Ka Puuhonua o na Hawaii, Volume IV, Number 14, 6 April 1917 — HOIKE A KA HON. BERNARD H. KELEKOLIO [ARTICLE+ILLUSTRATION]

HOIKE A KA HON. BERNARD H. KELEKOLIO

(Lunamakaainana, Hawaii Hikina.) I ka Lunahooponopono ō k» nu-i pepa fCa Puuhonua o na Hawaii. i E haawi aku ana au ia oe i kai'u mau hoouaaikai ana a nui mamuli| 0 kou ahonui ana naai ia'u i kela pule aku neima kou hooko aoal aku i|oko.o na_kolauiu o kau hiwahiwn i ka'u hoike mau no ka'u hanu a man hana a'u i lawelawe ai mai ka la 21 o Feberuari, ka la 1 wehe inuaia ai o ka Ahaolelo o kakou a hoea i ka la d o keia mahina o Uaraki. Makemake.au e noi hou aku i kou ahonui ame kou lokomaikai e waiho hou aku oe i keia, ka'u hoj-! ke elua ame ekolu i ko'u mau ha-| ku makaainana o Hawaii HikinaJ na uiakaainana i. haawi mai i ka lakou-LHiiu liilinai maluna o ko'u ho](ua opio e lawelawe i ka hana ka.n kiinawni no ka aina kulaiwi. O feoi:4 malalo iho ka'n mau hoike.

! HOIKE ELUA BH;v Knnn'/rai Holu 172. K lioo. maopopo ana no ka hoopau (enieia ona kumuknla, me ka loaa i na kumukuia 'la i lioopauia ke kulea«.a..nj imua o na alia kiekie i ;.kaii.iv hoopii hoohalahala. l r>ila Knnawai Helu 173. Ekau !oli,i ana i na hakuhiina apnn eihaawii» i manawu i tia limHhanii koho haloka-i ku )a kuho l>a ; ioka «pau. | B.la Knnawai Holu 192. imo 11 0 11 ;ma i ke. kanaw.ai .obimaro, ma jka hookomo ana i ka hnāoi. io '• •'pupnle-hi.ki ke.hoola olei'a." ■ , "Ma kekahi olelo ana, ina : l'i.pule ke kanotnare, a i ole i a k tl : , wi-hiiH: iimni, a tna ka ike a l;<I :i;iukti lui (biki ole. ieeia ma'i ■ . : r.)ool.i!ia, aiailn, e lilo keia kumu i 1 munii l i}pooo.fl loaa ai i kekahi o }an,'s ka palapala okinitire.'' ?vili'Kanawai Helu ! E hoom«op.opo ana i lnHwina oi • 40,000 mailoko ae o ka wuihooa i , kumau o ke Kalana o Hawaii no; fea.hana.h.ou-.ana ike alanui au-i .puni mai Honokaa aku a hoea ij ' Kukn-ihaele. 1

Hila Kanawai Helu 194. E hoo maopopo ana i haawina o $6,000 mailoko ae oka waihona knuiau o ke Kalnna o Hawaii no ka hana hou .nna i ke alanui euai Kalapana aku a lioea i Kapaahu.

| Tiila Kanawai Helu 216. Epiiil ' ana i ke kahn.ima'i hookaowalo <». e.j ; hooiuaopopo ana no ka hookuuia ' iO na iua'i īkaika ole, "ma , oleio a.na ae, o na ma'i kuhohonu . olii iluko o keia pilikia, e hookuu ! i a -" I Bila Kanawai Helu 217. Epa jpi ioa ana i ka bolo lealeaia o na ; kaa.o ke aupuni eDa l u na anpuni j Biia Kanawai Helu 218. E papa lo.i ana i na hakuhann aole e paa ika ukuhana o na iiiuahi na itr amuli o kona hookaa ole i kona auhau kino. j Bila Kanawai Helu 219, E p»pa ana a i ole ia kuai ia aku o ke | kahi home hookuonoono mamuli io kekaki palap&la h.oopuka i hoo- , pukaia niailoko aku o kekahino ka aie. , Bila Kanawai Hela 220. E hop iinnopopo ana ika ukuhaea ona 'limahana malalo o ke Kalana o I Hawaii i ka elua da!a o ka la. | Bila Kanawai Helu 221. E hoo j maopopo ana i haawina dala mai i loko uka waihona o»a aianui ; honie huokuonoono o Oawaii no kn hnnn ana i man alaiuu hotuo ■ h«vokuo«oono ma Kaapoko ahio ! Lnupahoehoe Maukn. i liila Kanawai Heiu 222- K hoo kaaWiUo ana i ka haawina o $10. iu:iUoko ae oka waiUoua ua .iLiniii lii'okaoinnMw o ko Kalmia O H;UVAU t\v\ i\ hooloii nna aku i ke alanu? honu> hookuonoono o Kihalani. Hila Kanawai Helu E pa pa ioa aua aok e kauia ka lu o pa'i k;>uloh? no ka hookaa o!< ia •> ba i-.uhau w. i ika nianaw;i o vku ai.

īiila Kaiiawa) Holu 'i'i'l. K h<< - Miiana «ut& ike aujnuū o ku u i «fkrtln u»:iu jvit\A [uhkahi j ns;u\ niiia l\on\tf hnok\iom»om> m> ka Sc Hslr\ Hola V»ST K h^o m»a i k<& AUO o ka hoo u;uuti;i iiiiH o lia waiwai o ke ;\u iM'i K:»aa\vsu Uolu 555. K |>u. «»>» »o ka ao no kn !.••< miii ika nia'i hookaa>v;»k\ ♦ h*a\v) A«a t uiaa&wa kupowo k,l U,«v <£ i»SJ.IAtUI u^ia.

■ '~,,,.1 11, iu £ hok n.aini, iiM , <u ,1 i Isīl likuhana <» k<:k'ilri n.ini 11.-iriic ■ ..u}'imi Kaiuna. Kcii.iwai {{<-3u 28fl. E"pi!i an» i l;'t ini'Ui.uu ! ;tm /inn o r\a maku,!. iin'.i neiki tii;i na iiiaiiui maho.pe u ;t <A!.i. .ui«.-u-hora.i -h.oouiao 'popoia. K'l - r '• ...i.l <■ i. E hoo niiK'ii"!' nliaa loa 0 n,i ku ,! . . e-'ii. - iho mal.ilo o ,~j<: . liiia KuuawMi, Halu K uku 1 i .nu luiui iiupuui o ke ,-.T«ritori a ii-n liiilaiia liko ole.; i, eiua maniiiii o ka ui;inijia. .Olulo Hooholo e noiiu ka Elele Lahui ll«w r f.,v; Kaiari::maolfc o hoo koino aku i kekniii kan.'iwni e pili ana ika Mana Ka»la o ke Kiaa-

ina. 0.010 Ilooholo e noi ana i ka Elele I.:iiiai Hmiuii e hookomo aku i'kcu;tn.i kmiMwni e hooloilu īa aku.!vc k;m e uoho ai ka nhaolelo.n.i*»- ke-kanaono: a i ke kanaiwt» li, hooniahuahua pnia ka nku h.na. o i)( V: lunamakaainana ma ka i;iwa Iwinn ma .iailii o ka eono liiiiM i"

_ 01« !o ITonii" 1o e knuoha ana i kn P.l]V, o) , r. 1,( } j ll<Je o )i;i Luii'iiii/ i,ni>;in.'l ;l e li.'lī ho J>\l )i,ai lII'- 1..1 ])'il'qril;i iipau, k(> knmn 3 y;)ni!cuia iii ka l'a ]Jiu;i o mi!, ij.(i!i.(ku. « i īkeia hoi iua. kekalii jm>n,o ■ ■ ■ "i' '<■ i 1 k.uoha aua i k<i Un ;u n ;Li • ~i anpuui e i> . • i 'l. ( h j, r , li;l T r»;ik. -'i ,m ~ ti. ■■ U'ī 1. in:iin aku ( keknhi I\.M> . ,111 s )( -- Ke kiiui, ;i •' ■ iou Wai 1 10 ' * '■ -i' ■ <■' viw {.< " ti<-aie hoe, j '■'-' ' ' 11 ' 13,1 ' hi'ei 11.l 1 .' 1 ' s1 1 i■ i" ,■' » 1 n ,H , , s < 1 i , • .1 - < n ' ~ - Li , ; ,> ITI f. i'" 1 1 - ' M-1 Ktu ino' 'i o > , ~. ni o i kuf. .i- ■! '. .. | K,.< iii.li' - . , . , (kē h.o:i i(.' iu.. •.. k.i h&I- .> Iti i Lium;t.;" i •, . pon t |i ke kotvr. r< u iun * •< , „

! hooil; 'i :■ I- :• , niau kfi:n loloi O \VH '■ ;I'i i O kci-i ae i« inaii'n» l:a'u roau bila kaii.iwin a oleio hooholo hoi i Imeku.i (* i.k'i ai, a o keiit kii'u hoike o wniho aku oei rue ka hanh m. Oweu rw V:i ('ukou kauwu ha.ih.ia ](»*.

liOXivii iii\ wA'. Bila Kanawai lioiu 29C>. E hoo maopopo anii i ka uk ia o knkahi man kannka hiin» nuihilo o ko kauohn o ko Ko»nisinji Hoaio o! Oahu. ■ " i ■ ■ ! | Uila htm»w;u ilolu St.V. No ko. kokua aiiA i ka .•■■haua o iiou «1. euioiuii.!». kok;tVo o !>!> k;uik;iu-' aiii o 1' w n'\ 1 i hiln K.-wkimmi iMn .^iV>. No ko lfcvvfes>(u s\>*a i»>!» >» i ī n» i I lv»«a K.-! w.i, »!t lu K hoo io i s>ua. i k.» v o ka R. l. f i ; a\\u!5. M'iō. «' i ;»n;» !i n;\ h»H»i 1-ihai:» » »•;» r:'::i an.i- ii v kunuw .a ,• k;> l' V»';; ! i' . .'. ' 11 • ' Kkvl h >r.» i . > . n x »jn>» h<> > i .s . . ■• - . .- | iKomoi-i - , i; K ho» * > • • > > K K T'.l- • , V. ••. i ; « • -1 K-x >♦ L»U*'.i. vi v v kvi.v i »»v s.HUi%"!- * ! ! ! \

, wai a Hoii. Lymnn i makeooake o kiolaia, ma kekaLi oleUi ae, « pepehi a noake loa wauuua o ka baawiia ana i manawa nona nu ai i Da ea hu'ihui o ka. aina kulaiwi o kak- u." Olelo Hooholo Helu 55. E kau oha an» i ka luaaoui o ke keeruj oihaoa aioa e hoike mai i ka hale ,ina ua hooko oia ika manao o ke 'kanawai e pili ana i ke kuai ana i 'kokahtix>au aina ma "Waipio no ka pono o na makaaiaana oiaila inalalo o ka hookuonuono. Olelo Hooholo Helu stt. £ kau oha ana ike ona aina [aupuni e hoike mai i ka hale iua |ua hooko oia i ka manao o ke kā[nawai e pili ana i ke kuni ana i'ke kahi mau aina ma Kona Akau a ine Kona Hema no .ka hookuonoonoia. "He 15,000 i Uooholoia e ka ahaolelo no ke kuai ana i neia mau aina." Olelo Hooholo 61. E hookohu ia i komile kuikaw'a no ka noii pono ana ika hoopa'i mainoinoia ana o kekahi mau keisi ma ka halekula Hoopoloiei o Waialee. Oielo Hooiioio Helu 67. E hoamana ana i ka Lunahoonialn o

ka hale o na Lunamakaaina ehoo una ak'u i uwoa o!p]o i ka Pere-ī--:dena o Amelī-ka Huipaia e kaac>ha iuai oi,i 1 ka oihana aiana kaua moaiiH ame kauaain i ekokuamai i ke Terirori o Hawaii ma ka hookiiHwale aaa ina mokuahi Keie- H llliillia, •Olelo Hooholo uelu 68. E kaa. [oha ana ika lananui oka oihana ■ • ina nupuni e e hoopuka &eik«i ' i-k.e- kuleana- niua i na j>oe i nolio | maluna o na aiua aiipuni no jj|bi oi:ikdhiki. _ " [ Oielo nooholo aelu 7£. E eoi ;.!na e hookomoia 0 | 11<; ka tiaawi»a-o no ana~fj 1 ' h :1 • oiliana K'il;ina no ke K&Lma! _ .•* ■ ' . 1 liL'io n(»ju T,>._ E hoQ« JjL. ■ ' ; ~v !vi> o .<.i li.iu h^awiiia. : 1 ; 11 iiau.u 0 pili nua i ' " k k.uko|,t! p:\lapnLto ke *' ] L'-n r f o h inohilu, Oahu. ' * ■<> u loholo Helu 76. & hoo- " 1 > i' k. bjl h»a»ijaa ■ ■' ■ -*u )tam f piii iin i ka, (i) 11* n - īho k_e _ Teri- l t ri o U;iwfni. _ Oielo uoohoio huī Kanaiea! r t 'Uv t>. Ē hoomana ana ika Iuoke keena aina aupuni 8 ~ wehe koke ae oia i na aiua aupual apau i kupouo i ka enahiia 00 Jsa hanai ana ia Hawaii iloko o keia manawa onene kaua. Olelo Hooholo nelu 77. E hookomoia iloko o ka bila haawiua k«kahi iD)iu itamu e hoqtuahu.%hua ana i -ka \ikuhana o ka meia malama hale aila tua uilo, na k*s naku > uHiini anit> kiai po o Kuhip ■VVharf, uilo, uawaii. O keie re 1h m;Uuna ka'u mau ka nawai amo na oieio hoohulo i hookoa>o akn ni iloko o ka haie 0 aa Luuaniakaainaiia maī ka l;i 3 mai o MaiaĒei a hiki i ka lā "2vS o Malaki, roa kokahi olelo ana 110 hoi, iloko o uuii ia. Mawaho ae o keia maxi hana eao no kekaiii a'u i lalawelawe ai, a ke lawel iwe nei no ka poiuaikm o kekalii uiau haktt 1 uiakaainanu i hole kino mai a aoi, 2 ia'u e kokua asu la lakou, :i lua ke * uno iie knuwa na ka lehulehu, he hauoii au 3ka hoao a«a e haaa i ■ ka liaua a uiau haua paha e hooko ia ai ko lakou niakeiuuke, a 1 ole hoi ia e ka;a ae hoi i na kau- r amiui. ī. . .Ma ka la -0 0 Maiaki, ua hoea -•

i Kiiio luknii: m.-in n);iku;ihin« Hawaii a uoi uiu k ia'u e akn in l.uia no kekalii inruu pioP ka aina a laua e noho nei, a iKH-ē o ka laua ho*kak& a«a in'u, ua :io nVn wau t» .. lik? tiw k» n>ea i>;ki ia\i. la itawa n* ninau luai la laua < * ri Ikwlia U ka'u kaki uo keia O h'n pan<> ia is«a, ioa a>ake.iuAk<) e uku ao keia W puno h.ii laua o hele « IJtv; i n«> laU;t, <u.h», o ka*u hana he ma ke nno he kauwa, aol« lua ano 6 iuii i>o(uatkai no'u »'»» u» hs»»>vi nwi )a»a a ¥'i[ 11) i" J) ' IhooiuMkai v \'ia vsh", a l t e no hoi e ik«?tu*ka ka , n-liu i koia u.*?*, a ina hv iiiii.i A lmu*h*malu paha at»i n.*»ka*tt i ka ht?U> ax\s »k*» i keia kaUwa haaluA a a luai i oouoo ukaia.au uo K aoa uo ka, )<aitiu* o lj|iy3 kaiuaH, eia na ka oukou ko n>aka*)a »ci maluua o u niwjE|9 Aole wale «U makaaU k*V MgJ?» nks, ua hooV<>uv» Av au h« IuHH!: wai o kuahana *na oua paITfSRE)! I'AU lo« o »k<na h«» tuao j a aote Kva V 1 hv\\uioniia - n * e ivio*> an,i iioko o ts J«ilina. 2|®§^| \V:>ih v >ia nv k* haAlia*. o kISBHS >o caovt:v h.«**!o?w; Uiāu: