Ka Puuhonua o na Hawaii, Volume V, Number 20, 15 May 1918 — HE MOOLELO HOONIUA PUU WAI No Ka Makaikiu Wela [ARTICLE]

HE MOOLELO HOONIUA PUU WAI No Ka Makaikiu Wela

KE A\\VMW A AME KĒ AHl i K . NANA o RUSĪA ■Kv Koa Kiai Pukn Helu Eono ' o ke Aīoali! o ka Emei)ern Petero Ka Nui :-A I OL}5-: O K K KAIKAMAHINE ALII ABERAISĀ O SANA PETEROBORO. MUKUNA VIII. I

N» ka hele aku ka nui o ka manawa k ke koā opio a ka Emepera e olioli man nei i| na manawa a pau. A e noho iho iialo a he manst> no ko ka Emepera nou f wah' aua Emep n ra nei ia laua i noh i lii<e iho ilalo me ka hoomau ana mai hoi i kana kamai!io ana me ke akahele ma!ie. O ki\ manao nui wale no o ka Emepeni ke{a wahi mr.nao hoohnoi o ka Emeprra nou. la keia manao hoohu-! oi o ka Mea Kiekie no kana kauw'i' K I? wahi a ua Ko* Kiai Pukū I 'ulu Eono nei. Oiai, ua poina kōke ihr> la no oia no ke ano hoohuohuoi o ka Mea Kiekie ka Emeptr.a nona, 0 oe ponoi ro hoi paha o C:iiza Ke kei-' ki a K bota Mulai o Polani, ea? Ē kahi mai ia'u e ka Mea Kiekie. Aole pu no hoi »u i ike tka mea au e mai uei i j'u. Aole pu no hsi au i maopopo no ko'u.mau mau makua 0 ko'u inoa w;!e iho la no ia a'u| 1 hoomaopopo o' Wela Caiz3. E lik-> no me ka'u i hoike mua aku ai ia oe. A o kamea oiaio loa k- i + e ltke no me kau e hoo h'ioi e' no'u. Malia, ua pololei io oe, A he-manao uiu wale ae no keia o ka Emepera. No kahi i 10. a mai ai keia inoa ia oe. Ua pau ae la no me ia. j • A mamua ae hoiokou! haalele ana mai ia'u no kau hua ! kai no Mosekao, e inu mua' kaua no k i ola'o ka Emepera ā me oe e kuu Kapena Koa Opio wiwoole o Sma Peterōboro ' nei, . | Me ki m ihalo i "ka lokomai-! kai o ka Mea K'ekie ka Emepera. ' Aole hoi au e hoole ana e like me ka lokomaikai o kā Eaieper<i ma keia aluna ahiahil iho nti mi luna o ka papaaina. | He meā oiāio ia e kuu Kape-] na Wela, ua nui ka ha.uoli i !oaa ia'kakou ma keia a ua ike pu no hoi oe ika nui o ko'u poe alii aialo: a he nai wale aeu a o lakou iho la oo na ksd a me na pouh ma o ko'u hookele aupuni ona. Āua Emepera nei no nae e' hoopih i ana he elua mau kiaha waina maemae loa maluna o kona pakkukau kakau mailoko mai o kekahi ipulepo uuku, oj ke ano oia au koliuliu i hala wale aku la. 1 ka piha ana o na kiaha elua oia ka ua Emepara nei 1 mai ai, hookahi no ua Koa Kiai' Puka Helu Eono nei a hookahi j lī ' . ! j■ ' 1

o hoi a ua Ēmepi i'* nei ho< i puana. ae f.i i kej-.> mau o'el.i me ka )eo m;viie 1*1» i hapai ae ai i kona kiaha a kike • mai la me ke i.iaha o ke Koa : Kiai Puka He.lu Eono: • .•Keinu-nei.au i ko'u kiaha no ke ola oka Emep' ra a me ke ola o K »pena We'u o na -Pualikoa -Ka.ua.ho I'ru:perieh Helu Eluā o M s.;kao. A wahi hoi a ua Koa Kiai Puka Helu Eono nei meka leo kuoo iaiī i hapai ae ai i kona kiaha, mahope iho o ko laua kike ana ame na olelo aka Emepera: Ke inu nei au i ko'u kīaha no ke ola oka Emepera a me ka Emeperesa Wahine o Rusia

1 nei. A inu like ae la laua i ko laua mau k-iaha ma kela po po- , ina ole mahope mai e Lke me ka loihi o kolaua oia ana. A laua hoi i puili pumehana iho ai me na luluiima akha ana me keia mau olelo hope a ua Koa Kial Puka īielu Eono nei i pants aku ai i ka Emejpera nana hoi i hoonaluea nul aku i ka noonoo o Emepera Plka ka Nui nei: E hoomanao no k&u olelo hoohiki e k.a Mea Kiekie* A i uhajki oe e like no hoi me a'u nei. E lilo no kaua i mau enemi kekahi i kekahi. O ke aloha ! no kou, a na ke aloha o na Lini Kiekie Loa e m; Lma ia oe a hui h,u kaua. OHuli ae la ua Koa Kiai Fuka Helu Eono oei me ka hikiwawe oili aku la iwaho o ke keena ma-Iu o ka Emepera me na kapuai maena. A ka Emepera hoi i puana malie ae ai a 'ke ■ pani puka i paa aku ai mahopē ke Kapena Opio. He mea oiaio ioa, be hoa'loha ka Emepera Pika ka nui no keia kanaka opio debolo, a hujj ae laoia a hoi aku la no kona keena moe me na manao pihoihoi a naiuea nui no na olelo a ke Koa Kiai Puka Helu Eeano a me ka laua huakai no ka na:ele o ke kulanakaahale o Mo|sekao, a kakou hoi e na makaimaka heluhelu e aui ae ai no ua i Bea Keokeo nei o na Haloko.iokowai o Polani. j laia e kamoe awiwl ala ma I ka holo nui o ka halehlii. Pui- : wa ae la oia i ke pa-hu ana iho I u kekahi aiea mamua o kona | aio, a iloko pu no hoi oia wa i lalau iho ai a ike iho la oia he mea oolea ke waiho ana iloko o ua wahi puolo nei. Mamuli o keia mau mea, ua | huli ae la oia e nana a ike, aku j la oia ia Aderaisa e ani peahi jmai ana iaia me ke aloha welehulinia ma ka puka o kona rumīmoe, ka iiai hoi a ka puuwai 0 ua kaeaea nei o Polani i hoopaa ai. Ana hoi i panai pu aku z\ me kahi kunou poo uuku a oili • loa aku laoia iwaho, me ka I hookomo ana iho i ka ukana a ke aloha iloko o kona poiī iaia i hui aku ai me koaa ukali opio Hiuka.e kali mai ana iaia me ka nauki nuino ko laua ulolohi loa lloko o ka pa'iii. | Wahi no nae a ua Hiuka nei | i kona Haku nei i konn Haku ( ke Kapena Wela me ka ieo j maiie: | O ka hora 2 poaoi keia o ka-

p-*wa oke •;sq ! aua lolii loa no hoi kaua? ■ *: I ka hoonui olelo wale no kahi o ka Emepera ko'u mea i lohi loa mai nei. Oko laua nei kau ae Ia no {a maluna oko laua mau lio, a me ko laua mau lio. kalewa pakahi i haawi aku ai laua i ko: I;jua aloha i ke koa kiii a oili aku h iwaho o ka pa'lii me ko laua huli ana ae hoi a kan:oe aku Ia no na palena waho o ke kulanakauhale ,o Sana PeteroI boro, oiai kahi makani huihui e Ipa mai ana mamua o ko laua

alahele: I ko laua hoea ana aku ma* waho o ka hua o ke kylaniakauhalei ua hapaHa mai la na hooujanao aloha iloko o ko laua rma pi'awai no ka laua mea alopa i haalele: aku la mahope. Eia nae, aole he mau kukai olelo i malamai i e ua mau ko» opio nei a hiki i na h'ora ponipo ni o ke kakahiaka'nui ia laua i kaa aku ai mawaho o ka palena 0 Sana Ptterobjro. A laua hoi i huh ae ai a kamoe pololei aku la ma ke alaheie e hoea aku ai no kahi kauhale o Ninieo, kahi a ke Koa Kiai Puka i manao ai malaila laua e hoaumoe ai ma ia ahiahi, A raa ka hora 12 ponoi oia awakea, i hoomaha ikī iho ai laua rna ke kapa o ke Elanui malalo o ka malu o na kumulaau, no ka n\ ana i ko laua alna« kakahika mai na meaai mai a ma i hoomakaukau ai na laua, a pela hoi xa hoomaha iki ana-i ko laua mau holohoIons, oiai lakou e hamuhamu wahi v/euweu ana ma kekapa o ke alanui. , Aole laua nei i ike wahi kar naka iki, a he mehameha maoli no ma lea laua nei hoomaopopo ihe, oiai laua e ai ana me ka nana ana aku hoi i ke kulanakauhale o Sana Peterobo e wafho mai ana i kahi mamao mai a laua aku, me he mea la, e ani peahi mai ana ia laua nei. A i ka pau ana o ka laua ai ana, haupu ae la ke Koa Kiai Puka Helu Eono nei 1 kahi puolo e waiho ala iloko o kona poli, oia kana i wehe ae ai a ike iho la oia he mau kii elua, he hookahi o ua mau kii ala no Aderaisa a he hookahi no hoi no Daina. Oia kapa i haawi aku ai ia Hiuka me keia mau olelo me ka minoaka i«i ana iho. Ke kuhi nei au he wahi puolo ole keia, eia ka he wahi puolo waiwai _nu\ keia a Aderaisa i haawi mai ai ia'u i ka ponei i kuu wa i hele ai e ike i ka Emepera. He mau kii keia na.kaua, a eia mai no hoi kau, a eia nohoi 'ka'u. Lalau mai la o Hiuka a ike iho la i Ke kii o ka Ui Nohea Daina e ku ana iwaena o kekahi malapua; a oia ka ua Hiuka nel i honi iho ai i ke kii o ka mea ana i aloha ai me keia mau wahi olelo uuku ana i puana ma 1 lie ae ai: ! He mau wahi hora pokole wale no ko kaua i hoohul ia ai ? eia nae, ua aIoRa aku au ia oe e kuu Daina me kuu puuwai a pau.

j Eīookomo iho oia ike kii | o kanii Daiti j īleko o konu. ( a pela" pu no 'm 5 .*e ke K \ ! Kiai Puka Eelu Eone, i-īa i hookoeno iho a.i tke kii o ;i?ana | Aderais.i iloko o kona j_.olt me keia mau wnhi o'do, rr s c ka ! minoaka pu hou «na iho. j Ke kuhi nei au ua po;ni 'kuu ' Ad'ir-.tls'i ika hnomanao m-ii i kii hou.n./a, m i k4u o kela-; kii nw.s a kei i mau laepaa- i ' ajbue ai. A pu ae I?x ka ula mi na ima aiaka o ua Koa Kiai Puka Helu Eodo nei, oiai no nae lnuct i kau ae ai maiuna o ko laua mau lio a hoomau akir la i lea • •• ! * hele ana ma ka laua huakai hele no k<ihi kauhale o Ni'nieo! | Ua hoom.au«a e laua ka hele ana imna ma ia hapa-la a.hiki i |ke kokolo ana mai o na eheu o ke ahiahi, akahi no laua a ano kokoke aku o umi mi!e i'koe a hoea aku i ua v/ahi kauhale nei o Ninieo. Ola ka ua Koa Ki?i Puka Hehi Eono nei i huli ae ai e kamailio i kona LJkah Opio Hiuka me ka leo malie: Manao au ma ka hora 9 n keid pb e hoea nku ai krt.ia no kahi kauhale-īnamua aku r>ei n kaua» ■;