Ka Puuhonua o na Hawaii, Volume IV, Number 45, 9 November 1917 — HE MOOLELO HOONIUA PUU WAI No Ka Makaikiu Wela [ARTICLE]

HE MOOLELO HOONIUA PUU WAI No Ka Makaikiu Wela

K« AlWilWA AM* KM AH i K AKANA 0 RU81A Se K<« Kiai Paka Helu Eoiie A!<>«!ii o ka Efr'pj)i r MeiiWii' :-AlOL»-: -;V' j o km kauama»i»e Al.Ii; AD19AX8A 0 6AKA j FBT»BOBOKC>. ' MOKU»A V. : ; j :;\ "E maiama hr i ka h n; fiano o keie» hrku gtjVa, -me he ' mea ta o ka Emepen Pct< rn k--' Nvī no ia, ke Za o Rus'a, a oj kou Emepera nei ho !" ! Kulou haaha-'. iho la un' ! Wela rjei me kona mau ;>ma epe'a ana ma ka umauma, -iaia i! puana mai si i kei>3 m: u eleioi haahaa a ke kanaka Iuscle: 1

"Aole he wa no ka a kā iĒn:;ep€ra i makee nui ai, ; na hoi i hooifi mai Ja maluna o kana kāuwā haahaa r/el e kaawale ai mai iaia fcku. Oka nea mua loa e hoao ana e a-'nue i l-.ela hoku gula mai ko'u poli aku, ua hana mua oia i pahukupppuu nona." '"Nolaila, e lawe aku i 'na hoo maikai a kau kiuwa haahaa nei nokeia makana elu'i a ka Emepera."

O ia koke no ka wa j k" Ēoie pera i spo maoli mai hi i na !i--ma o Wela a lulu lims iho la me ke aloha pumehana mawaena o laua. Oia pu no nae ka wa a ke anaina i hoowawalo ae i-Ā'ia lo" ko oka Koiala Hfc.le ne na 'en huro oke anaina holeokea n.< ka heohanohano ana ia Wela ke kapenakoa hou. No ia hauoli i loaa i ka khulehu, ua ikeia aku ia na !unskanawa eha i ka hele ana se b luluiima pu ire ua noi oke anu innnikiili o Po'la'ni, me ka lu āna iho j ka lakou mau olelo hoehiluhilu he nui e prpahi aku ana no ua koa lanakila nei. oka oi lea'ku nse o na kanaka hauoli loa iloko o ke'a anaina hoiookoa, o iā no ke Aiiikoa Hukana. No ka mea, ua nana aku oia ia Wela, me he mea ia, o kana keiki ponoi no VA 1 ke kaawale &na ae o tekou, oia no ka manawa o na'lii i hele ae ai e lululima pu me na kae'ae'a nei ma ke.ano pr-i pct poe elike no me ko I&kou ku poai puni ana. Ua oleloia, ma keia ahiahi poina ole i haulehia ai na kanak'* kaulana !oa o Sana Petfrv.b:ro maialo oua Bea Keokeo nohohau ona halokolokewai o Polani, ua !ike loa ka oia ke nana aku me he Za Elua la no Ri:sia, oiai hoi na'lii ko'jko'i e lululima pu ana me ua koa aloalo poka Ia oPolani. be mea hoi i ike

mua oleia iloko o ke au hoopono pono aupuni o ka Emepera Petero ka Nui o RusĪ3, a, a o ka mua loa hoi keia. Eia nae, i t keia wa a na'iii manao lilili no ka Bea Kecl-co nohohau e lululima pu nei mcua Koa Kiai Puka Helu 6 nei', ua hoopau a holoi !oa ae la Hkou la mau manao. ! Ua ike nui iho la hoi iakou i tela wa, he aliikoa kiekie oia do ka Pualikoa Kaulio kaulana loa o Rusra. Ua ho ; hoi iho i ko !o kou ms»u noonoo a ke ana-kau-like, o ia hoi, na manao a "ka wa! ua lana malie, uliuii lipolipo a pela wale aku." I ka bcea ana mai o na lulu- ! lima aloha ana i ka Hakualii 1 Robata Izivoni o Kara- ua puUi

ac i • ua hakualii nei i ka lima o u,: kae'ae'a nei a kamailio iiio ia o e ki ieo mal^e: u Kapena Wela, make ahiahi o ka !a apupo, he malihini haro {'iuio c e na'u ma ko'u home rna Sana Peteroboro ilei. E heea aku sna au ro ke kii ana ia oe ame kou ro&u ukali no ka paina 'a'u e h;-:swi aku ana no kaui msu hanakoa luaole ma keia | ah'ōhi!"

! Aole ip - rte koke ao ua Wela I nei no keia noi a ua hakuri)ii j nei, rvk ua ae !a oia ika J roe he mea la e u-i ae tana. u Gwai hoi keia alii?" | Ua loaa koke mai la nae ia j neonoo ika Emepera, a o ia ;k; na i liuli koke iho ai a hoo,iauna rr : ai la iua nlii nema nui ; -wiile nei imua oua Koa Kiai Puka He!u 6 nei ika i ana iho n;e keia mau oīeīe: s "E 'ku.u Kapena Hanehano WtL! Oka Hakualii Robata Izivoni keia o Kara, kekahi o ko ka Eaiepera pouhana ika•k«...ra.a ka hookele a hoopone-

; pono apuni ana." j "E k-A Hakualii Rob-ta Izi;oni. Ua hauoli loa au i ko'u I halawai :ma me oe no ka wa lo;;. Ke se aku nei au i 'iV.'rin k< no, elike me ia au i noi mai nei. ' ---- --—■ Ua kamai ioia keia mau olelo e ua Koa Kiai Pukā Helu 6 nei ka lto oluo'u, oiai na minokkaka o ke k?naka u'i e kilipoihe iha ana ma kona m?u p-ipj-iin». mahope iho o ka pau' ana o na o.'elo a.ka Emepera; oiai hoi k.ona mau lima e paa ana no i ka hma o ka Hakualii Rcbiti Iz vcn:. 'E Kapena We!a! Ua ike mua no uii,'e ae mai ana nn 'oe i iea'u kono," wahi a ua hakuaiis nei. Nolaila, e hoomanao no ke.&hiahi o ka la apopo e hi-1 ki mai «na. Haawi aku la ua Momokuahi We!a nei i kona ae ma ke kunou zna. o kona poo.

Ika pau pono ana o na'lii i ka lululima aloha pu me ua Koa Kiai Puka Helu 6 nei, oka wa no. ia oka bele o ke towera o ka luakini o S?na Peterobr r) i kam a?, e hoike mai ana o ka hora 11 ia o ka po, Nolaila ua kukala koke aku la ka Emepera imua oke anaina, ua heokuuia na hana o ia.po. No ia mea, ua haalele iho la na mea apau i ka Roia!a oiai'nae o ka hana ia a na ka naka e hoi la ma ke a!anui, o ia no na wa olelo no na hana o la po. Ua kaena aku kekahi poe me ke kupono a pololei. Aka, oka hapanui o lakou, ua kamailio wale aku no aoi aku ika makani, he puahiohio ka mea ohl i ke kakahiaka ae. hcra wale no mahope iho oka hookuuia ana o na hana o.ia po, aia ke anoano mehameha ke haiii Ia ma na paia, na kuono ame na poopoo apau m;,!oko o ka palena o Roiala Hale. !

I keia wa.a ka khu'ehue nahoio nei i ka hoi no ko lakou mau home, o ia pu no ka wa a ua Koa Kiai Puka Helu 6 nei, ke Aliikoa Hukana ame ke ksnaka opio Hiuka i haalele like iho ai i ka Roiala Ha'e no ko akou mau home pakahi iho iloko o 'ke kahua o na koa kiai ku mau o ka Emepera, I ua Wela nei nae ke Koa Kiai Puka i hoea aku ai no ko aua mau hame me kona ukali opio, o ia no ka wa i loaa aku ai o kekahi wa-hi leta loihi e waiho mai ana iluna o ke pakau kau i omauia me kekahi ribine bo!u. Me ka hookaulua ole iho ua Koa Kiai Puka Helu 6 nei i lalau aku ai a wehe ae la, me ka

heiuhelu ana iho i na manao i : kakauiia maloko ine ke ! elike me keia: j H^leai.'i—S:3o P. M.—l7— — 18— Aloha: I Kuu We'a, . r E hui ae me a'u ma kahi maa i mau hora 2 o keia wanaao. U e ' wahi manao anonui; ko'u nou. | He wa-hi!eta nui keia,' a mai j hoowahawaha ia mea, oiai", pela i iho la ka nui o ko'u' aIo!:a nou. Owau no Kau ] ADERAISA. i

Ika pau ana o ka heluhelii ana a ua Koa Ki*i Puka Helu 6 nei i ka leta a kana Aciera : sa t me ka puuwai h-iuoli oia i kama ilio wale iho ai no iaia -iho na minoaka e hoalii ana maluna o kona mau papalina: "Ua lawa loa keia kono-a kuu Aderaisa no ko'u hui ana'ku me ia.-ma keia wanaao, no ka hoobau a hcoka<iwde loa ana'ku i na mauluu'u ame na maopaopa apau i )oaa i ko'u mau lala ma ka r<nahak; kalua!" Aia nr.e ua Koa Kiai Htlu 6 ke'hokhoio malie la ilo-! ko oko I ua wahi rurnihookipa pananaiki ire na kapuai msmaOia ka Hiuka kona ukali opio j kamailio me ka leo oluo!u, a i Ewiii puia hoi me na mn iiao hauoli r-o kona lilo ana no I i ukali no kena haku, ke Kapena Ekahi o !<a Pufilikoakaulio ' Kosaka." . ■ •, -.

| "E kuu Kapf-na Hanohano, : aole anei oe e hoi ana e hooluolu? Ua aumoe !oa keia mana wa e loaa ai he hooluolu i ia oel" "E hoi e Ifcoluo!u ia oe iho, a n n 'u no hoi la e hoi aku e hismee," wah'i a ua Ki a Kiai Puka Helu 6 nei, Ike koke iho Ja no ua H ; uka nei, he h;na hoouluhua wale no i kona haku ka hoonui loa ana 'aku i kana kamailio sna. Ua haawi aku la oia i kona aloha aumoe, a huli ae la e hoi no ka hooluolu ana maluna o kona wa hi ahamaka. I ke koe hookihi ana iho o ua &nr, B»ka Helu 6 nei, ua kii aku L oia i ksna pana wiihaloloa n,e ka hoopiha ana iho i na huaiekepi;u eouo a kekuaee iama kona puhaka me ke kaheipoka. Ua kahei pu ae la rio hoi oia i kana pahik*ua ma kona puhaka, I kona m'akaukau ana, ua na na e!a oia i ka uwaki o ka hora ekahi ia o ke aumoe. O ia kana i olelo ee ai oiai oia e phi ana }ke alo o kena kuka loihi:

j "He kookahi wale no hora okoa i koe a faui aku au me ia." O ka puka aku la no ia o ua I Koa Ki»i Puka Helu 6 nei, a kamoe pololei aku lā kona ?Jaihele no ka halepohai o na'liiwabine. Kahi a ua ahikanana nei a kaua e hui aku ai , rae kana Adtrasia aloha. I ua Koa Kiai Puka Heiu 6 nēi no e nanea ana i ke kuee no mua, ua haupu anoe ae la oia iloko ooa me he mea la, esa oia ke hakilo a ke uhaiia aku nei e kahi mea. Me ka hikiwnwe !oa ua Kc-u Kiai Pukn Helu 6 nei i me-e p ?- laha iho ai i'una o ke alanui, me ka hooleno ana o kona mnu pepeiao, oiai hoi kona mau maka e au ana a e hakilo ana ma keh ame keia aoao. Iloko o kona hikilele nui. ua ike aku la oia malalo o ka malu pouliuli o na kumulnau e ulupo ana mah?i o ke aLnui i kekahi mau kanaka elur. t tnc he mea la e kukakuka ;=na Lua no kekahi hana, ka hele a p'li loa ko laua ku ana, Ua i wa'e iho la ao ua Koa Kiai Puka Helu 6 nei i koaa la-

ki, maniuii.o kee t-ns nv-i kona poko ta t a emi maMa .oiiī i hope, a ni'ii aku la he a!a V..-cL\i U-i 'Mu pu • e !a no hoi o-: < l e t. 'o nao i kela w.., mal'ra p t ,h t . ht ieU apuka wale no keia j kana aloha i hanaia'e k, r - i mv?noea e poino ai-. F-ia iwe-, ia rrau mea i i' : -'o i rea' •- . ; e hoekuemi msi ai iV :i ī I -k? ua hoomau aku la ne n-ie oiu i ka ?»ele ana imua r. h"ri i i a Uua e halawai mau oi W 3 Aderaisa. i Ihia i hepa ;-ku si i kn hr-lt-pohai .o u : i };oi ae la oia a ..mal&io ona ki>niula-f»u rcsehihi e uiu ana aju .i ha lepohai Jaj no kop i riv,uo ue ina he liana apuka kti , al'ū'a. ua makaukau mau oiii. Oiai no nae oia e kali ana o ka hski mai o ua u'i hooheno ka ilipuuwai rei oSan* Pv.'Lir.boro ( oiaī, ke ?.nef.ng iho la iims palanehe o ka makyhi2ii.ee e k.i koo mai i kona m&u llhiiihimaka a .kaili aku no ke aupuni m ;e uhane, oia no kena wa i !cbf ae ai i ka nehe o ka ic!e o ua u' 1 nohea nei. Ua komo eiku la oia a nohe iho la ma kahi a laua e nohe mau ai, o ia no ka wa a u;.--Kof Kiai Puka Helu 6 nei i'lol»e e ai ina olelo a ua u'i iif i i k'-

ana ae: "O ka hcra 2 keia a oi, ahea i i.ka hoi oia hiki mai?" "Alaila, ua lohi leaia ka paha au, e kuu Ad£r-iisa?" a ua Koa Kiai Puka Heiu 6 nei iaia 1 komo aku ai iloko. Ua ku koke se laua Aderaiga uei iluna: a Ppo mai la i ka a-i oua kae'ae'a riei o Pe-la-ni tnp keia mau wahi olelo hrio mahu'i o ke kaili 'puuwki:" ' <{ E kuu Wela, hea mai ee ia'u o Kuu Aleha e j crio"*\

kaua." "Au-we! Poina maeli k» hoi &u. Aka, ne.'u nae ia hewa, "e kuu aloha," wahi'a uit Wela rei i panai koke aku ai, oi.n kela mau m;:ka penipoeī ool'o wa hine u'i e hakapnno ze ana i'o_ ko o kona mau maka me ra mi~ noaka hoom-.'hie-* e lioalii iho z o kon;.-. mm p-ipaHna'. ■Hooma-uiho la'ua' Kki Puka He!u 6 nei i na lēhe'ehe o ua u'i#iohea rei me kana mau honi hoom-umau ana. A, oia ka kou mea seta i heomanao ae ai ia: "Kuwiliwi-i ihe eui, he m:.r;u maoii ne; Ka hanu asla kuu ipe, kuwiliwili oke kuluaumoe." Oiai ua Adf r;ei e noho ana iluna o na uea o ua eueu la o Po!ani, ua kulou iho |a oia ma

na pepeiao o ua u'i t:ei 'a nin^u' iho la me ka leo oiu \vaipabe: I 4 'Ē kuu Aieha, he keia ma-i nao nui ou i ni-4:eni?.ke ; i oe! ia'u e īke i kau kauwa l.iaahaa nei?" ' j < 'He"manao nui uo ko'u, ēi kuu Welal Ua piha pu no iioi ?u i ke kaumaha i kuu iohe an? J me ka hoahewa p\l ana no hoi' no kou huna ino !oa. Ao!e ioa ee i hoike iki mai ia'u no ia 'mea, he 'a!oha ole' no neu ia'u?" ! "O ka n.ea hea'ia kau e'hoahewa mai nei ia'u, n:e ka mao- ' popo o!e ana no hoi ia'u ke ku 'mu o kou kaumaha ann ko'u? f Ke kapa pu mai nei ho' o;> i..\i f he aloha o!e." j "B ninau mai ana oe i<i'u ea, ;a ina au e nihau aku a'na ia oe • no ia mea, e hoi|<e mai ana uo j aoei oe ia'u ?ne ka poloiei \vale , no e kuu Wtjia?" i "loa he ninau i« ī kupono i i ko'M noouoo, ; aole loaau v v hunu i i kahi mea qai u nui, e kuu aiohai" | | "A«, e hoike «lu sna ?.u # ke, kumu hoi o kyu, ana mai. ia me ka'u !

kc- ah'ia'oi nei, ,iia joije iho !$ 9u.mai.ia mama mai/e'ike no hoi me kona lohe ■ rriai ka e : emj:ku!e mai,,.e malamaia ana he i weīiweli maw; ena ou' ane nakeikialii hookani . no hoi na laua i powa p:a" mau , aj me lc Aiii ( |£iekie Ma,zor;; o Tua Jmaioko o ka Roialji o?'e. .0 ke kunm i s!a mai ai ; o sc!e i m3qp-;poi; mauī; apeli hoi rre kā manawa e hoci!-Jc:a i:i o'ke!a han|>. weli* v.e!i i'u i hepehupo iq|„ jai ;^uu "'I ko'u lohe ana i 'meaheu hooiele h*u]i, aole e hikī ia'u ke ai a hiki i kuia manawa,. Oia hoi ka,u e ni,nau aku nei| ia ee, h-2 oiftio ro anei keia pne?hou a u i lohe mai ai mai ia| mama