Ka Puuhonua o na Hawaii, Volume IV, Number 17, 27 April 1917 — KA HOIHOIIA ANA MAI O KE KUOKOA O HAWAII [ARTICLE]

KA HOIHOIIA ANA MAI O KE KUOKOA O HAWAII

Ua hoouna aku hoi ka Moi Kauikeaouli i na palapala ame na nupepa aupuni e hoole ana aole i ihi'awiia ke Aupuni Hawaii, aka, ua waihoia ke Aupuni Hawaii mā ka lima /o kekahi alii manuwa ,o Beritanla Nui ma na knnu kuppno ole i koiia, a ma ka lima ikaika hoi me ka hooweliweli e ki pu i ke kulanahauhale o Honolulu ke hooko oleia ke koi a ua aliimoku la. O James F;-B. Maikela ua lana ja a ka Moi i hoouna aku ai, he haole kalepa no oia no Amelika, a he kanaka kupono ame ka naau aioha i na'lii ame ka lahui Hawaii, oia ka elele a ka Moi i hoouna aku ai e lawe i na palapala i ke aupuni o Ame Hka. A nana no e lawe loa i ke ■nipuni o Beritania, a malaila e halawaī pu ai me na e!e!e kuokoa o ke Aupuni Hawaii, o ia o Rikeke, Haalilio ame Keoki S!mmson he kanaka no Beritania e kokua ana i ke kuokoa

H»wr.i. A ō Hon. Betinesiraede ke Kaaikela Amelika, cīs ka elele mua J hoounaia e ke ao puni e imi ika maluhia o ke Aupuni Hawaii, ua loaa aku oia ia Kikeke ma i Palani. O kekahi moku Hawaii o Vitoria ka inoa, ua hoounaia ;>ku o.Lo Ke •ki ia moku oke Auijjuoi īlawaii e lawe ina palaj pal: hooii'o ake Aupuni Hawaii ia Beritania Nui, a ua kau ia ka hse o Beritani 'luna oka pahu hae oke aupuni .Hawaii, a ua.hukiia ka |Hae Hawaii ilalo, s hai aku ika lohe ia Aki-ma-a'a K.amaki, oia ke Alii Maniiwa Kiekie o Beritani Nui ma ka moana Pakipika e noho. ana ma Varapalaiko v Amtrika Hetna.

Ika iohe ana o ua Akimalala nei, eia kona manao, e holo mua mai e haiawai me ke Alii ka Moi o Ko Hawaii Paeaina, ame ka ninau pono ana ike kumu oke kau ana ika Hae ,mana oß«ritaoia ma Ko Hawaii Paeaina. Ua makemake paha ka Mol, a i oie ma ko Lo Keoki manao wale iho no paha i kau ai ka Hae o Beritania Nui iluna me! |ke koi oie ia mai, a me ka hoopilikia ole ia mai e kekahi mea e, A noiaila, nukemake iho h oia e ike i keia mea nui. I ka la 26 o lulai A. D. 1843 ua kuu iho la ka heieuma o kekahi moku nui mawoho oka nuku o Mamala, o Dubeiina ka a o Akimelaia Kanuki ke A'iimoku Kiekie maluna ona. Mahope iho o ia hiki ana mai ;o keia Kiekie o l\ri-

t mia Nui ma ka moana Paki-1 Iplka nei, oluolu h me | ika Mol Kauikeaouli Kameha|meha 111 a me na Mii o ka aina, 'ua kukakuka otelo me ka Joluolu ! ah>ki ikala i kau *hou ia ai o 'ka Hae Hawaii ma ke poo o ' Ilawaii, a h.uile iho la ka hae o " Bci -t mia ilalo, oia ka la 31 o lulai.

| li»- . ■ e'oalohaloha a"ka iCu-i-.aki 'mua o ka Lau,Lte..uui ; Kamehameha lil i ka !a i houo'ia aiai aj ke Ow » . i- cr.i .ii. ;\j£ima<a.'i, /itk t ua uanL» wa j '' o B^ntao : a tn t k i rnc . n Pakipiko, a no' Ea (liaii .i Ii n i i'..r, k i i J f.eaina |Hawaii rr.air.c{.e ibo o ki hiki! ,ana mai okaH. B. M. Moku C-jrysport ik» malama o Feb. 1843, ia Kamehameha 111 ke lii .nui oko Hawaii Paeaiaa a rne na'lii iho malalo 000.

1 Lka lohe. -iKia ona 'una īkie ma Valaparaiso i ka mala-|-ma o lune 1843, ua haawlia ka | Paeaina i* Lo Xeoki, kekaW o |na. lun t. O'.he'Hiwahine o Beritania. Lii' ola weu no ka holo mai i l.eiH e ike i ke jkumu o h?ma. A hiki mai' j.au, o kp'a iieie no ia e Ike ika Moi, a e ?ohe maopopo Ina pilik.īa e hoopuni. ana iaiā ame kona manao no na koi hookaamaha i kaui» maluna ona ame kona'aupuni, na mea hoi nana i koi aku iaia e haaiele i kona au puni ame kona noho alii ana, a e ike hoi, ua haawi maoll *mai paha oia lue ka mamo oluolu me ke noi olela »ku.

A iohe au i na mea apau mai iaia mai, he mau me» hiki ■.< wale no it'u ke hoopau, alaila, hoomoakaka aku la bu i ua alii ia, aole nae oia i hoomaopopo mai ina kanawai kupono ame ka, manao maikii a.ka aha kuhiaa Ke'līiwahine o Beritania Nui e: hooponopono rī rna ka iakou Uukakuk.i ana ma na mea piii i ko na e. I A i k;i nnn»w»h hoi e hiki ai ke Kokua ika pono o a'a kanaka "Berit*ni«i a e hoopa'i aku ai ipaha i ko lakou hoope'a wa'eia, t.ua malama pono likeia no ka poe hooponopono aupuni i ka pono ponol o ke'la ame keia a:-na-e, o na aina ikaii« ame na! waliwali. He kanawai keia lakou, aoie e hiki ke hookauaaaha waleia aku i kekahi: aina no kona n<iwaltv-4Ji ( ii h.k ; i ka wa e pau <jĪ n;i o!eio aloha. i A u;i,īk.« hou im.b« ■ao ko ka I-.ioi e iiiki no ' hoa-

pouoi;i kftna h;ina aiia, (i mauiulii. oi.i hoa|<oa.i e heihoii* uku aj koa e ni:;n f;na !. ai*i ai 1 kou;i iī.f.c;iv.'fi i t)'.>opili]<iiiia n¥u ai. | Ua lio.oi«io ak.u &u imua ona ahi n«v. o k;» nui k( ia oua lvi o ikiuauia e hookuikahi naa na u>ea maikai apau me tia au puni kuokoa apau. & e pnpa aku 1 n«L kai)*ka o lu rjrania, aole e lioopilikia w»k' iaa kauaka ona aiu-e, a-ole i kc> lnkou kiuo, aole

hoi i ko kkou uiau waiwai uia na wahi apau i auhoia o lakou^ A i\vv.\ u»»!)* i i^v: nsw*H>v«ii me l)m>pa'i oio i«ĪH, o wAilio uo AoU' o' »a vval«, iika, e kokua *U« iaia n« oli-!o »'o, aiue ka h»n« lokoinaikui *ku i k*i \vc o mai atu iuh kokui «iki iu> uihoO. I Aolf i i'i i n:Aktittt:iktMa k;\ jV\ku, nk t, k;\ aiivlvi ka. ji.'ono n\ kanaku o, }Vvitaui«, jino iii i h,«;-.»liA nku a: ji mi kaunk» o 11:1 ;>uui i hoo^uihoii'ia. Ki:t hoi, na a$ inti k;t Moi o lj.o U;\*v:i;i r;U4ii.;V i ko.vuhL UUIUiO UoU uo kn .UO 4il* i ijtA Uūiu\ o.a »i,hoi i !Uji> n\ i ku • 'u.u i ii.» ..ku '.i ;v;n>,n)i t 1 No iA invn\ttt k;i UIUA kj|o 1 ki,- o 1.» moku ■»*}iinoo Xu: uui V;i ! nioa 11 :i :v !V.S ka oUuuiA huua kiokio o na'iii Vi, ko h;i'i ;\ku ;noi Mio V» | .= u 0 .io aka : ks hasvv|iia ..i '. \ u 1 r. ■ > ko ,\upH a\yau tus ■ |ka i o l'\: ; u s ri ,* . P isin, 1 : :-k i, N • li ■>; 1 >ik;i :■ i sU i ko Ali' I fcCi\moha;nolKi 111, oīa ,uo ko «iU

maoli o ka aioa. Ke ha'i aku nei no hoi au i ua 'alii nei, aloha atne ka make'inaKe r wale ko Ke'liiwahine ia'ia, u ke iiiakkemake ;.t'i ua alii e ikt; aku la Eamehauieha llīj oia ka Sloi o k3 Auponi Hawaii, a u waiho jm ana i ka hoomaiu arw ma kona li- ■ ina a e mau ka malahia o kona uiau aina ma kona hooko ana i na kauawai uiauiuii o ka nouo io

Np ka. »f.ea, o ks. " to no na'i iii k'il>;<. lvV c hoomalui tTH;kd! i i v i iuabhi.ni e noho pu ana (iil- k< - a p-. e k--.!5.,ka, a inaj aole In'k; i n .u ke lioomalu in-.ikai.ia lakou, ehke me konu e i ..HuKn alaiL^ ao!e !jo Lk-ju e peoo ke noho mi k. u . . t ir\, '-vC boc-n mai oi;! e neho kou. ' v ! Akr, ar!ei mawn Ke'iiiwahine o Beritariia. ua hihu maoli :kekahi alii o kekahi alna ano ; koke iho nel no kena oilī ana e .maiioko mei.o ka noho'na naau■po, mamuli o ke kekuau ana , : roai e ko na aina naauao, no na j hana kekee a kekahi mau ka r jnaka ona iama, kekokua ole ua , alii Ia mamuli o na hana pono ole, a ke noho hamau ole hoi ! kela i_na hana ohumu ma ka 'ae o!e aku i ko lakou noho raalohia ana.

! loa paha i hiki mai ki nuna-] ;wa i hanaia af kekahi hewa, aj e hooleia mai ai ka pono ona kanaka Ber;Uni*, ua māopopo] .he maīkai ka e har.aia mai, ; alail he pono ko ka iona kit>' 'kieke hiki mai ka hewa io, i»' koe ua hewa la me"ka hooponoipono olua, e imi ikaika aku ai .loiia «i..i ua poao U & ka meaj hoopuaipuai i hooie mai ai. ; Ake i aiia nei ka o ka| hmn e !s\ve no' ke'lil ka Moi o ko KHwaii Paeaina i ke!a! ' hoihoi ana'ku a'u ike aupuni] ! nona ms k;i maopopo io i ka k«u mai anA itu!un|t ona ina kanaka Eem - nia, a e \ nia ka hana ikaika ana, a ini hoomau au& tne ka , 'owa oK- ana m:s'onari AmeUka i hookupaa ia ai ka heoauna oi.iīo, haumia o*e i huīpuia me ke a*o ame na 015 hana hooaaawao. * ' ~

hoomaopopo hoi 1 ka pono o ka hoQmau aaa i na manau aloha i kuikahī ai tia aupuni a i elua i ' na makahiki he nui i haia ae nei. K.e iaaa nei ko'u e poina ke'lii, aole hoi kona mair *tioolTTīīā mahope oriu j a Kapena Kuke, ke kanaka mua o Beritania i holo mai ai I keia a ma ka la i hoek paia ai na kanaka Hawan i!o--k>o ka ohana nul o na lahui kat»aka. A mai ka waha mai o Kapena Vai,akoua i lohe nui a o K® mehameha Ii ka hoohiki aua i ka inoa o ke Akua oiaio,o ia ke kumu i hoopau ia aku ai na pu!e waha, ka hoomana kii ame na mohai kaeaka mahope I A ina e huipuia a e a'o pono iia keia aaau mea, alaila, e «u jmai auanel ka maluhia oke ola | ame ke kuonoono oka waiwai ka hoomahuahua aea i ka manāo, ka pomaikai o ke aupun!, ame ka manao raa>k«i ona !ahui-e o ka poe eol >ku «na mamua o oukou ma ka ike ika manaoio Akua ame ke akamai ika malama oihana aupuni, O keia rtau mea e pomaikal ai a e pono ai ka nolio aaa, o jia ka naUii o Beritaau e aakej make nei e hooulula a e hooloha |la mawaeaa o no kanaka Ha- | waii mamuli o na hana pono e Ihiki ai ia lakou ke hana. A pela |i hoohuli ia m kelii ame koiw jmau !una ma ka aoao o ka ;pono, oke kumu īa o ke apo Ipaa o ka oihana kalepa. | Ua hookoia keia nnluna H. 18.I B. M. Duljeliaa ma Henoiulu, iOahu, i keia ta 31 o lulai M iH. 1843. j RICHARD THOMAS. j i-waa Kiekie ona uioku Mal&uwa o ke Ke'liiwahiae Vtoria 5.0 Eeiitaa : A Nui nu k* Mo*ca