Ka Puuhonua o na Hawaii, Volume IV, Number 40, 5 October 1917 — HE MOOLELO HOONIUA PUU WAI No Ka Makaikiu Wela [ARTICLE]

HE MOOLELO HOONIUA PUU WAI No Ka Makaikiu Wela

EB AIWAIWA AME KE AHI- ' HANANA o KUBIA Se Koa Kiai Paka HeJu Eono 0 ke Aloulil o ka Eu^opem / Peter« Ka Nui A I OLH-: O KJS KAIKAMAHINi: Al-1] ADBBAIBA O HANA P»TBBODORO. MOKUMA V. ' 1 ka ike ana ibo o ua Alii Ma zooi nei i kshi i eha ai o ke Kei kialii Hiki, ua pme ?e U cis me ka minoaka ana iho o kona mau papalina puhuluhulu: "Ha-ha-h?-bt! Nui i'o no ka ho : ka ike o keia wahi koi opio, ke hoohauleia nei ka ike o ka'u haumana helu ekahi i a'o ai. "O kona hupo hawawa a ike ole, aole i meke ke Ke kialii H;ki iaia rr.e pcks palaualelo, aka n&e, na'u eia e i.Vku me ka oi o ka'u pabik?.Uā ms kona kania-i, e lele ai kcn& pbo mai kpna apahu kino ae, i mea nana e a'o aku iaia no ka ia mau olelo hoehaaha?, a e ,ko°fc ai'kōi nā m;!ra o k;r Emepera e hooli'o m?.i nei ir 'u || enemi nona māi keia m-nawa' aku." I hakalia no a pau k'eh rn;-u olelo a ua Alii-huhu Mīz r ni nei e kamailio nei iaia iho, o ke n oili aku !a fio ia & hoi aku la no kona keena i >i, a oianokswa ?. ko h:kou irau lunakanawai e hoomakaukau ana no ka hrea ana mai o ko ke Keikialii Malone manawa e w akn ai imua o ko l&leeu enemi, a o ko lakou hoapaio hoi. I kela wa n?e e liuliiu nei ke Keikialii Malone, ke ikeia iho la na o-makaheu nunui e kulāi]u iho ana ma kona l;.e, me kei kaheawai ana iho raa kona mau papalina, oiai oia e-Jbcomaoppj-ō •anā ika hopena e iii mai yt:. maluna ona. "E lilo aku aoa oia i. mea o!c loa imua n ke K'ea Puka Helu 6, oiai ua haolehia aku la srto ke Keikialii Hiki ko iauy mea akāmai loa. - Aole me e hiki i ua Mak ne nei ke alo ae no ia hapa ana mai o kona akamai, aka, ko wale aku no ka hana pono ma kona ?.oao, no ka ni.»san;a ana ika hanohano o kona ;po.a, a pakele pu i ka nen a'a i ka hoohewale. Olai, aia oia ame ko lf kou mau lunakanawai ke k li la o ka hoea mai o ka manawa aka Emepera e kauoha mai ai nd kona hui ana aku me fce Koa Kiai Puka Helu 6 noJka lu*a d ka manawa maluna oka oi'"o ka pahikaua. Oiai nae hoi, he manawa ia no ka hoomaha ana. s

I keia wa e hoomekaukauia nei ke KeikiahT Malone, aiā no ua Koa Kiai Puka Helu 6 ia ke ku oniole mai la iioko o ka £na : kali ena r o kcra hoapaio eiua. • Ke ikeia aku 'ia oia e iuiuiima pu an& me kg Aliikoa Hukana ame Hiuka, ke kanska opie, kona mau iunakanawai hoi. li(Lahope roai i heie iftai ai ka Emepera a haawi mai la i kena limaakau imua o ua kwe'ae'ii nei oo ka iuiulima aieha pu anai aka, ua iaiau iho īa oia i ka !i--n>a 6 ka Emepei'a a honi iho lai m§ ke kuiou haahaa ana ka mea hoi naua i heonaueue akii i ka puuwai o ka Eni€per? 3 a Imi Emepera hoi i heokau iho ai i kona limahema ma 'ka peohiwi aku o ua kae'ae'a rei, a kamailio iho ia i keia msu eie'o me ka leo haāhaa o lea waipn he: "E Weta! Ūa hooiaio mai

kaU mau oie o imua o ka Emepera me kou maeli ao&'ku .hoi i kana'mau hoehihi ana.a psu maluna od. Aka, e hoomanao r.(.' kou hni'kila ame ka makana a ka Emepera." Ru!ou haahaa iho la ua Koa Kiai Puka Helu 6 nei, oiai oīa i heokuu aku ai ika lima o ka Emepera me ka panei f u ana aku i keia omi o'elo a ke kanaka koa p ha;-<hfo ai ( oiai oia i ka mailio aku ai m'e ka leo oluolu a'pkah'ele, oiai aole ia mea he 'pohihihi ma kona umauma:

'Me ka mahalo nui, a o ke - k mau loa me pe e ka Makua l£mepēra i ka Mea .Ki.ekie Loa, no ka mea, na ke kanaka koa auanei e hiipoi i ka makana a ke Za> o Rv»ia rei, eole hoi na ka hoohewale rva manao eieeie oka pepehikanaka, elike U hana aku a! no ke Kt.!;i" !ii Hiki." Wei -.! Ka Bea Keokeo o na hakkoiokowai o ■ Polani O ka manao maoii no ia o ka Eme pera, e eke ana e ike aku e lc;r.aldla __sna maluna o kou ■ eku i koe. No ka mea, ma kahi ulia la>i }waJe iho no i pakele aku ai ke fola eke Keikialii Hiki i keia jchi-hi mai poka kepau aku 'o l-£ : u j:u-psrjBfana— (ii&halo"

Here )lii iho ia ka aka aua Kuji K'.ai Puka Helu 6 nei, oiai oia i k&mailio aku ai imua o ka En:t-{era i keia mau elelo me ka pii pu-ana ae o ka ula ma «eoiia maa papalina: "E manao iho ee pela, e kuu .Emepei'a a!oh&! No ka mea, opie &u e I<aena aku ana imua eu, aka, e hoike aku ana au ia oe i ka mea oiaio. <: Aole loa he wa e hoohaukae īa. ira hulua'ia'i oka Bea Keo keo nehehau o na halokoiokowai o Polani me ke kaakaa aku no o kona mau maka." "Pela-au i a'o aku la i ke Kei kialii Hiki no ka manawa mua ioa, aole he hana hiki wale no i Lupo ke laweiawe i na meaiiau-*, ao ka mea, o na meakaua &pau e lawelaweia e ko'u 'mau iima, ht di&balo maepopo tea ia; elike ire kau e kapa mau

mai si ia'u. Nolaila, ua laki oia ma ke aleha o Wela, oīai, ua hoopakeleia kona ola. ana i aie nui foa ai ia'u. ,? No keia msu olelo a ua Eoa Kir.i Puka Helu 6 nie, ua minoaka iho ia ka Emepera me ka pami āna mai i'ieia mau oleiw "O na mahaio ame na hoomaikai a ka Emepera, ke papahi ia eku nei ! a noka helu ekahi o kō Wela o ko Emepera mau koa kiai kumau lanakila ana." He wahi kunou poo iki ka ua Weia i:ei i haawi aku ai i ka Emepera, a huli ae la oia a Loloholo iho la iioko oka rina hakoka me kona mau lunakanawai, ke Aliikoa Hukana ame ke kanaka opio Hiuka.

Oia hoī ka ka Emepera Petero ka Nui i kukaia niiai ai me ka ieo hui moakaka imua o ke anaina i keia mau oieio, ka mēa nana i hoohamao loa aku i na ieo h? mumu iike oie ame na hoeie malie ana o ka ieo o na me<"kani: . "K. na keonimana hanohano apau i akoakoa mat nei t keia ahiah», ua ikemaka iho nei kakeu i ka hopena o na hana o ka mahele ekahi mawaeha o na moho kikipu no ka make ame ke oia» 'No ka mea, ua h&iilehia ke Keikiaiii Hiki, ka Bea E'eeie o Sana Pettrcbcro nei i ke K< a Kiai l'uka Heiu 6, ka Bea Keekeo hoi o na halokolekowai o Polan 5 ," a hoemaha hou iho la oia me ka nana hooniaku'e ana akumakahi.o na haniumuwakau e loheia ana.

I.ka hala aua &e o na minule 2 a 3 o kona ku maiie ana, 'ua hoomaw mai la oia : kana k£mfeilio. ana mai me ka ieo o!u v/aipshe i keia m; u olelo liope o kana olelo kukab, oiai hoi na minoaka o ka" hauole e hoalii ana iaia: ; "Oolaila, i lehe eukeu, ua kaa kaHanakila mua loa ioa ka' aoao o ka hapauuku me ka hoe- 1 paapaa o!e, no ka mahele elua' hoi o na hana o keia ■ ahiahi, o ia no ke Keikialii Malone, tme ke Koa Kiai Puka Helu 6 maiuna o ka oi o ka pahikaua. No laila, oko laua nianiEiwa kei&!" a hooki iho la eia.

I.keia hooki ana iho na olelo a ka Emepera, o ia ,no ka wa _i ikeia aku si ke Keikialii Malone i ka oili sna mai me ko .lakou mau lunakahawai e ukal' ana mahope, oiai hoi ke anaina e nana aku ana maluna ona iaia e kulou ana kona poo īlalo me ke ano hakanu, me he irea la ua iilo loa kena peonoo no ksna mea e hana eku ai. Ia wa heokahi ro hoi ke anaJna i ha&wi_m^iai he eko!.u mau ieo huro no ua keikialii n,ei. O ia ka ka Hfkiial i R< b-ta laivoni. i kamrJlio huu <je ai i kona mau hoa p*p?)leo e noho pu ana me ia ma kahi hooki'hi: "E nana al-u pnha oukou ike Keikialii Malore o L?dina lel" wahi ana. "I keaha iho la ka mea e 'naaa aku ai i&ib? Oiai, ke ike aku nei no hoi kakou iaia!" wahi a kekahi eiii i pane ko'iko'i ae ai i ka Hakualii Izivoni. "Auw-e no ka hoi-el Heaha mai ka hoi kakou," wahi a ua h.akua.!ii nti n:e ka hoome.u ana mai:

"O na hiohiona oke kanaka make y o ia no !<a helehelena p'u e ike aku aei i.ke k-..u mai ilona e ke Keikialīi Malone o Ledina. Eiike no nie ka hauiehia ana o ke Keikialii Hiki malalo o ke koa opio kuiana hiehie a hannuano," . ■ "O kau no ia o ka nem-»! He keu aku no p'aha ee a k.e ,kanaka a ka rema nui waie i ke keikialii, i oi loa oku hoi mamua o ke!a wahi !opa haahaa lea su e .paj nei," wahi a kekahi alii i ua Hakualii Rcbata nei me ka aa hiHili o kona u.aka ika piha me ka inaina. Ua akaaka iho Ia nae-ua hakualii nei, me ka pānai pu ana aku hoi i keis mau olelo welawelas

"Auhea oe e kuu hoa? Ke kamailio haw'nawa loa nei ee i ka mea au e ike olenei, no ka mea, ua liīo ke kul?na haahaa o kela koa opio lanaMla kiek''e loa elike me.kakou." fi He oi-.io, i k : e'a * manawa a kaua e kamsi!io nei no n? keikialu am'e'ke A!ii Kiekie Mazoni, ua lilo lakou apau i poe lopa haahaa loa mamuli o ko lakou pa.o ana me keīa wahi! koa h"aahaa wale-ihe no o ka oihanak?ua o ke eupuni o Rus'a nei." Ua ho-sis ka inaina wela o keia a!ii e pap -?eo nei me ua hakualii rei a ka netm nui w .lo e hoopii ia ai k;- wela o kekahi xr.es. Ua are?ne \ov. !;>ua e heo'ēi puupuu, ina rto!e e kouo ke'a ke'aia mai e kekahi mau alii e oa pau wa!« iho !a no keia mao hana a ua mau aiii nti. Ua hu ae la ko I ikou a-k;i no keia okaikai i ulu ae iwaena o na'hl, rasmuli o ko lakou mahise ana. O ka hapauui mahope o na ke;kialii ame ke Alii Mā-' Z0n»; a o ka hapa no hoi.! »a ka aoao lokou o ke K>h 1 Kiai Puka Helu 6. No ka makemake r.o o u Hakualii Robala L:vom nei e

; 'o; a i nr u i~cj j_ ■! - ( iu, ui k; j mailio te ?a c;a iw; o-a e O keia Hakualii H l , bi_tā ±t : - vcni kekahi alii w,a:wai lea ma na a-na waiwhi like o!e, a oi» kana i ole!o f;e oi: "Ua makauk<ju loa au e pili mahope o ke k a opio na ano waiwai like ole apau e makemakeia ana. . Owai o oukou eaa ana e pili me a'u i keia man3wa me ke kali ole!'-' Ao]e loa be hookahi alii i aa a .pane mai hoi keia piii aua hakuaiii nei, aka, ua heohamau loa ia ko lakou mau wāha no ka hopohopo no i ke ku)atvi ma kaukau loa o ke Koa Kiai" Puka Helu. Ma ia ano, na haule wale keia hana a tf;i haku lii iliili nui nei o Kard. O ia no hoi ka wa i īkeia aku ai ke Keikialii 'Malone e lululima pu ana tr eko lakou mau lunakanawai ia lakou i hoea'ku ai iloko oka riaa hakaka, oiai hoi.ke koa opio an:e kona mau lunakanawai e hoioholo msl e ana ma ka aoao herna o ka rina hakaka, oiai ke Keikiaiii Malone; ua lawe ae la uh i ka ao« o āleaū riona.~~N"oTā]lā, ?.ole '' h i lil<S"ī.hana nui ma ka aoao o na lunakanawai. : Ua hilu lima pu ;:e la no hoi ke Aliikoa Hukana arx;e ke kanaka opiq Hiuka ke Kea Kiai Puka Helu 6 iloko o ke aloha pumehana, a hc<ale!e iho la na lunakanawai o na aeao

elua i ua mau moho nei iJoko o ka rina h&kaks, e ku ■makaok-i.u ■ ■ana laua-me ka haka pono ai'a aku o kekahi maīuna o kek*h; o iaua. Oiai no n&e ?"kela wa, Eia ke Keikial'i Malone ke n&na mai -la maluna oke koa epio nre na maka kuoo o ka inaina, ui'a: noi ka Bea Keokeo o, na hale l;o!o--kowsi o Polani,, aia n.au no kela mau minoaka o'uoiu iii la maluna o korsa mau papalina iaia e nana aku ina > uai Keikialii' Malone nei o Lcdina.j 0 pu n0 hoi ka ! wa i ikeia'ku i ai ka hele ana ■ma.i o ka epera, ama kon?i alo, e h'ipoii ana oia he eiua mau pahikaua i na ua mau moho nei. | 1 kona wa i ku iho -Ā - mawa'-i ena oua 'mau moho ne ! , ua pe'a hou ae la oia i kona mau linia mamua o kona alo'elike me ia i hanaiā f ke~ Keikialii Hiki. O kona lima akau ia Weia i*; a o kona limahema, i: ke Keikiahi Malone ia o Ledina. j Aoie i j