Ka Puuhonua o na Hawaii, Volume IV, Number 41, 12 October 1917 — HE MOOLELO HOONIUA PUU WAI No Ka Makaikiu Wela [ARTICLE]

HE MOOLELO HOONIUA PUU WAI No Ka Makaikiu Wela

KB AIWAIWA AME K E AH ]- kanana o RreiA Ke Koa Kitti P»ka īīpIu ,o ko Aliwiil r> ka Emopiia J l>t<'r<s Ka Nui ! :-A I OLH : . ■ ' j 0 K, i£. KA1K A U A 0IN li MIl| AD1EAĪ8A o SANA j PMTHKOBOKO. I ; MOKUKA V. ; Lalau ma' 1a ua rn?J nu'io' nei i ka lau'. miu pahikai a a ! paa aela ileko o ka poho o ko| laua mau lima, oW) kc'Kc-r. Kiai j puka Helu 6 i h«awi' <ifeu ai i ; kaioa kunon haahaa imna o ka; Emepera rre kela m u oluolu maa mf.u e kilihe'e ihn ' ana ma kona mau p-pa'ina. No ke keikialii hoi, ao!e ela 1 haawi mai i wshi k\;ncui a i | ole la hoi, he wahi la j hoi 'i'ka Emrpfra, pks, ua n- na wale mai ia no oia me n ; mak <' oolea o ka inaina. | tja minoykw ilrd ~tā n?rē lir Emepera iaia i īu'ulima se ai me lla mau moho t ei. A, o ia 1 kana i hoakaka poko!e &ku ai imua o ke anaina ame na wau; moho nei me keia m 'U olelo i!oko oka leo akahele m: l : e: "E n'a keonimana, o ki make . ame ke ola iloko o ko e\r ;-. rr - u kino pakahi, aia no ia iloko o kela ame keiā pakahi 6 olua, &] nolaila, e hoolehe poielei e' na keonimana! Aole loa e - -' wiia aku ana i hooina-. * ha no olua a'hiki i ka halawai: ana o kekāhi o oiua ixid ka ho» i p ena maopopo o ka hana. Kos 1 wale ibo no nae ka hakihskiana p ka olua mau * pahikaua a ' ame ka hooneleia ana o kekahi ! o oluame kana pahikaua mao na kiina pahikaua noeau a ke-l kahi." | "E hoomanao puia no hoi! 01 ka nele »na o kekahi o o!ua me i kana pahikaua, ua haulehia'ku oia i ka mea i nele oTe a e \ aa; ana me k-na pahikaua. j "Aka hoi, ina no ka hakihaki ! like ana o ka oiua n au pahi-1 kaua, alaila, ua pau v. ale ke'a paio mawaena o o!u*; n;e nele like o na aos,o a i eiua i ka| lanakila ole. Ua maepopo aku| la anei ia olun e na keonimaiiā! na hoaksk; ka a ka Etre[.fra ]i kamailio aku la?" j Ua haawi mai la ua meu n:c- ' ho nei i ko I?ua r.e ana rra ko laua kunou Hke ana mai imua o; ka Emepera, me ko Isua kuene ' pono ana ee i ko laua mau kulana pakahi, oiai laua e haka--pono aku ana ka nana ana a ke ' kahi maluna o kekahi. i Ia wa no hoi iaua i haawi ii-: ke aku ai i kō laua aloha hope i | ka Ēmepera ma ka hapai ae i ka laua mau pahikaua ilunai a heopa ae la i ko leua m&u Ie-| helehe. I Nolaila, oiai ka Bmepeia i nee aku ai a kaa mawUio o ka' rina hakaka, ua ku iho la eia a, kahea mai la i na moho haka-' kaluameka leo nui moakak?: "Makaukaul" I ka loheia ana aku o kela; huaolelo i ka puka ana mai msi ka waha p( no mai o ka En e | pera, ua ikeia aku la ka oni o' ke anaina mai o a o mē ka ha- < mau pu ana iho me ke snosr.o eehia, oiai hoi ka Ieo aheahe o na ir,eakani e houhene m&He mai ana t me ka heolalelale pu' ana mai i najnjcko, no ka heoluolu ana mai i na msrao kea a wiweole iloko o ko lana mau! puuwai pakahl. ! % Ua hapai like ae 1a laua i ka' laua mau pahiknua maluna ae'

o.ko l<-ua n.:.su poo, oiai hoi ko Irv- iT'rU limahema ' paa hke ae 'A i ka welel'au o ka laua mau palnkaua i makaukau no ka hoohoir.u ana sku i ko laua rr.au koko ponoi iho. Aka, o ka wanoiia ka Bmepe'ra i ]$ah£a to'.i mai ?fi rne ka leo' nui: "Heon-.U!" O ko wa no ia i huila ae ai ka pahikst?a a ua mau moho nei rr e ka hikiw-iwe-loa, ka.mea hoi'nana i hookaakaa pono aku ! i na- mnkfi > pat» o ke anaina ho-1 lookop, aole ke Koa Kiai Puka | Helu 6 he- kanaka makaukau 1 wale iho no ma ka lawelawe! ana i Jka pu panapana ame ke ( k po'oleiana. Aka, ke ike mao-j oopo lea !a lakou, he hiena lua-j ō!° o!a no ka maka oi o ka pa-j hikaua. J No ka mea, e ikeia aku ana: ke Keikialīi Malone o Ledina,i e alawiki mfci ana i ka hou ana, ' a e-&m*amau iho ana hoi i kaj hih-ani me ksna pahikaua ma-| iuna 0 ua Koa Kiai Puka HeiU| 6 nei e a ka iki mau 'aku r.ei | iaia. .. Ē mauia aku ana ua kei-' k's!:i nei i ka le'e sku i hope i l.ekuhi rrat av.'3, a e lele iki mai' r n.i hei iii'.-ua i kahi wa. I k??hi wa hoi, e nee ae ana oia i ke'a' ame keia me ka alapine m; u ara mai 0 kana mau hau-! na pahi ! cĀ:\ mau ke Koa K ai Puky i e!u 6 ke ku Ia me he 1 kiapohaku mabala la no ka R.-' aia Hale ka omole, koe iho no kona p-i-.e - na &e i na 1 h&una pahikaua awaawa a l e' Keikhihi M-iione e iliki mai ai' malun< on.-i me ka hikiwawe loa. , ■ j wā oielo ?e la nae ke Aliikoa Kūkie Buriitonaika liaku Aka' ke kona hoa, oiai laua e nana'na' 1 na moho hakakaiua meka hia- ( Laai nui: "Ma kuu ol? ana, aole loa au i ike i ke kulana gnipaa 0 kekahi o na moho kaulana foa o Rusia nei a ko'u mau maka ponoi i ike ai elike la me kela koa' opio e paani mai la i ke Keiki- 1 ahi Malone, Oiai, o ke keikialii ka kaua e ike aku nei i ka hiū mau aku i kana pahikaua. malū-! na o kona hoa paio, eia nae, o j ka huila waie no o ka pahikaua a kela koa opio ka'u e ike aku nei i ka pa!e ana ee i na hāuna pahikaua makapaa a ke Kei kiaiii Maione, me ko'u ike ole aku hoi ua oni iki ae kona kino mai kona wahi mai i ku ai." 1 "No'u iho, e Sa Buri2ona,", wahi a ka Haku Akake i kama ilio aku ai, me ka pe'a ana ae o kona mau iima mahope o kona ks* iaia e hoomau aku ana i ke, kamaiii.o ana i ua aliikoa nei o na koa-pukaa me ka mau no nae o kana nana ana'ku maluna 0 na moho hakakaiuai • "Aole no hoi au i ike i keka- . hi kanaka opio a koa haahaa' hoi ma Rusia nei apuni i ke akamai i ka iawelawe ana , i na meakaua, elike ia me keia koa epiopio a kaua e ike aku la, ro ka mea, o kou manao i hoopuka mai la, o ko'u manao no ia e ike aku nei." "Ma ko'u ike a hoomaōpopo ana, 0 keia ka helu ekahi o na kanaka opio akamai a'u e hopo hopo loa nei no ke Alii Maaoni, 1 ka hiki ole iaia ke loaa ka ianakila malunao ke kosi opio." "Ua like kaua ma ia manao, e k'uu haku, aka, he wahi kanalua iki wale no ko'u no ke Koa Kiai Puka Helu 6, no ka hiki o)e iaia ke ku aku imua "o ke Aiii Manoni. "Oiai ua ike'ee e kiiu haku no'ke Alii Mazoni iaia i hakaka hookahi ai me keīa mau alHkoa Asetum he eona ko lakou nui ma Lubeline i Poiani, he e!ua makahiki i kaa hope ae nei, a

hheaha !a hoi kou i ike i\ no ke■|l3. poe al'ikoa Ansctur'a, e kuu j haku?" ■ I pau loa no hoi lakeu i ka make i he A'ii Mar'oni. Eia ,hoi .paha, ua ,p?u.kela poe i ka ona_a hakaka ai me ke aliil īna paha aole i poe aliikoa, jna no la, aolē no e loaa iaia, ka lanakila elike me keia e kaūlana ! nei i keia manawa," wahi a k?. • Haku Akoke, me ka umalu i ana iho 0 kma mau ki:em-.ka. | Aka, ua hoehi&lele ia we kojna hoa i ka wa a ua haku nei i ihooho ae ai me ka !eo puiwa, aj '.okipu iho.la ka l-' ua knkfiolelo| Una: ;-■■ ;f--j "Ahaha! Helu elua hou no j ke koa opio, ka Bea Keokeo o l-na halokolokowai o Polani." J He oiaio; i keia wa a ka Ha- : ku Akake i hooho ae ai me ka leo puiwa, 0 ia pu no ka wa o 'ke Keikialii Malone i ikeia'aku' j i ka hina ana iho iluna o ka paj pahele,. me kan.a pahikaua i j mahele hapalna hkeia a īe!e ?na j i ka.hi-e be 10 kapuai mawaho laku o ka rina'iakaka. i No.ka me-", i ua keikialii nei ( e noke nei i k.u amaamau i ka ( hili ana i kana pahikaua maluI na u ke Koa ki;-i Puka Helu 6, ka he.-u t..i i keia i me keia me ka eleu nui, no koj na manao, o ia kona mea e le- ' nakilaai maluna o kona hoapaio, e loaa mau ana kana mau ; haunapahi manapaa i na ps!e jnoeau a ke Koa Kiai Puka He,lu 6 e minoaka mau aku ana . iaia. Ka mea hoi nana i hoopiena loa aku i ua keikialii nei, j me kona ike pu anvi iho i ka lilo loa 0 kona wahi ike knikapajhi i mta ofe lo.a i kona hoa paio. j Oiai no nae ia manawa hoo'kahi no, elua a ekolu manawa a ua Koa Kiai Puka Helu 6 nei ;i hoopa aku ai i ka we'elau 0 kana pahikaua i ka umauma o ua keikiah'i nei, ka mea hoi nana i hooeehia loa aku i ka ana(iaa holookoa no ko lakou ike maopopo ana i ka hopena weli- . weli hoi o ka make, aia mau no ia maluna o ke KeiK'.am Maio■ne. kahi i hekau'ai. i Aks, ua kamailio aku ia ke j Ko a Kiai Puka He!u 6 i ke Keii kialii Malone ma ke ano hoalo-j ha„ oiai oia i pale te ai i kekahi! haunapahi pakiiaki a ua keiki-l aui nei i hili mai ai maluna ona! mfe ka ikaika. i i- Oiai nae ka oi o kana pahi,kaua e hoopololei sku ana i ka puuwai o ua keikialii nei, i aneane loa he hookyhi iniha wale no ke kowa mai kona umauma mai: I "Aole anei ua lawa iho la kaua i keia,'me ka heokahe o'e ia o ke koko o kuu Mea Kiekie?" : . . He mau elelo oiaio loa ke'a oka hoaioha ma ka aoao o ua Koa Kiai Puka 6 nei i hana aku ai no ua .Keikialii Ma lone nei 0 I-edina, ka mea .hoi nana i hoopihoihoi loa i ka Emepera Oiai, oia hookahi wa Ie no ka mea i lohe i mau o!elo a ua kae'ae'a nei nisw; ho ae o ua keikialii ponoi nei, iuia e ku kokoke aku ;ma mawaho 0 ka'rinahakaka. O ia no iei ka ka Emepcra i i iho ai, he koa opio aloha io o Wda i kona enen i, a he koa hoi nana e haah: o loa ai i kona wa e hoehmohano aku i-i iaia mahope iho o kena lanakila aiia.' O.'ia nae ka oa' Emepera' nei i olelo wa.e »ho ai no iaia iho me kahi minoaka ma kona mau papalin;t: "In a he m -u ui;!v<-ahine kekahi o ko'u a!o -! ; i m,v Roia!a Ha!e nei i 'keia ahiahi, ua mae popo loa ia'u me ka hoehewahewa . ole iho, aia ka lakeu mau hoe-

h'alaai ina m.-lu.'n c Wel\ Keekeo n na ' wai o Poiani, no ki me*i. upaianaha r.o k& ike kipu i i kela k.-.a opio, a he lorn no hoi kona nee-u ma l-.n enin i ana i ka pahikan", me k : h-f h;e a haaheo no hoi n kon- k. !rr.j aka Err>ecera e m3h,,?r> •. a*j nei." ■ v 1 ■: Fm'i ae la na !irr.- o . īur.e pfra nei marrua e kma r. e ke ka"!e)e sna iee? -r .Tnna o kona kooko->, ' V; 1,--i mao maka e h;.ko:ono :ku ena maluna o na moho h k kalna mahope iho o keJa m 1 o'elo haahaa oke .keonimana oūio :i ua kae'ae'a nei i ui >.ku ; i i ke o Lcclin.t r.o kona ola ponoi iho.

; 6ia nae, ua lilo !o.t kei £ i, olelo a ua Koa Kiai Puk. He'u 6 nei i pahi-ponh.el-i eMia n -ea e houHou aku i ka puuwai e'eele makena oua ■Ke.kif.lii Melone nei o Ledma me kd r_bi, No ka mea' aia no nn maaao !i--li iloko ona no ke Koa Kidi Puka Helu 6, no ke Kaikam ihinealii Adera:sa, ka kail'pu.uwai o Sana Peteroboro, a pela i loaa ole ai iaia he mamo maikai e ae marai.l;keia !ea uaJo aJoha nke Ko 4 Kisi P.-ka Helu 6.

t Aka, e mihi an.\ oii i kona wa e haulehia ai, he mihi make nae ia! Oiai, ona oielo inain? wela o ka iokoino kr?na i pehi a i Jusi mai ai me ka li'o o kona mau maka ijjele a kihe r f lhi'a i ka hou e hiolo iho ana aia;kona mau papalina imua o ua Koā Kiai Puka He!u 6, v ney • C 'E keia Iliolepo! ! Aole loa nau au e a'o mai e noi aku ia oe no ka hoopauwale pna ; keia hak?kalua artie a'u e lohe ou mau anie eu mau pukaihu, e hakaka aku ana au a hiki i kou make ana ia'u, i mea e "na" ai kuu inaina ia oe, No ka mea, ao)e wau i ik<.% ow«i la oe?" I Ua luliiuli iho la ke poo 4 o ka JEmepera i kona lohe ana i k.-ia msu olelo ino I.oa a : ke K/ikhlii Malone e hoeha .hm in?-epope ioa am iaia iho.

Oiai no n-e ia v;a ht.o!:. hi, |ua huowela puia'ku. ka puuwai lliona o ua Koa Kiii Puka Hdu j 6 nti, ka mea hr:i ran a i hoekaakaa ae ina maka poniponi o i.n, Bea Kookeo nei 0 na h'/īo•kolokowai hauanu o Polani, eiai' oia i kamailio aku ai me ka malie pihe'-hoi k-, a u'a ekeoi-o oka inaina e noW-lii ?na rr.a kona mau p-^pah'n--; "N;h k,i t;le!o ponoi a kou v;a'ha e hoeha ia oe, a ma ke aloha wale no o Wela e hoopaktls ee 1k( u ols. Nolaila, e miikaala oe 1 keia man; s \v? me ka irroo!e o'kou mau mak !" Pau no keia m?u olelo a ua Koa Kiai Puka He'u 6nei nana i hookomo aku ika !i'.-. anu maeele iloko 0 b houpo o ka Emeperā no k* hepena e I aaj aku ana i ke Ke kialii Makne, I okā huila koke &e l;s rio ia o ka pahikaua aua kae'a'ea rei' ihkookapoho 0 kena limaakau me ka hikiwuwe loa me 1 he irco ana la na k i o ka 1110 koke rr>ai la no ia o ka p?hi- ! kaua a iia keikiHii nei e ( il' a e pahu hala ole mai n.ā'una i ona «re ks huank i o \ ahiI kaua a lele koheolu\> \<j:z i e iloko ona apana, hke e!uj\ a waiho tnai ana i!i.uia 0 ka papahele he i\vok;;!u,; k pu:i mai ka ■rinahakoka aktf.

O kekahi keia o na Mma hikaua punahele a'ua Bea keo nei i a'o ai : a lehia»' Peia i iilo uu» p,-hik iui a ke keikUlii _n-oj ka l:j lon, me ka n> ok: no kol iaia kr» u ; ano.\v'a Fk.■'■ >:a ai a H!o iv-ai kon i miM ;-ku a k-*c kol-.oeheo ;u'.: o o elua, I;: .-

ue ana nae kan-a i/lea wa 'naia£n-.ska houkee o N ulin-.a i !;e lioko, eia ka apapei ua 'ele. jfcahi manamana'ki! at Jb;olo.'.m ke koko iluna a k:t jpHpahe?e, roe k.a heohaukae pu ;ia -n a o niui o kon:i l|cuka- | j Ua h | c 'opiena loa ia'ku ua lcti jk";-fil|i n£i o Ledina 110 ke'a haaJv;;na i tikn r?ia, rne ks. wsli • r>n sn:- v - n k h>?. rn-.k'H : ? kena sv ; i ikn m i' ki. l< r'£ Kl i l\ ka Pelu 6 e uai*-ij aki: ana iai| na p-ipa!>'n:j nii-io-ak;-- pafj.enehen-\ ! | Aole i pau