Ka Puuhonua o na Hawaii, Volume V, Number 26, 26 June 1918 — E MOOLELO IRELANI NO KE KOA MAHONE Ke Koa a me BERIANA A i Ole O Lucinia Malaki. [ARTICLE]

E MOOLELO IRELANI NO KE KOA MAHONE Ke Koa a me BERIANA A i Ole O Lucinia Malaki.

Ka- U;. N<;j)C'a ii Punwa'. Aia rrm .ke awawa o Wiko!» e ku kiiaki}a kekalii boa\t nni a nani iwaona o kek?.hi u!ulaau hihipea e hooniai ana i kona mau aoao, a maloko r knhi o. feona mau ktgna Hī'uhelu huke, e hnlohalo kek?.hi kanaka epio ui rre na. mak? u!iuli poniponi a he oiwi kino maioeloe a k :ski!a kona e hoioholo ana. Ua hoe pih-'ia ka manao o ke--13 opio eke pihoihoi, r.i.ai knm rniu kapuai e kaikai '*oa »aia ma o a maanri o me ke keehi ikaika am ihn hoi iluna i -1 ka paDihrip i kek ihi w;i ana e ku ik ; iho a<. Me ti v imk-i hniili i p l 'hs me ufa o, ka'inain?, puili ae |a oia i kona mau lima o k>roa **■' umauma m' : kn a-lu. ino hhA ?ho mamui oni m;ki o ke!rahi • r. ' •- . . •* - . mea e noh-. ana iieko n u' keena fa, mft he mea ln. o kona eneml ino loa Mp ia miu nanaina maiun'a oua opio nei huli sku la oia a aku la m? ka Jeo titoakak* a p.ha in,;ina imna o kekahi wahine aon e noho ana ma luna o kekahi noholāau ma kahi kokd'<e i ke kapu»h'. Aole loa au he keiki omowa ; u 1 keia minawH; e kuu m?ma aloha, :i k" !i' l po "U' nei an e piio «kvt imiK! o ke' a!o o keia a!ii p' iwi hihiū. E h-ie am au a hu'pu aku me Ua Moi B?riann k-i hoeo ole, i ?5a ia he e kne nm ,'i m kamka a pm > Denemaka holookoa ia'u no n hana ma TiO k-t pono o ria poe i w 'e ia e kua I i pnva. E akahe.e no ke ..lii pow?, '8 mai awiwi ka h'oopuka ?na t ns olelo kue nona, wahi a b wahine aoo me ka leo 'aioh?, os?-i ria i leha aku ai i nana ajva maiuna p n;i o ki opio i heie wale l<eh a en eia t kaiaaina me ka hooniau hon an? aku i kana kam i i'"> mi me ka leo, liilii: K kuu keiki, h :i k'ekie kona mooa, a ie ikaika hoi kona mau| o'ona. Ke nohoaiii «ei oia wv na wahi huna ike eie ia a m6 ka pi>ino e !ike me ka punana a ke kolea ka ike oie ia o kona wahi i hoomoē ai. | Ke wiwoole ā hopohopo o'!e nei au nons, w»hi a ua.okionei me ka hoomau snj aku i k na kamailio ana: ! Ua a'o mai oia ia'u i ka hookaui ena ika hapa a mē ka ooiu ana i ka pahikaua, ua kuhikuhi pu mai no boi ia'u i ka paa' ana i ke kaulawaha a me ka hookēle ana i ka holo o ka !io, qieka paa āna hoi i ka laanihē ma kekahi o kuu mau lima e like me he Naita 'la no ke Ke'a

U" j! , ;ke lohe m-'iu ne» 'na p.!i.:!o ;0 o knu m I'J 'eii k,-i o B-r in« Br< t p-. ! >. - :h ī. w -f!e i kon'.: m o'i j paa ke kulean < o!cl |- •• n<?.i rei nae jn i h vi'rsl,\t .-iin a ke ri i o k•. |rna{j 'wa e hu'au aku ana au me ] < i i.i''i • ,1 k iua rr] e hiki wai .■ i'. ••Ae, e huipu aku ms k-4 rr,oi - 'r>' 5 4 m-u kmaka ' : . .. i ■ r l. k'ona m: : >r : : : k paheie mo k t ikai < , me i:a 'hoo mau ana aku i kona holoholo

•na i o a lanei. 1 Owai, a heaha ia au e kuu ' makuahine s!oba? j He Enelani paha, a i ole, he : paha ma k'a hanaii ia' ana mai? ! : HeTrelari oe a maiioko mur ' hoi oke koko piha o ka lahui ( f\iiiki, wah'i aka luahine. Aka. m-s.i ho:;o e n-inau h<?u mai. no ka mea, ua law-e ae su i ka hoo hikipaa, ao!ee pane a hoikeike ae ini ninau a e pili ana : no kou hanau aaa, a hikj i ka wa e hoihoiia aku ai ke aWipowa no kona iuakupapau, ana' ms ka hooliiiii ioa, «-*na iho i kona ?eo. , | Ina hr Ireiani wahi a ua koa opio nei, ! Al'iii;!, e kaua no au i ge powa ma k'i aoao aku o P- riana kn wiwo ole. ' No ka me.'i, he mea Q?aio lon, ao'e !oa ona mana e hoomalu' m-ii ai ia'u, au e .ha'iu aku ana i h&hau aku I ka'u ua ?< me kuu napa ma'una ona o na Denemaka. me kilhoo lilo ana hoi ia lakou i mea ole' loi ii u; o kuu afo. " ■ E kuu Mahone r.!oha, e kae hi iki iho ka manao, a e uumi malie me ka Una'aahkoi ana a ka ka makemake, oiai, eia oe malalo o ka malu o ke ali?powa, ! wahi a ka wnh.ne aoo me na leo kaukau. E:;! Aoie loa o'u hopo a m .ka'u p-iha nona. Me na ma naokoa a wiwoole e hiUikua' rn' j ,u -iku an'» 'no au wahi a | ua kanaka opio nei' me ke ano kalakalaea. 1 Om ka kona makuahine i kau-i mai ai'i ke koa opio me' ka leo makee keīki a me ke ahe' ahe malie i k'a pane ana mai: | K wefuweiu Inli; loa oe iloko' o kona mau iioia e kuu Mahone' aieha. E aho ka hoomanaowa ! nui iki ana iho pela no ka ms-' nav.a, malia o loaa he vva penol e hiki ai ke ho'okoia me ka; ■ mnma a maalahi o na hana e ke' keiki. ! Aoie !oa au e kali a noho hno-ikou aku malalo o malu, waiii ake koa opio me ka leo . kalakalaea i ia i'hoomau e-ku ai i i ke kamaiiio: . Ano, a i keia la no e heie aku ; an.'i au no Kinikora e nuipu ai me na puaiikoa o B ri:aia ka

wiwooiē. Ua kir.iia ke ala ftiaajua cu e na koa kaualio powa o ka ulu lasu, ī pane koke mai ai kon t makuāhine me ka leo kaukau i ka c pio. ' E paio no au i ko'u alahele āku o lakou, e kuu makuehine, wahi a ke keu opio me ke ku ana iho a hoomau sku ls: O n'i koa kauaho a pau o ka u'iuhau o ke aliipowa, aole loa e hiki ia lākou ke pale a akeakea

. . l. .eiki huipn ana aku ti! o r a . o.«"iu r ■ kn!--bi me oe eke i u.iu-". ku i hoah:inau a!o--i'ī.w \ »''eekahi kan-ikā hc!e- *■ h. !ca j. hium d j?e komo koke . .mi m.,ī ,bKo oke keena iloka 1 > oia manav/a. .. . ij Hnnau e Oonaia, w .hi aka • w?.h ; r; x 300. : ■ O n! i ; k-3 ukali <.na i ka ';up2p-ru. • i i"J '--il'-.aku' "'TiQ ; :'"auan'e'-:; ! maua i-ioko o ka nani kilaki'ki o 1 1 ka lanakiia, wahi a ka opio. No ! flaija v o K-e aioha no kou, eia! maua ke heīe nei. i E kah iki iho aia ke , ī-iiipowa hr k? h!a ia ma ,ke kuahu peih ; iku hooman?, wahi a ;Dohai£. * K

E Muhone, kuu keiki, e haliu , mai kou m:iu pepeiao, wahi a ks wahir.e ?oo i-..-i i v iele aku ai imua a pul k b kona mau lima m" ka po'e hwi o ke koa opio me ke r a ,j. u o!e'c: : Mai hao'wahawaha i kou ma- ;•'■: ;;.,. ■ yt;r;=.■- ;*■. . kua, e hoolohe- pāuaho ole i kana m.>u kaiK'hi. He akamai oi:i ioi k.na maalea ī ke tga ame ka alopeka, ahe wi- ; woole hoi inv!a o kona m"au enemi. Ke ko.; oe a wiwoole e : kuu keiki. aka, 'kiiomi malie ihp ks lalapa īk ; '.ika ana,o keu mju m t .Tiao riOK" t m-inawo. E kauwaha hoi i kou aie!o, e like me ka p'!i.p ; i3" ? il) 'o kiiu~ pahik&ua ma ktu aoao no ka |anakila a-me k'i ~hanb e kou moiaioha. -- ■-~-■ :- 1 . £ h«ao uiai awa. anei oe e■pa»l , heie rru>: ia'u e kuu : makuahftsei -maikaL ir .j Ao!i.ita pt-la, e kua keiki. E; aku u&•» .tu e kaula&aha; 0£ i kou -lieio ur\ ka hoolohe' laahiu'aw i na olelo :i ke alii. E ma'.ima pauaho o;e i kana mau oi-;:!o a kauoha, me ka hoike aki;a ,Ie ;i" I kou mau mamio hoow.ihiw iha mo ke pakike oie uiiua ona, o i!i m-tti auanei na poiao a rne na p pilikia maluna o;j. , Aole oia i pane aku, aka, ua . huii ae ia oia me na m&ka ahi ienaena o ka inaino a kahea aku !la i kona kok >ohia ia ' Donala. 'U ; \ hao.leie iho !■* oia ike keeaa .i ukalia aku e kona hoahele hi|h:u a hjpoho['o o!e me n.i kaina ■wawae uiam?., He kulann ke: ka ui a hiehie

ko keia k'.a op;o i aahuia e na .manao-koa a wiwoole. He kilakila kona Miwi kiae, me na ;owi!i iauoho h ehoehu ioloa e . 'uhe iho a.,a , ke!a ame keia I o kona mau p,johiwi. He mau maka uliuli mohaha •koua, oiai ka u!a uenono e o ;rnai ana ma koin mau p*palna , i hookahuai.i kar»a mau neonoo |maluna oka hoopoao a me ka ; haipule oiaio. He ak.īhtle lo* oia m-. k'.iv. >u innp.'ao i ki i , : wa e nooko ai, j No kona uluhua |na hana pa

kaha i ku i ke ;!n ole a koni kahuhanai ke aliipow;?, ua lawe ae la op i ka e hialele iho ia:a a «m; alt j i kona la | nakila mawaena ;*ku o na kana!ka uhane r. t; ( ali : powa la 'ma ka hilinai an« !v.n maluia o ka ikaika o kon i mm laln a me k-i pahnehe w p:\lamimo o kana mau lawelswo an < i like aku hoi ka maalea a me ka makaala me ko na iiio hahai dia. K iawe aau ua koa opio neii [ma kona limaheaia i kaaa pale-

kaua, e lewaiewa ana hoi ma kōoa aoao hema he pahikaua hoemakua koikoi a kaum r -ha, oiai hoi kona limaakau e p».a aaa he laauihe nui a loihi a ma kona kua he hapa. E aaho ana oia me kai.aahu o na* 'keik» i hooleaJea olā mau i hal'a' hiko loa aku la. O kona kokoolu i h->i o D n». ia kekan+ka ahiu oks l-auihe e hele ann ma k na no-n, !-,e ' ' V :V v .■■-:■ :■■■. r . ' .i ■ " ■ heoni'-kue kr>n;, maks e ke mo ;<h uke n.i.w aku, aa, e waipahe oia ma ke kamai'io aA e !ike me ka vj;\hine, Eia nie. e a hulili ana kona mau m'akā J ke*a wa a laua e uivae!e la, He ano ele kona wahi aahu e k"?!mo ana, oiai ho : kona lauoho mimilo e kuuwtlu

ana mahope p kona kua. He ihe |pihi wale iho no kana wahi mea kaiia i hanaia me,k€fkBhi pahi oilua ma ke poo no ke oki ana a me ka hou a«a e like me «a mea a kona manao e makemake ae si e hari"a. _ - ' : .1 Ia laiia i komo aku ai iloko oj ka ululaau mahope aku o ua j nei, ua huli mai la ke koa opiol ihope a pane mai la \ 'konahoal hele Donala o ka laauihe: ! Oke aliipowa wale no aneii kau i jke aku nei? ! Aole he maū.malihini elua pu kekalii malaila, wahi a kona hoa' i pane aku ai. He Irelani ane', a i ole, he Denemaka paha? wahi ana i hoomaopppo pono loa aku ai. I He mao alii Denesi (Denemaka) laua, vrahi a kona ukali ahiu i pane mai ai me ka hoo-' mau hou ana'mai: Ke hoholo nei ka wela hahana ma ke kumu o ka T u laauihe' i kuu lima akau. Ao!e liuliu ia hoom m ana aku a laua nei i ka hele ana imua, ua hooho ano puiwa ae la ua Donrfla nei ka ahiu me keia mau olelo kuio: E akahele oe e Mahone o ikeia mai oe eua pilikua lapuwale nei! Aia oia ke huipu ae i la me ua poe kokua i na hana

; pakaha a powa. wahi a Dona!a ka ah'>u. - i , Ke ike mai oia ia'u e kauoha ■ mai ana ōia ia'u e huipu aku i me lakou e kaua ai i ka moi malkai Beriana ka wiwoole, i wahi a Mahone i p*»ne koke i aku ai no na olelo a kona

hoahc!o. E huli ae kou ala no N'Dubelina wahi a kona ukali i hoeu koke aku ai. E ukali aku no au ia oe malalo rae keia laauihe a'u i hiiinai ai me ka Hoohala ole i ka'u pehunalaau, a akaaka mua ae !a oia mamua o : kona hoomau hou ana mai i kana kamailio ana mai i ke kanaka opio

Mahone. E hooluolu mua aku nae oe i tou makua powa, ke ike nae oe he pono; o ka ahai aku no ia i ka pupuhi 'he i'a no Ukoa. Ē hilinai mas ia'u e kuu D>| nata maikai o ka laauihe. Auwe! aia nui la! Ma kuu ola ana hē' poe Denrsi io no Ano, ua hiki mai ka: manawa a'u e kiola aku ai i na auamo hooluhi a keia knnaka'lapuWaie a hoopiainoino. E|he!eiku no »u iluna o ke kahiia mokomeiko e kaua aku ai no pono o ki Moi Eei'lana a me* t Erin3. ikf.aku e kuu : :■: ::;;: I-;fe Vi

!haku iaia wahi i ! ; ■ a kona uk-li- ' v-.!e n■> " " TitT »■ heiu ma 'a hop a iho, ai'» 'la .- ke ku 'r»ku la unua o kte' a'o 'o :i !?oa o ke h 'Om'jrjn ana »na : lce k hua v '«u !■ ! pohaku, oiai ke a'iiLew,-! ja me n'a alii o Denemaka e ki< 'ana mimui i ke alo o ke kii hi. ' H«'ī:3 W-iī I: ke f O'i- - ' i l orra' 1 < i k* .| ■ me Va- m ' mau olelo: I E'aloha'ae oe i ka m-:v!ihint. _hariohs.no a kiekie e Mahone ka'u keikl hooklama, wahine a ua aliipwwa nei i ka! kakou koa, oiai oia e ku kilaki-1

ki!a aku una imua o kona me'ka aaue o!e aku. Oia kana i kena hou mai ai: ! * Ua hiki mai ka hora no | kou e haliu kue aku ai ia Beriana, nolaiia, e hootr>a?kai de oe me kau mau mea kaua ( i | kou mau hoahanau. ; Haawi «ku !a ua Mahonk uei i kanā mau hoemaikai'i uajmuu a|ii nei ma ke ano hookuajiui hanohano o!e a ku no hoī | ka hookae a hoowahawah"*. 1 Ua ike koke mai Ia nae ua mau keikialii Denīse nei i ke anoe'ame ka ouli oka ianel hoomaillai' i oi aku ka oloolu e hoalii ana mi3 luna o kona he'ehelena. 1 E ike oe e kuu keiki, Mah one.l oka Hapa, ua aa mai hei o Malamora ke alii o Leinsta e kueaku ika mana o Bej"iana me ke lienalua ole, wahi a ke aliipowa. ' j 0 keīa m<au kanaka koa o ka akau, i ; hoomau māi ai ke aUi powa ua heJe ,mai laua ena maī oke kai a me na a'e ahiu ok& moana e kue a'ku ia Beriana no ka pakaha wale i ka mana o ka nohoal.i. 0 mau keikialii haLohano a kju'ana imua ou, o ! laua no na keiki aka Moi o f)enemaka. Ka mea hoi e noholnana 1 aqa maluna o na pualikoa! ika- ■ ika i makaukau lua ~e piīlumi i aku ia Beriana a me koni pua- > likoa Dalakasiana mai ke leahua f kaua ae o K3ienetofa. hoopio ana hoi i kona kaulajna a me kona hanohano, pela hoi me i kona inoa no ka wa mau Ina.