Ka Puuhonua o na Hawaii, Volume IV, Number 46, 16 November 1917 — HE MOOLELO HOONIUA PUU WAI No Ka Makaikiu Wela [ARTICLE]

HE MOOLELO HOONIUA PUU WAI No Ka Makaikiu Wela

KU AIWAIWA AMH £B AHIH ANANA 0 • RUSIA Jl» Koa. Kiai Puha Ilelu Bodo o ke AlooUI q k» f#*eM Ea M«i , i-AIOL*: O KM KA1«AUA9IVE A ī. 11 ADBBAISA 0 BAVA *BT»BO»OSO. MOKU»A V. Honi mua iho la ua Koa Kisi Puka Helu' 6 rei i na lehelehē ula ohe'ohelo o ua u'inehea nei, me ke kamailio ana iho mē ka leo malie: "Ao!e au e heolohe aku ana i ka oiaio o k&u mau tr,ea i 1- he ai, aka nae, heaha ka wsiwf i o ka noonoo hou ana aku no ia mea, oial, ua hala aku la kor a manawa. "E lohe pu no hoi ee, eiai ma keia ahiahi iho la ro i hrokoia aku ai ia hana, au e 'ohe sku ei neu iho ma ke kakahiaka o-ka j laapopo; pela me ka mskana a ka £mepera i liaewi mr.i neii ia'ul" J "Alaila, e olelo mai ana oei ia'u, ua lanakila re malu'na oj keia poe ekolu, ea? v "Ao)e paha na'u e hoike al<u ia oe no ia mea! Aka, nau pe- ; noi no ia e lohe i na roe.i ap- u : ma ke kakahiaka o ka ia ?;popo| elike me ka'u i mua aku ■ nei ia oe e kuu aioha." ' i "Auve no hoi oe e kuu We- ■ la-el Heaha iho la no hoi ka' hewa, ina mai ia ee ponoi no: boi au e lohe ai i na mea apau i hanaia e oe ma keia ahiahi? I mea hoi e hoomamaia ae āi ko'u noonoo kaumaha." ** "Eia hoi paha r e kuu aloha; ao!e loa au i maa l ke kamailio haanui a hapaimemeue ana nou |ho, koe wale iho no ka hau'ehia ana o ko'u mau enemi nu - lalo o ko'u mau kapuaiwawae!: ī oi loa aku hei; mai f ko'u kulana koa wale iho no imuao; ke aloalii o ka Emepera a i ke; kulana kapenakoa no ka Pua!l~i koa Kaulio Emeperiela o ka j Emepera e nohp mai la maiekoi 0 Mosekso." j i Namuli o ka lehe pono ele' o| ua U'i Aderaisa rei i na olelo'a: ua Wela nei, oiai kona neoneo! e laweia ana e na manao kekoia ; a ka makāhehl, o ia kana i hoc-| maopopo hou ae ai i ua māu | olelo I, m3 ka heopili pu ana'ku j 1 kona poo ma ka umauma o ua: kae r ae'a Ia o Polan'. Me he; mea la e hoolono ana ua u'i heo heno nes i ka ikaika o ka pana j ana o ka puuwai o ke kanska ; koa elike me kana Wela, iaia i; iaeai: ; | "M hoomaopopo hou mai hoi ! oe ia'u, e kuu Weia i kau mau mea i kamailio mai nei! No ko'u ano pohlhihi loa paha hoi I kekahi, hoomaopopo ole aku nei i nei au i kau mau olelo apau ii kamailio mai nei ia'u?" j Minoaka iho laua Koa Kiai; Puka Helu 6 nei iaia iku!ou iho i al e kamāilio i ua u'inohea rei roe kela leo oluwaipahe maa--i«a\j no i» ke kanaka u'i: ! "Aole au e noho loa iho ana; i Sana Peteroboro neil Aka, e' hoi aku ana au no kahi o ka*u ; hana roa Mo»ekao. No ka mea,ma kahi o ko'u wahi kulana kea ' wale ibo no, ua oluolu i ka Ēme; • peira ka hookiekie ana aeia'ui 1 Kapena no ka Pualikoakiulio 1 Kosaka o Mosekao, a hanunui s iho la mamua o ka hoopaupono ana." ! "O keia iho la kahi makana a ka Emepera o ka haawi ana 1 mai nei ia'u no ka ianakila i| - K : ! ■

.1.0-4a ia"u ma ,-ke ahiahi nei!" wahi sn.a uie na* minoaka ulumah'e hie. Me ka hikiwawae loa ua Ade r i» : i rei i ku ae ai iluna, sme fta lima i hoomōhalaia i lele mai ai oia maluna o ua Weia nei a apo ae ia i kona a-i a hoopili m=ti la iloko o kona Lmauma la-halali-i, ame na waimaka e hiolo iho ana mai kona mau lihilihi iho i kamailio iho ai oia me ka ieo hoihoi, k<~-na umauma e pana -kapiiiiii anē: ''HkuoIī maoli ka hoi au i ko'u lohe ana aku la i keia mea hou ahonui mai kou waha ponoi rnai, e kuu aloha! • hoomanao pu iho no hoi E>3 e kuu Wela aloha, aia no he makana i oi loa ae i kela wahi makana omiiumilu a ka Emepera i haawi mai la ia ce, o ia no kuu puuwai a 'u e haawi aku ai nou hookahi wale ro." Ao'e he mau huaoleio a ua kae';e'a nei i panai koke iho ai no na olelo a ua u''i kailipuuwai nei o Svna Pfcterobcro. Aka, he mau muki ' honi hoomaumau k?na i hs£wi mau iho ai memu0 kōna puana ana ae i keia mau o!e!o wōimeli a ke alohs: "B kuu Aderaisa, elike me kou haawi wāle ana mai i kou puuw&i no'u, je!a au i -hoopiiipu aku af i ko'u puuwai nou. Ea, &ofe anei hoi ua lawa keiā keia npu 8ir,e a'u e kuu āloha?" O ia no hoi ka ua U'i Adeliei i pane se ai me na minoaka hoomahie o ka wahine u'i me keia m*u olelo: , "Aohe a'u mea hou ae e hooiabbala ae ai. Oia', ua aloha iku au ia elike me kou alotia ana mai ia'u! A i oi ioa'ku hoi ko'u hō uoli mao kou hoonoboia sna aku la no Mosekao kabi e hiki ai ke hui mau. No ka mea, he bojhoi au ilaila e noho ai, a he oi loaleu ia 3 ka maaiahi mamua o Sana Peteroboro nei, kahi o na hokae e hokai mau ai." "Peia anei, e kuu aloha? He 01 loa aku anei ia mamua p Sana Peteroboro nei, kahi hoi na* na i hoohui &e i na kuinao a ke aleha iloko o ko kaua mau puuwai pakahi iho?" "Ae, he oi ioa aku ia o ka u'i ao'e a kaua mea e hopohopo ae ai, No ka mea, owau wale no me kuaana Dina ka haku i ko maua manawa e hoi ai no Mosekso. Hoi iho no hoi, aole he mau keakiai naoa e kiai ia m3«, o na wale no ame ko maua mau ukali ponoi." "0|kahi hea o Mo«ekao kou wahi nohoe kuu aloha e hoihoi mauia ai e hoonoho me kou hoa hanau?" "O ke Kakela Zorilei o Mose kao e ku la ma ka aoao akau o ka halealii e kiaiia la e na Koa Kaulio Kosaka no ka elem&ku!e Eir,cpera no hoi ia a kakou "Ke maōpopo aku la ia'u, e kuu aioha. hui mau io aku ana kaua ilaiia, au no nae e aka hele loa ai i ko kaua iauna mau ana, o ike e ia kaua." Hene malie iho ia ka a-ka a ua u'i nohea nei no keia mau olelo a'o a ua Koa Kiai Puka Helu 6 nei i ua -neneahiu ne! o Sa na Petercbcro, iaiai kair.ai)io mat ai i ka mea a kona puuwai i aloha ai me ka leo hauoii, me ka ueue pu ana ae hoi i kona mau peohiwi: "Heaha ka hewa, ina kaua e ikeia ana? Ao!e loa o'u kanalua no ia mea. Ua hiki loa ia'u ke ku aku imua o ka Emepera a hoike aku i ka mea oiaio, ua aloha au ia oe no ka liio ana mai ! kanemare na'u." Puili ioa iho ua Koa Kiai Pu~ ka Helu 6 nei me kona mau lima i ua u'i nohea nei, iaia i kamailio iho ai me ka ieo oluwaipahe: w O oe e kuu wahine ka wa-

hine koa loaina oe e hooko io ana i keia mau olelo' au imua pōno'i o ka Emepera Aka, aoīe nae paha boi oe e hooko io ana i i keia m&u olelo au, malia he mau olelo lealea wale|fno1a au i kamailio mai la imua o'u? K "Mai kuhihewa ikioe, hemau olelo lealea wale iho no' ka'u e kuu We!af Aka, he mea oiaio ka'u x?!e!o e hoopuka aku iiei. No ka rnea, o ka nui o kuu a!oha ia oe ke kumu nana e kono mai ia'u e hooko i ka mea a'u i kamailio iho pei imua ou, mjjJfea aana ole ee no ke kueia mfv." "E kuu aloha," wahi a ua' Koa Kiai Puka Helu 6 nei me ka leo akahele malie laia i hoomau aku ai i kana kamailio ana imua o ua u'i kailipuuwai nfi o 3ana Peterobrro: "Ua maopopo loa iho Ia ia'u <a paa o kou manao 'maluna o kau mau olelo. Eia nae, ua ae mai ce ia'u e hookaawale mai ia oe mai no ka wa mua Ioa, a aiai o ka hana nana i kono mai ia'u e haalele aku i ko'n onehanāu, aole ia i kupono no k» hooipoipo ana me ke aloha o ke kahi wahine e'ike la me ce e kuu Aderaisa, ■ i _ O keia mau olelo kuio a ua Koa Kiai Puka Helu 6 nei, ua like kona wal.awalania me ke ko ana a ka moowaīmake raa keukue o ka leopaeli, ka mea hoi nana i hoehaeha aku i ka puuwai o ua u'inohea nei iaia i na-i na ae ai i ke kanaka opio ana i aloha ai me na maka kaumaha ana hoi i kamaiiio ae ai me ka leo malie o ka ehaeha e kau iho ana maluna ona: "Ao]e au i moeuhane mua, e lilo ana ka'u mau olelo oiaio imua cu i mea 'nou e hoe kawale koke mai ai ia oe iho mai ia'u aku, a'u hoi e maopopo o!e ai i ka'u mea e hana ai no'u iha. "No ka mea, ua hoeha maopopo mai oe i na aoao apau o kuu puuwai me kau mau olelo e pehi mai ana ia'u, a'u e noi aku j nei ia oe e kuu Weīa, e aho au ! e'māke e ma ka poho o kou li-i ma mamua o kou haaleie ana! iho ia'u e Ii ! o i wahine h*hena i nei mea he ajoli3 n:u." Ua hoonsueueia ka puuwai o ua Koa K'ai.Puka Helu 6 . nei no na ole'io a ua u'inohea nei,' iaia hoi i kulou iho aī e honi i; na lehelehe ula ohelohelo o ka wahine opi® i haulehia i ke a!o- < ha nona me keia mau oIebe< hoomaaiil) mai anā i ka puuwai ehaeha o ua u'inohea kailipuu-l wai nei o Sana Peteroboro: "E kuu Aderaisa aloha, eole au i makemake e haaleie ia ee, aole hoi e pepehl pu aku ia oe a hoolilo pu aku ia oe i wahine; hehena elike m.e kau i koho z\ no ka'u mau imua eu. "Oiai no nae, ua koiia m i au e hana pela i mea e hoopau ia ai kou mau maqao paakiki, a e lilo ai ka'u papa'hana i mea ole, a i mea no hoi e hoo- — *'AIai!a, o ke kumu ia o ko olelo ana mai nei ia'u, aole au i kupono e lilo i wahine hooipoipo nau e kuu Weia, ea?" wahi a ua U'i Adera''sa nei i kahama ha iho ai i na olelo a ua Koa Kiai Puka Helu 6 rei, me ka huli pu ana aku i kahi-e 6 ai me na waimaka o ke aloha e hīolo malie iho sna ma kona mau papaiina, elike no hoi me ke ano o na ipo akahi a hui ae ka hoonuhanuha a hookeekee t ka wa e ulu ?e 'ai kekahi wahi mokuahana uuku. !,i ' Oiai no nae, ua lilo kela mau olelo a ua Koa Kiai Puka Helu 6 nei i mea e hoakakuuia mai ai ,na manao ooloku iloko o ua U*i iiiohea Aderai»a nei i hoonoho iponoihoaii ua u*i nei. Pela oia i kahamaha koke mai ai i na olelo a ua Koa Kiai Puka Helu 6 nei me kali ole a pau pono

kan* rrj£U olelo, a o ia no hoi kana i panai pu aku i ke a mau olelo me ka leo malie lo; : "Aoie au i makemake o kon kua ka'u e nana aku ai, ?.'i kahi e pu hoi kou mau m;ik3 e nrna ai!" ''Maiia paha hoi ha hro\v ; hawaha oe i ko'u mau maka i k? nana aku, pela sfli i nana lii i ka hi-e> no ka 'mea, ke peiao !oi aku r.ei oe i ko'u kspa ana he aloha nau." "Aole hoi oia kau ninau ia'u e kuu aloha, eia ftae, ke heoloii' hou mai neikoe i ke ano o ksu mau rlelQ,'oiai, ua no ia ee ka hana nui ko'iko'i a'u e auamo nei e hiki ole hi ia-u ke alo ae ina no o ko'u kulu k«Uo ame ko'u ola ka uku panai e hookoia ai ka'u hana, e .Iiooko ana no au me ka hoi hepe ole, oiai, aole he bana maalshī fee aloha o ka ipo iioko o na ūluao'a o ka hookaiie koko, no ka mea, he mau a-ka e'ele wale no 'a e hoopaeae ana i ka -īke o kou mau maka, e ae aku 'ai oe i kou mau enemi e lanakila m; ; Iuna iho OU. ■■■"■■ ■ "A ina ua hewa ?u mn ka'u ofe]Oj e noj aku _ana au i k-au mau huikala ana msi ia'u." "Aole loa au e huikala akii ana ia ee e kuu Weia a hiki j , kou pane pololei aiu m vi i V* ihaina o na ninau ?psu a'u e wai ho aku ai imua ou, alaila, āe'ku au e huikala ia oe." Minoaka iho la ua Bea Keokeo nohohau nei o na Halokolokowai o Polaui, oiai oia e kilohi iho ana iloko o keia mau maka nohea o ka wahine u'i e nana ae ana iloko.o kona mau m<ska uliuli. Wahi no ae a (ra Kba Kia* Puka Helu 6 nei iaia i hoopiii mai ai i ke poo o ua u'inohea nei i kona umaunu» ,4 E lilo ana oe e kuu aloha i lunakanawai, a owau hoi i lawehala, aole nae o'u hoohalahala ana i na ninau apau au e waiho mai ana imua o'n." Ao'e i p»u.