Ka Puuhonua o na Hawaii, Volume IV, Number 41, 12 October 1917 — Aohe Kanaka Hawaii e Hiki ke Alakai i ka Oihana Puhiohe, Wahi a Kapena H. Berger [ARTICLE]

Aohe Kanaka Hawaii e Hiki ke Alakai i ka Oihana Puhiohe, Wahi a Kapena H. Berger

O kelia na olelo a kahi Gere-! m'inia Kapena H. Berger, ;a eianae ka |mea apiki, ke kakop nei oia, a pana no i hooiaio aku i ka:Meip Fern, he kanaka Ha- ; wiii no o R. H, Baker ka rr ea hiki e fjlakai i keia Oihanei Puhiohe, <|)iai nae kct mea oiaip, he oikiloa jo na o!e loa 4 m?ikai a me 3 ole mauka, a hoea lo|a aku i &a ole o L :dma. . Imuā ponoi o ko makou na keiki phhiohe i kahi Ia a liiakou e kuia £.na keia hoole popoi a Kapena| Berger, aohe o na keiiiī Hawaii e hiki ke plakai i keia Oihana Puhiohe. I ke'a la nae,jke hoike mai nei [ k&na olelo i |<ana hana ponoi,| mao kona kjakoo a hooiāio an& ' imua 0 ka ivtea Fern, he kānak;a He'l- - no e hiki ke alak&i o |R. H. Bakcr, ■ j E il«e mai e ka lehulehii hekihelu <Dj Kla Puuho'nua o nii Ha--1 waii, h ! e hana na Kapeoa peger e komlkeakea ana i ke kanaka Hawai]i ike, akamai piha ma ke alakai ]an?i i ko kakou bar a ka^ a! rr.a kekahi heomaopopo : -vna aej, ua eha paha, aua niua ks nronoo marr,uli oka ioii ano | nuī i ikeia o ke ano holomua g !na mele puhi ame na himeni o ka h?na iluna, iluna lilo lea! A i i mea \t hoemi houia iho ai ilaīo, ■ o keiw !ka Kapena Berger hana 0 ke'khkoo.i ke kanaka $[awaii

ike ole i k-i hoopoaonopoiio anā i na ltjo o kela ame keia j ohe a peia hfri me ka hoopiha ala i 'na mahelii leo o na pila ame| na hinuni. | O keia mau mea{ apau ao!e kj>3 he wahi lihilihi, aj hunahiina j> ka hiki ia R. H. Baker ke haij)a, aole loa, ame kiLna ike no na£ aohe hiki iaia kej hana, ae akjj no nae i na hookokonoia

mai, i ole ma kona mar ao haa| kei nc paha o ka hookiekie. J A eiiai o Kapena ka mea hana e hooponopeno na me!e a kekahi mau !ede, ame na kepniniana e !a\ve aku ana imua |ona. Pehea iho ke kupono jo kona kohoia ana, i alakai? {Ao!e anei keia he hana e wai a[ ai kona inoa a e lioohaahaa lf»a ana iaia, a e hoohaahsa pu stja i ko kakou bana kauiana lilalo, ilalo, ihilo li o loal ke hoo'e mai! A pehea! B ha ?a wale mai ana anei o Ka pena Btrger no ka pone o R, :H. Biker me.ka uku ole? O i;v ianeu Hole Mosesl I"sosar? I Aka, aia ka puu ehla o | ke Ksj»lana e ukuia aku no ko ! E,ap4na Berger luhi> a o keia | k«ka(ii o na alahele akeakeu i ko Poropeka Kalani Peter aUkai noeau nna i ko kakou tana iluna, aj e hooemi mai sna i koua I kauiana ilalo lile, j Kjike mai e na iede ume ua I keonjimuna i keia ano iu.ua Uus ni-.hm mat>popo loa o ko k->kou j baa.t e ku'iku'i hanupek: ia nei ,niakeui:o lio paani po?ot ; kj, la'u e maaao 10 nei a e | manao-

ī'āLiA■. pu ,a.ī n:- hoi, e emuoia ka o ka weulee oi opiepio, o ja Loi, e holoi loaiā ka -.inoa o R. H. E 'kir tr.a? ka lilo ana i al "I'ai i!0 keie' oihana, eiii ka hrw !Wi . ine i:a ike ole iioko, < ' - {.iikd īe*j. aku iw.--ho.| ( Ua n£-.?.]:0 OR. H. Baker' ■ n ' <01 -'ee'.eu paha tr.a l;a iT--lama manawa ana i ka ; wa e puhi ai ka bana, ua manaoi 3ohe meii iwaena o n. keiki puhiohe ke'hana pela i k ' : 'i la. Ilole Moses! Ua hiki ,laa, a oi. papalua aku ia'u ele-i j makule riei o 64 na makahiki o ke pana ma'&mi i <ka manawao ka miomio aulii kolomanu imua 0 ka lehuu?hu ina ia hana e ma- . naoia e hana imua o ke akea, thot's vjry easy. 1 īviavv,ena paha .o ka A. D. ,js ira 1869, ua make- , m «a'u nnu a'o ana i ke;kt u.. iiio-u keik; o ke. K'ula o Ka- ; no ka )a hoooianao 1 o Pau*hi-?!!jj he poe heu akahi ino a a'oia i kn puhiohe. Ka ha-

panui o lakou, he mau ohe keleawe wale no iiie, 025 ka nui, iioko o na auwinaia eiwa i a'oia ai, ua h;ki ke paani kei.a poe kei ki e eha m?.u ieo me'e puhiohe, a ua no hoi i kahi o ia maū-mele maiunā o na kaauwila 3 hoio ana i ka ilina alii ma Maemae. t i Eia kekahi o ia mau keiki ilo ko oka oihana puhiohe i keia h,.a. aia kekahi he hope kumu akkai-no ke Kula Hoopoloiei o Waialee, ahe alakai no hoi no ko laila bana puhiohe i keia la, aka, o ia wahi makaukau i loaa ia'u, ua hele *ku no ia a kahi poe apiki ae-nea pau. Aole mao i aku o ae nei, aoie! j M>le hiki ke hookaulikeia aku ■, ia me ka makaukau loea ike o iKaiani Pet€r, ua oi ioa aku ka mea i loaa iaia, aole na Kapena | i a'o mai īa ike, aka, na koaa I puniu poo no i 'huli, h.ooikaika ia loaa, elike me ka ofclo, 'o ka |mea imi ikaika e loaa no.' j I kou nooki ana i keia mea, |he tft pi-i'io, ua hoike maopopole'a jmai oR. H. Baker i kona anoj n'o mao'ii he kipi m?.opopo oia i; i kona hoahanau o kp Ahahui Lu ;nal 10, a he uhaki k<s ku- | mukanawai, na kanawai ;rula cka noho aloha pu|an'a , o Ina hop.hanāu o k-i "A" {.ae o na mea apau. e nanaia aku jkeia hana e ka ahahui mao I^o-

|na mau lunanui ia, a e lawe'koj keia mai a noonoo, ina paha iie I hana maikai ia o ka elieli aku o kahi hoai\ f :nau i kahi hoahanau je haule mii kela, a e pii aku ihoi keia,.o ko ka ahahui kulejana no nae ia. : | a ohi, oka po:;o ka hoo Iponoponoia oka pono, o ia ke | kumu o ko lehcva nohoali», o ia

pono k.i'u e pule nei e hooioaa ia mai ia pono o ke kanaka ike, akamai, noeau a naauao m:i r;a mta apau e pili ana i keia eihuna, a e ke Ikanaka ike oie, a i kaukai aku ia Kaueua Berger ka pono o kanei uiukai oihana , Peia ke Aku* ki Makua, ke | Akua Keiki, ke iikua ka Uhane Hemoleie e kokua mai ai ai ika pono, ka holomua o keia oihana ano nui a kaulana no hos oko kakou aina, nulalo ( o ke ;»na a Pcropeka Ka- | lai.i Pct :v no ka wa mua Ioa t me ka malu mn ke Akui mai. Owau no» . RBV. S.K. KAMAKAIA, Kekahi lala kahiko o ka : Bana o ka A, D. 1970. !Ko 249L\ Lilīlu St., Puunu'. i (Aoi« eiU mai ke koikoi ona 'huaoielo o ka mea nona keia :manao maluna o makou, aka; 'hemea pono i na poe kakau ; mai evse i na huaoīelo e haa- ' heo a ; ke kanaka Hawai». | . L. H.)