Ka Puuhonua o na Hawaii, Volume IV, Number 34, 24 August 1917 — HE MOOLELO HOONIUA PUU WAI No Ka Makaikiu Wela [ARTICLE]

HE MOOLELO HOONIUA PUU WAI No Ka Makaikiu Wela

KE AIWAIWA AMK KE AiU li ANANA 0 Kl SIA X Ke Kea Kiai Vuka Heln E(in< o lee A fo;iHi o k;s En'ep-pa Pctero Kh ,\nj : • A i OLE-: 0 KK K.MKAMAKINE ALII ADKKA(SA 0 SAN A PEĪHHOHOUO. MOKUKA V. O ka manao no ia o ka Emepefa, na na moho haki.ka )uz no e koho i ka 1.-ikoii mau me? kaua e makemake ai, a bi;!i pc la i ka Haku Ak?skp a n'nau aku ■ !a: "He mana'o hou aku no ; nei leekahi ē kuu haku?" "Aole, ua 3awa ae la no ko'u manao." "Ina pela, o.wau ka mea hana i koel E koho aku :.na au iwa- , ena o oukou i nnu lunakaī)aw ; mawaho aeo ki E:nepera no ka hooponopono ana i na moh • ame ka haawi ana i na olelo . hooholo no ka mr ho i foaa k? lanakila. "Nolaila, o ee ame ke Aliikoa Kiekie Bur zma o na l£o - pukaa, ma ka ;;oao o na keikialii, a o ke Aliikoa Hukaru hoi o na Koakiai Kumau o k i Eine pera ame ke Ā1 ii ma ka aoao o k§ Koa Kiai Puka He'u 6, oiai no hoi oka £n-icpfra no ka elima o na A pehea ia k|īa mau hoonohoneho aka Emepera i ko oukou manao?" Ua hooho like r.a <nr-a a pau me ka leo haueli, ua peno ko ka E:nepera m?.n jo. "O ka panina hopa iho !•« i o keia o na hana nan» i kono aku ia oukou e akoakoa mai i kei& ahiahi. Nolaila, e hoi oukou me ka hoomanao no na hana o ke ahiahi o ka la apopopo," wahi ;■ ka Bmepera i hookuu mai ai i kela halawai e pili ana i ke ela oke Koa Kiai Puka He!u 6 a me na i. la hookuu ana mai o ka EtTt;

pera, oke ku ae la no b, o n*'--I» ame naliikoa a huii hoi 0!: la no ko lakou miu home p Uu hi ihp, me ka fito o leeia hakaka lua mawaena o na keikieli; £i- e koa kiai opio i mea ano nui a hialaai ntii iosia e hkeu. No ki mea, he mau keik ahi keia i kaulana loa no ka ame ke ekamai, a no keia wahi Koa Kiai Puka Heiu 6 hoi, io\i loheia kona inea ame k-n--mau hana e hiki ai ke m?.naoio ia aku, e hiki ana iaia ke ku «ku imua o na keikiaiii na Bea Ēieele O Sana Pe£erobcrc āme Ledina. Aka nae, aia ko lakou kau nui ana o ka heea mai o ka manawa e hookoia ai o kei?. hana ma ke ahi?hi 0 !a ae -, Nolaila, e aui iki se hoi kakou ma keia hele ana aku a na-

na aku no na kelkialii. ! la laua i heea aku ai i ko 1 laua home me na palapu i leaa ia laua, ua huli mai la ke Keikiaiīi Hiki a kamailio mai la ia Malone kona hoa me ka nakeke 0 kona maa papa niho: "He keu wale no ka e'eu o ka lima o keia koa kiai ino !apuwale, pau pu ana hoi kana 1 ka hoaa. ,4 0 ka roua loa no hoi keia o ka hemo ana o ka'u pu-pana-pana mai ko'u lima aku. A nana aku 1a oia maluna o ke Keikīalii Malene e oni wale ana no i o a ianei me ka nau o na ku'i, a' hoomau mai la i kana kamailio ana: "Aole no hoi o kela wsle ae las O kela wahī keiki opiopie

loa hoi k-.'u e elelo ae nei? Me he mea la o-kona kaikaina no ia | ■:i it)trl i i.i : i>i; i<a hoi kaua iwa-' h' \" i •?»•!e Iwi nsnn (le ae o u?. Ma-| lone rēi i ke'a mea a Hiki!

{ehi ano'u mai ana no ke Koa Kiai Puka Heiu 6, ua pane mai In oid ine ke ano haku'iku'i: ''Aole pafta oia ka'u? Me ki'. nsna oie i kena mam oleio avj " a pu iho la oia 3 kssnn k rr»-s-i!'"o ana. G ia nae ka H.ki i ninau koke mai ai iaia toe ke ano aaka: U A, heaha iho h k>u nlelo waiwiii?" Ivle k i ie > oluolu maikai, 'ua kaanaiiio m-eiiie mai ia ua Maionei me ka !eo liihi akahele: £ 'Heaha mai auauei hoi kau! E nana mai paha oe i keia wahi puel.;?" Hoikeike aku la ua Malone nei i ka puolo me ka wehe ana ae i ke kauia i heopaeia ai ka puolo, a wsiho wale ae !a ka ukana o inko o ka puoio. Oia hei ka Hlki iaiau koke aku ai n hooho'ae h/aia i ikepono iho ah "Auwe'! O ke kii keia o Pehe-i i ioaa ai ia oe?" "I loaa mai nei no hoi ia'u iluni o ke pak'aukau o keki wahi Koa Kiai Puka lielu 6, i ka wa i hina si o ke pakaukau a ie!e Inlii ai na pu-panapana a l-;aua. OkswFno n i li|o mai '•i ia'u!" "Pshea i maoporo ai 'm oe, o ke kli o Adervusg ka ukana o !oko o ka puo!o?" wshi a Hiki e hoomaōpopo aku nei. *'īa kaua no i komo aku ai a hoonoli')!:» ma ka r oao o ke pakankau, ua ik* iho ia au ma ke k'hi o ire!a puelo i kena kii, nn ka me«, ua hemo ia kihi i ke!a <va e waiho ana iluna o ke pa}<rvkau." ' Alaih', heaha iho la kou ma nao oka iawe ana mai i- keis mea e kuu Malone?" <l He manao onipaa ko'n, eif > eia Koa" Ki'ai Puka Heiu 6 ke huna mau nei me ke hineaiii, peia iho la oia i ae oīe ia ai e iiio moi i wahine na'u No ka ua aloha oia i keii

Wti";l KO' 1 Aka ii:i iho ia ke ! L'ik" i£ : a i lohe aku ai i kel m:vu oleLo rnai ka -.waha- pone mai o Malone. Oia kaua H k\ oei i o!e!o aku ai: a Ke manao nei au, kuhihew loa oe i kou ®anso ana ae p.-l; Me he mea la ma ka'u hoonm popo t a haule keia ki; ioaa i ke'a koa kiai, me ka ma nao aoa f e hoihoi aku ma ke Ua kahiaka o ka la apopo." ''Aele loa au i kuhihewal / nau no nae ia « ike jho ma n mea i kakauia maloko o kei apana papa mano^noa. 4< Ua kakauia na oie!o o kei apana pepa, me ka limakakai ponoi o Aderaisa, a haawi ae I; i ka apana pepa ia Hiki me.ne m*u olelo: "O kena hoi ka mea i ioai

f u mai nei la u me Ke {cu malO' ko o keia puolo." Lalau mai la ua Hiki nei ka apana pepa a heluhelu iho la i ka mea i kakauia maloko c iaiia. O keia iho na wahi manae mikalolohua a ke alohā i kakau , a e ke kaikamahinealii ma ke ano nui a pokole; "E kuu E malama loa oe i kuu kiil Oiai hoi kona puūwa! ame kona kino holeokoa, ua I?ahia ia neu hoekahi wale iho no, aote no k« kahi mea e ae. Nakau, ADERAISA. u A-ha! Akahi no au a īkt maopopo loa iho la, im polole maoli no kau i koho mai nei, eia Po no ka keia waht koa la-

puwa!e ke hoi mau nei rr.e ke |kail,p.no hlnealii, e fi!o i'o aku &\ ke'alsva a laua i la i hahau e hananee ai ke kik?la oUa msu wf:l i koa lepu,-wale-la a ka piikoi nui w-8?e.; K« hanh hoi nana e hōoli'o aku i kria w & hi Lopa Ae*h<-.ukne i kama&iou no ira awawa .pouliuli o Siberia : ke I.oe.na apau o na la o kona ola ana ako. l< He hewa .ino' loa keia, ina e ike mai ana ka Emepera i keia mau hana apuhi a kei i wshi koa haahaa me ke!a kaikamahinealii a ka hookamani nui waJe i noho a:l" ; ".akahi no au a haupu se lal" wahi a Malene i honmau hou mai i.]. I keia kak-hiaka iho \h no i loaa pono.maol.i aku ai i:i'u keia koa e honi ana i kekahi mea a'u e hoomanao nei he pua. "He mea no hoi na'u i manao kuhihewa loa ai, eia la' kela koa ke hooipoipo nei me na kaikanwhine kauwa, elike no hoi me ia «'u i hoike aku nei i ka Emepera. Ei« ka o Aderaisa no kana wahine e hooipoipo nei, o kuu wahine." u O k&u hana peno wa!e no me ka houlolohi ole aku, e hele koke aku oe e hoike i ka Emepera no kena m; a ma ke kakahiaka oka ia npo!" "He oiaio ke! ! E.hele aku ana au imua cnr, me keia mau ike maopopo 'oa e ahewaia oi kela koa a k-v piikoi nui wale a'u iike ai, me kona ike ibo no he hsahsa. Jepi; Joa oia. Piikoi aku la no nse e noho me ke kai kamahine a na'lii." "No ke kanaka u'i maoli no kekahi o w£;hi koa ke kumu i aloha ai o Aderaisa } " i panai mai ai o Hiki. No keia mau elelo hoomaee a ua Keikiaiii Hiki nei, ua make loa iho la ua Malone nei i ka iaaina me ka paki ī'ilii o ke kuha o -kona wnh3. Noiaila, e waiho kakeu i ua mau keiki;;lii nel. e ukukahalake r.r,a, a e nana'ae i hoi kakeu mu-leke o ke a-ka o ,ka halepohai o na aliiwahine. I Ike kōele&na se no o ka jhcr f » 10 ponoi oua la nei, oia

j no ka wa i ikeia ; ku ai k* Kdikvn,i hioei.l" Adrr-'si e rtha , inehmieh' r r?. -'e ko o ka h le,rchai o - r ~'u.w fi' e ci<i i'Oek-a--s hi waīe n.o. 1 Aia keia .waoi ana e noho •nei nuhepe pino o k i hslef.!i'. j A ke nan« aku h. e i. e 1 e mea L he tr;ea nui kKna e kali E laa- kona leha mau- ; na i aku ma!alo aku o ke ?-ka poulii uli o na laaeh'hi e u!upo ana f if,uni ua ha'epehai nt). I kekahi i manawa no hoi, e puana noiie I ae ana eia i ken mau olelo:' i "Ahea la ka hoi oia e hnes ■ mai ai?" ' , I O ia no ka vva i pa'e a kekahi leo pluoiu malie mahope mai o ke kua o ua Adtr(»isr nei: ''Ua lohi !or. enei ati?" "Aole e kuu Wela!" wahi ; ua Aderais'ā nei me 'ka leo mhenahe malie loa, a ku ana ne ua Koa Kiai Puka Helu 6 ne mamua o ke alo o ua u'i kail puuwai Aderaisi nei. O ia nae kana i miki koke a« ai ē haliilii i ka hu'a o kona lole i wahi no kana mea alch;f e roho iho aij oiai eia i hopu mai a i ua iima o ua kae'ae'a nei o Pe lani a paa ae la iloko o kona lima, iaia kamailio t\e ;>i ī uf eueu la a kakeu me ka !eo maiie oiai e hak c .po.jo ae ana i ni helthtlena Uama pu?--o o k« kanaka u'i e ana nulun? o ua koa ep'o . : "3ia, e noho iho maanei, mi kahi a t u i heomakiukau mut iho la nou. w u Aole anei hei ua hehiku wa 3e aku no au i kou aahu e kuuka maua\v.> a ua Ack j s\\n?a nei

; r' ' ( ko'e f,n«- ! l'" . - 1 : "0 ia e kuj u -< 1 1 , ■- \. .'3't mEoIi o k""u m..i! cl*'p t h lolea '03, auu si." O keia mnu eie ;■ :i V • 1!' Aderaisf k:i •,nvū n r. ■ i ]■ - ru ak\i i na m;jn hOct."puk.;pu o ua Kna ['i Puku HeUt 6, .i !'f*rkr \-M r "- i kana kono n _ n k - v - ,;pr, iholrnr-. u k. t hu'r. e' S-r , ] f a hornirdka ;.ku 1- ē k; / p : ■ i k?ns rru u elelo v.the m ? f ka Ahekukakuka a na 1 An f ge' jkana ika i r-n.=> j n - c- k.- jCi liilii: "Be,.hd hi k-i'u e hr.n;i rkif t.\ nou e kuu Ader. is:'?" A!<a nae, i keh»- ■<' u=> V-; nei i I<ama)!io aku la ; a)8 k-i p : - hoihoi iloko ona kahi e' hr.! ?> m-aoo!e la no ke kii o ini u'ī k Hipuuwai la i nalewale mr,i iaia aku.■ ■ Ke ; ke pii sku h> uo hoi ua koa opio rei, o k.-ī; kekahi o na wahine u'i ?oa. Oiai,- ua hiki o'e-i ka pouliuii 'o kabi a -lf-.ua e u-noho ana ke hun v ,ho i r>a hio hiona -wainehia o ka-■■■u'i e h dii ana la maluna on?,,a ke'wa-ho malie ae la hoi ia ike r" : f. 1. nv koa op'o nei me he anianikilohi nui Ia no ka rumi-komokapā 0 ka Etneperawōhin-;v Kakarin?«. Oki nae hoi, uaioaa pu aku la ke!a ha&wina r:< hihihi i ke Adei , sis', ua hanunu; iho la oia m-:nu:?. e kona kamailio ana mai i keia msu olelo me Ua leo h;.s!u!v: lf Ket! AoW kahei oe j honī mua mai nei ia'u, t;.o ka wehe «nua ana o ka Ahs-anegclikana 0 keia po, ke hooi.ee fcku nei nse oe i na hana imua loa ma ke ano leleoi." "Aole lea au e h.oole i kou ! manao e.kuu Adrrais-i, oiai ho ; , he hana kohu ole u-e ke I aaj ma ko'u aoao ke noi mua- j aku no kela haawiua laah : a a', ka Apcseto!o'P«ulo i o : f 'o ae'aij iloko oke au oko k;,kou maui kupuoa i hol t aku m .u.u? k'. Makua Mtna Xj.oa, he "mea, r-o;nio." Oīai iu,e } he w,.!.> ūiz-[ newa pokok-wate np ko Uuaj hookamaaina :rw la!" | O k.ui-paha ia e, kuu V/e!:v 1 ai, Akt..? K (>'u na krMT>- oina mu;. eu ila ee' m- k > kii, elike- n.-> n?s ke'u i h a.',syy re ; , oee p' nu. r..- kane i.oo palau! Noiail; , e honi ia'u e kuu Wela r.o ka manav a elua m;.i kela ioaa r 01:0 o ka-keu.-ia mama i keia Ja- iho nei."

; Ao'e he p:.r.c i honi:; aku e ua "Weia oiai, o kor a manao no ia e h~iab!oku h i 1-n napuuwai .no aJii rv»īsi ke hele mai la a papele i kona m^ka. : Nolaila, ua apo |; e la ua Wela rjei i ka a-i o Aderdsa a hccpi i iho la iko !aua mau lehelehe me ka haawi sna iho ina honi hoomaumau ana no kek. hi mau minute loihi. , Oiai hoi na mea p?'lu nao ko laua mau puowai p-k- !• i e ki keke iho ana ro k?j si!a hcopr-a &na i ke aloha pili, rr.e ke kamailio ana : i keia mau olele: "E hoomanao iho oe e Wela nau mau ioa au! ;Ina hoi o ce pv?noi no ke kane i hoopalauia na'u, e pa-t*vs?ni, o nn sani no aurrei hi?>l ;n< kt*u aloha mahina ou." "E man ciq īh<p c<r> fē r s ekoi Adcraisi. Q'-<\i hei, ke n-Ae uioke nei au e aku i ano maoli ma*p na tv ; n.-u au e waiho māi ana imua o'o No ka men, ike >u i lso* alohn n< Ho?' ifco no K> ? , - oē wa!e ro ~ ? e ikr i na meH -ioW' Aoītt !p»y-