama o Miwela i ka nauoo'na a ka la. Nolaila. ke hai aku nei au ia i 1 c(, a ie e hski i kau mau liana hoowaiewale ke hoohuli £ē i ku'u manao, no ka mea, o Ala 4 - he iio ko'u kokua, a o kuu makuahine no ko'u aiakai, aoie loa o'u mea e nele ai!" ;j Aoie no i pane koke mai ua U'i nohea lua ole nei, aka, ua nana hookokoe mai ia oia maiuna ooa We!cdina nei me ke ohilahiia me ke kamailio ana mai i keia mau olelo me ka pua-i

hiohio: "Ua pomaikai maoli no oe e Welcdina, ke keiki i hanauia e ka v ahi e o ka mamo a Adamu. Oiai, ua aie o Maiepa ame Meri ia oe, ka mea au i heopaa aku ai na makana a na kupua apau e makahehi loa nei. Nolaila, ke kauoha aku ne au ia ee e akahele ioaA nae oe e haule auanei kou kupaa ame kou maluhia i na punawai Ekolu i koe o Niwela." :

I hākalia no i ka pau ae c» neia mau olelo a ua U'i nohe£t nei f o kona nalo aku la no ia il >ko o ke ehu o ka wai i alu kupikipiki-o ae iloko oka imo ana a ka maka. A ia wa hookahi no hoi i nalowale aku si ua Punawai Kupua Eha nei oka Hoomaoawanui ame kona mau mea nani apau. Oiai keia mau mea apaui ni lowale aku ai, ua ike koke ak i la ota ika >vaīpuijatni nui i ke koiaweawe iho mamua ona, Ke lohe pu aku la no hoi oia i ka halula ame ka haaluhi o ka h< - nua ana eku ana, ei i nae, ao e loa he hiki iaia ke ike aku i kona mm pate«a apuni. Aole i pau,