Ka Puuhonua o na Hawaii, Volume IV, Number 42, 19 October 1917 — ME MOOLELO HOONIUA PUUWAI No Ka Makaikiu Wela [ARTICLE]

ME MOOLELO HOONIUA PUUWAI No Ka Makaikiu Wela

KB AIWAIWA ,AUR KK-AHI-KANANA 0 RU8IA Se Ke» Kiai Pika Helu Eono o ke Aioalil o k;i Ea'Oper« - P«ter» Ka N*i : ~A I OL» : O K K KilKAMARI*B /M.7J AD1RAI8A O 8A»A ' Pgl*»OBOSO.' MOKUiA V, **Nā ka olelo ponoi a kou w&ha' e hoehaiaoe u ma kc ale'n awa!e no o Wela e hoop kc'f i keu ola. Nolaila, e ni'k? 1 '.- i nei manawa. me ka imeo'e o kou mau maka." Pau np keia nr.au o'elo a ua Koa Ki«1 Puka Helu 6 nei na i hopko aku i ke anu m ee'e & iloko o'ka heupo o ka Etr)e.fcra no ka ho[f ra i ioaa i ke Keikia!ii Malone, o ia hoi ka !e'e ame ka haki pu ana o kana psbikaua i Ha kīina pahikaua neeau a ke Koa Kiai Puka Helu 6. Oiai na epana elua o pahi kaua a ua keikialii nei i h: u'e aku ai i!una o4ca papahe'e, n e ka hikiw&we i mae p< po | ike oleia e ka lehulehu sme ua keikialii nei, «a leaa koke ku i la kona aoao hema i \va hahauia - me ka palahalaha o ka pahikaua: |,a ua Koa Kiai Puka Helu 6 nei me ka ikaika loa. He kani ana me ke u a h;.mama ae la kena w&ha ia i puili ae ai i kona aeao henaa, ka mea hoi nana i kiela aku i ua nei a waiho f.na iluna o k» papahele, elike , me ka ike a ka Haku Akike i heeho ae ai i kt Alii Kiekie Bur;zorta ka hina ana iho o ke Eeikialii «'Malone o Lrdina, me keia mau wahi olelo o ke ano paupau&ho ma kona waha i ka wa i loaa pono aku ai kona aoāo hema i palahalaha o ka pahikaua a ua Koa Kiai Puka Helu 6 rei o ka hahau ana aku: a, al E make sna au." Ua panai koke aku la me ua koa ofJfr> uei me ka It o malie no keia maii olelo a Qa keikialii nei ika i ank aku; "Ma ke aioha o Wela, aolē oe e make! Aks, ua a'o aku :u ia oe no kau mau e lelo ino i pehi mai maluna o'u, elike me ia

i a'oia aku la ike Keikialii Hiki. Au nae hoi e mau ho ai, o Wela ka mea mua loa nana i hoeha ia oe maloko nei okaßoiala Hale!" «He oiaio, aole ke Keialii Malone i kamailio mi--i no keia mau olelo a ke Koa Kiai Puk-i He!u 6 i kamailio aku la. Oiai, iua keikialii nei i hina aku ai iluna oka papaheie, ua hu'a—puaa aku la eia me ka hua'i ana mai o na punawai uiaula o ke koko ma kona waha ame kona mau pukaihu, a pau ae la kona ike &me ka lofce, a ke puhi wale īa no ike koko mai kona waha. I kela wa no hoi i hoopuka, hou ae ai ke Aiii Mazoni i kana mau olelo keha me ka lohe ole ia mai e ka lehulehu iaia e hoh,holo aoa iloko o kopa keena i hookaawaleia ai, koe wale iho no o kona poe lawelawe wa'e no ka i lohe i kana hoopuka ana ae i keia mau olelo: ' "Q fcela kiina pahikaua a kela wahi koa opio i hina a i haulehia aku la ke keikialii, o ia kekahi o na kiina pahikaua luaole oke akamai a'u i a'o ole ai ike Keikialii o Koiana. Eia ka ua loaa i kela wahi koa Raahaa?" u Na*u nae hoi e a'o hou aku iua wahi koa !a 5 ke ano e m

me-a he k-.kapahi ana," wahi s ua M,-zcni nei i olelo ae ai me im"! > rvi iho o kona mau ku'i 3 hco ;n.u hou-mai !a me ka wi-liwi-i r.i ; a ae 1 kana puupuu ma. luna re o k'ona poo: ■'Ae, o kon- poo ' auanoi ka'u mikana e haawi bku ai . i ka Btuepfra unhoa o Rusia nei!" a hnoknho ia.oia i ka lewa ana o koaa auwae huluhulu, me ka a huliii .ina ae o kona mau mska n.e he iifr£>wehire h?e !a nn na wioakua k?n»!ī3 o?e o Gi?a. Ua hoowkwalo 'heuia ae o !oko o ka K ;> I; rr>e na leo horo e I■<:■< pai'a kuli ana, oiai hoi na olelo hoomaikai lehulehu no ua Koa Kiai Puka Helu 6 nei e le'e makawalu mai ana mai kela ame keia kuono mAf 'o ua hale nui ne' ! , oiai oia e leii

malie ana iwaenakonu o ka ri,•hakaka me kona mau lima e ka iele malie ana i!una o ke kufu o kana pahikt:u.T. Me he mea h j Ika nana aku a ke anaina, e kaika'i sna oia i kona hoapaio hope ! 'O?. r Nolaila, me ka hunahuna a upo';po'i o!e iho i ka nana mai 0 ke anaina o na'iii e kakoo ana 1 na keiki?iii, ua hooho ae la ka rTaku Rf bcta Izivoni i keiamou ; lele me ka leo >;ui moakaka i ka i ae: "Hilu e!ua hou _no kuu koa epio wiwoo'e, ua hauīelia iho la ke Keikialii Maiooe o Leelina, ka l eiu eiua hoi ona Bea E!eeie o Sana Peterobcro nei, malalo o na kapuaiwawae maemae 0 ka Bea Keekeo nehohau o na halekolokowai o Polani. ,( He hookahi nae Bea Eieele 1 kee, o ia no ka Bea hap?uea o Tua! Malia nae paha, , e like ana no kona paoa me na Bea hu luhulu nui opiopio o Sana Peterob. ro nei?"

Ua rm.ke !oa iho la kekahi pōe a'iii ko'iko'i i ke kaukai no keia mau olelo pai a ka Haku alii Izivoni e haano'u nei?" A no ka nui loa o na hauwalaau ame na leo huro o ke ana'iia, ua nalowale a uhipuia -iho la keia mau olelo a ua hakualii nel a ka nema nui wale i hoakeakoaia ai, oiei no nae, &ia mau no ka leo nahenahe o na ke hone mai la, e hooulumah ehie ana i- ke anaina j akoakoa mai. No ia mea, ua holo kokē aku la ka Haku Aakake ame ke Alii Kiekie Burizona no kahi a ke Keikialii Malone e waiho ana, hapai ae la me ke kokuaia e na knuw'a a hoihoi aku !a no ko !svia keena me ke Keikialii Hiki me ka hoomoeia ana iho maluna o kekahi ahamaka i hoomaknu-

kau muaia nona. Ua hele mai Ja na kauka a nana iho la i kā"hi i poino o ke keikialii, tne ko lakou horke ana ae ika lakou ike me ko lakou ike ma ka lakou oihana. Wahi a lakou i olelo ae ai: "O ka poino i loaa ike Keikīalīi Malone, ua like no ia me na palapu i loaa i ke Keikialiī Hiki. Eīa nae, e loaa ana īa laua pakahi he a'lna paa msu mahope iho o ko laua wa e o!a ai. : - "j "No ke Keikialii Hiki, e ana iaia he ma-ka ma ka poho' o kona lima a hiki i kona hoolu olu ?■ n'•'i; ano ke KeikialH Malone hoi, e lilo ana oia i kanaka muuniuu āpau na la okona ola ana niamuīi o ka HIo aina o kahi manamanaiki o kona l : masksu mal ka pahi mai akē koa opio. Ua Hlo no keia hoike a' na kauka i mea maikai i ka manao o na'lii ame na'liikoa kiekie mahope ona keikinln, me ka nui hoi b ko lakeu lili a huv a no ke Koā Kiai Puka Helu 6.

[. Oia nae ka ua poe alii nei i [ u'e'o nui ae ai i ka laki niaoli no o na keikfp.lii maō ko I?ua' halawai o'e ana me na hopena o ka make. ' Me ko lakou ihe. no nae a hoomaopopo ole iho, mao ke aloha la o Wela i hoopakeleia ai ua m-u keikialii puuwai elee!e nei. Oiai na mea apau iioko ona hauwalaau like o.'e, oia no ka wa o ka En;epera i he'e mai ai a ksu iho la i koea,' limaakau maluna oka poohiwi o ke Kōa .Eiai Puka Helu 6, me ke kamailio ana iho iaia e kalele malie ana iluna o ke kuau o kana pahikaua me ka oiwi kino hiehie ' keia m;ui olelo me ka leo akahele:

* "No ka eiua oka manawa .o kou lanakila ana, e lawe aku i na hoomaikai ana a ka Emepera a papahi iho maluna ou e kuu Wela; po ka heoi ana aku ma ka eoao oka Emepera f aia mr;u no kana h:lirjai ana maluna ou no kou lanskila ana aki* maluna o kou hoa paio hope loa!"

He mau minoika ulumahiehie ka ua Iloa Kiai Puka Helu 9 nei i haaw; aku ai ika Emepera me na onohimaka ulaweo o ke kanaka u'i a ka Emepera i heohihi lei .J,

Ia wa i kulou haahaa iho ai 'ua Koa Kiai Puka Helu 6 nei imua o ka Bmepera, me ka paa , ana se o ko :a limahema ma koiaia i kamailio aku.] ai i keia mau wahi olelo pokole imua oka Emepera me ka leo haahaa: "Me kuu puuwai apau, ke lawe mai nei au i kau mau hoemaik;u i makana la-ahia na'u e hiipoi mau ai, Pela hoi oe e ka Ercepera e ola mau !oa ai i ka Mea Elekie Loa," a lal'-u aku la oia i ka Hnm o ka a honi iho la. Ua hoonaue nui loa ia aku ka puuwai o ke anaina holookoa no keia mau hana hōohaahaa aua kae'ae'a rei imua o ka Mea Kiekie ka Emepera o Rusia. " Mahope fho o ka honi ana o ua Koa Kiai Puka Helu 6 nei i ka lims oka Emepera, ua karrmi!{o hou iho ia oia i ua Wela nei: u Ma ka ulia laki wale no i pakele ai ke Keikialii Malone o -Ledina mai ka oi aku o kau pahikaua diobalG, ioa la ua halawai eia me ka hopena elike me kau mau olelo a'u i lohe ponoi ai mai kou wahā mai e kua We la, elike la me ke Keikialii Hki o Kozana." "He oiaio, e kuu Smepera," wahi a ua Koa Kiai Puka Helu 6 nei me ka pii pu ana ae oka uia md kona mau papalina no kona makemake ole i ke kuawili mau aku oka Emepera no ia mea hookahi no, o ia hoi k::na i hoomau mai ai i kana kamailio ana, i wahi e piu- koke ae ai o ko ka Emepera mahao.

"Ua maopopo no hoiha ia ce e ka Eraepera, pehea la oe i niele hou mai ai ia'u? X hoomanao iho nae oe e kuu Mea Kiekie! Ua laki oia ma ke aloha o Wela, no ka mea/ua pakele kc-| na o!a ēlike me ke Ke'kialii Hiki, kn mea nana i iniki mua i na' kumu pepeiao o ka Bea Keokeo' o na hnlokolokowai o Poiani!" Akaaka ae la ua Kinepera nei no keia mau olelo a ua kea opio ne ; , oiai n: e, l;e wahi olelo 'nokelaeeha ol ua Emep«ra nei, Aka nae, mamuli o koiu ,maknht'hi !oa i ua Koa K>i Pu ka Helu 6 nei, ua kapae' se la ia, me ke kamailio ana akn i ua koa opio nei me ka teo hoihoi i ka i ana ak~u: "B ka!a iki maī hei ia'u no

ka. i»auawa, o- niw E hele ae'hoi au p n.i-ia' i ki Elee'e o Sana Peteroboj :• r e : , i kahi a ra m-'iou o-oi o 'ka Keokeo o na haloko'okowai o Polani i haehae-aku nei!"

. Aole i kamailio aku ua Wela nei, aka, i minoaka' w-ileii* no, oiai ke Ali.[koa HMki'iia .v.ne Hiuka i*h«e||p|bi ai a lu!u«ima Ihou iho la me'.ui k nei a kakeu. t V'. '' v I Hele aku la ka Emepei-a no !ke keena o n'a keikialii e' w?ihn. āna iluna'o k-s aham.ak*, oiai ro hoi na kauka e pulama ka makaala no ka hoqm«k3Ukau ana ia laua iho'no ka hoihoi ana no ko laua mau home Ua komo aku la u* Emeper,.> nei a kiei iho la maluna o u.i mau keikialii nei e:waihq ae ana me ko lima i i ka puoloia, e hoike msi ana lioi i ka aHna a ka poka ame ka pahikaua i hookau aku ai maluna o iaua. .■ , r Q*ja s hoi ka ka Emepera i hoo puka ae ai i keia mau olelo. me kahi minoaka e hoalii ona malua o kona pāpilin'a. "Nui no ka ike o ke koa kiai puka o ka Emeperaī" Pau no kei.a mau olelp aka Emepera, o kona huli ae_ la no ia a oili «iku la no waho. 1 O keia nae ka mea nana i hooku'eki'e makanui aku ina kauka o ua mau keikialii nei. Ua. lohe se no ua mau keikialii nei i keia mau olelo a ka Emepera, aole nae e hiki ia laua ke kamailio koke ae ia manawa, oiai ka ehaeha a ko laua mau palapu e hana ana i ko laaa mau kino. Ua ae la nae kekahi ona kaukā i kekahi o

kona mau hoa: u Heaha la hoi k"a mana* o kela mau oleio a ka Emepera?" "No ka haulehla ana mai nei ona keikialī?, oia ke kumu o kela mau o!e!o aka Emepem," wahi a .kekahi. Eia nae, na hoo,kipuia iho la keia mau olelo a lako.u i ka wa ake Keikialii Kiki i kamailio mai ai me ka leo liaalaiu maiie o ka mama: - ''EiemaWie !ap>ma!e!" O ka wa rio nse ia a ka H'.nē pera i hoea aku ai no ka rinahakaka a ke Koa Kiai Puka Hēlu 6 ame kona mau I«n?>kan:Awai e holoholo malie ana.

Ikawa i hahau pakelu iho| ai ka Emepcra i kona kookoo,! ua hoalii koke iho la ka meha | maluna oke anaina holookoa.! Ua pau pu iho la hoi ka hoenej ana mai ona meakani mamuli: 0 ktia .kolu anaj iho oke kobkoo o, ka Emepēra me ka ikaika iluna o ka papahele. I kela ioaa ana iho o ka mao ia ka wa a ka Emepera 1 kamailio mai ai me ka leo nui | moakaka: I i na keonimana hanehano! 'apau, ua ikemaka hou iho neii kakou i ka hopena o na mahele' hana elua mawaena o na mbho! hakakalua ma|unu o ka oi o ka : ' pahikaua no ka make a«ie ke ola. i Oia no ka haulehia ana oke Keikial» Malone o Ledina, ka helu eiua o na Bea £lee!e o Sana Peteroboro nd i ke Koa Kiai Puka Heilu 6, ka Bea Keokeo ona haidkolokowai o Po~ hani. :

"Nolaih, e tohfc oukou! Ua k*a hou no kaj Kiiakili elua nia luua o ka aaap.|> k* lupauuku

m ' ; noop"apa'a. oi.e. Q, r. i' " ■'» 1 i, nojke oiaio-.mawa- ' ■ ka Emcpera." * I : i :I kp kuu ana iho no |0 keia' mau epielo a ka Erreperat ;o ia .iio ka wa a ke anai ia ' holookoa i haawi hou ae ai he ekok'mau leo huro; e ru ann h'oi me ka poe liilii i |ka I, kou koa Kiai.Puka HelJi'6. ' na e hakpu ana enaluna u ka, Etnc- | pcra, i ,ua hoomau mai lp. oia i! [kam |kainailio /ma ni'-i!ut3a o k=i Imahele hope o na hana', 1 ka h'a !a ke anaina holookoa e kaliaku I ana nhe kti-H*a maeele o'ko lakon mau puuw.ii, no ko lakoui akenvJi e .maopopo loa ae' ka ma hele ahiahi. Wah< ana: - ! "Oj ka mahele hope o ha hana o kfidi_ahiahi, o ia ka : mahelel ano aei. . Mawaena o ke Alii Mazoni o Tua, o ka Papa Ekahlonla kanaka kaulana loa b Rusia nei, me Wela, ka pulupu luahi !o ka la makani maluna o ka oi lo ka pahikaua* no ka malse ame ie ao ko laua manawa keia! ri | ! Aole i p»u