Ka Puuhonua o na Hawaii, Volume V, Number 42, 16 October 1918 — Ka Makaikiu Duke Hao A I OLE Ke Kanaka Opio Pa'ikii ma ka Meheu o na Poe Hoopae Waiwai me ke Dute Ole. [ARTICLE]

Ka Makaikiu Duke Hao A I OLE Ke Kanaka Opio Pa'ikii ma ka Meheu o na Poe Hoopae Waiwai me ke Dute Ole.

A me ke K-anaka Lui'na Hoohuunaele Mau me K;ina Punpnuhao e ulupa 1 ana i kom mau hoa Loaa Pono na Hana a k'- kolohe—Ka ha'o a ka Wainui Aohe Opala kof——Noho īioko o ka puhi e Hke . me kalakou mau hanā i h'»n i a» no ko lakou pnmai l/ .'ii. Ka Paa M re Hant !: ;»fco i pe iho o ka hooko i ! ; na makemake—P i k « m : nao no kana i i .n-ai * hnohuiia ilok • hanohano (.■ ? ka hauo! , Oiai hoi roa na I- ;:n!īu i aku !a n.i la hoi e ; v ■ mau ia ana o na waiwai i n k jpakai e nn pn<F» hiopw mo i:r-' akamai loa me ka 1 ; u- /• n • makaikiu. Aka, he nui :!?e r. "h w ki ; - klu akamai loa i H : n : ma ka r/ehpu c ns poe kolohe i lilo aku ko rmu ōla i gSE pow:i, a oikele mai no h'ni kekahi p i< 'ine' ka lilo o ko laknu mau i mea hnopu-hilua p keia pre lu'iha'i kanawai me ka lainakila mau. ' . - O ke kumu mai no o ka. lanakila oiau.o ka lakou -hana muli no ia o ke komo ana o na Luna Aupuni iloko o na hnn? ha'iha'i kanawni, e l ta n? L'»na Dute na ilamuku a me na poe b 'nako, me ko lakou manao 10 !oi, aohe pueo n;»nā e 'keu M la'kon. * . Akj, n- ke-au o kr mnn -.wa o ka kakou moolelo e hoike mai i'k-* hooena e loaa aku am-mi-' lun o lakou p:k.hi, a e hoolilo ia ai kekahi poe o lakou i poe 11 bune loa a kipakuia ";kefcnfti poe ha'iha'i kan;iwai, e like no me ka hkou i ~ - lioko n ke au o kēia moolelo aia he k nika opio *i lohe a i fftahui nui no keis poe hoopae " malu i na waiwai, a eiauna mau ans hoi oia me ke kaikamahine a ke kiaaina o kona Moknaina e noho ana oia o Nu loka, a ua pipili-.maoli ua mau—npio nei ia laua iho, a o fea oi loa aku no nae o ke kaikamnhine 'no ua kanaka ap o nei. M^muH'm*'i no ' o ke kui-'Oa ui, ka I\tehte o kona oiwi kmo e pai ole iho ai na hoohihi ana a ka aoaio pahip lu e kupaa iho ai nona, Aki, m o kona,' iiti a me kv a ;:kenui'ana e hookolo akti mahope o ki meheu <: na poe h s'ihu'i k mawai, ua hoike aku la ke kimka opio i ke kaino ka noonoo hou ole m'ai ia'u, aka, e noonoo aku no kekahi i*e;f e aku mawaho ae ona. No ka mea, he opio ilihune oia i kupono ole no kona kalana kiekie, a e hookolo ana oia mahope o na powa a hiki i ko ta-

(kou an.i, no ka hoop-ikeie [ana ae rke aupuni-'mailok'o ;*« ••o Keii'inau hana puoiws»w«i. rr 'iii ;'oe k^k-he, !■" ■ ;; :•, (') ."■ - . !r 'U • h,npp i 'M' h'o' ■ i s " ■ i | w.i i* nio k t i-.-'- an i aku, e kiii n v,it! < .1) ki i kou huli.hoi ana nrii m - V- \ .-.! ««'ikH.'..: .o.i»i. nae oia-e I >!c: : . > • i ' iloko oka r k<. . ; , :r k i opio me kr ! n.o ■ r . Vīa hopu'ho la ua kanaka , opio nei'i ka lima o ua kaikama \ hine nei a muki iho la me k.i! okah eehia iki ana ne ng keiaj mtikj ana a hele aku oia ma | kana huakai i koho ai no kona ; hanohano oke kul. ni uhk.iln-i ko, ke halawai ole nae oia nie|

na ulia pakalnki o ka m«-| nawa. Mahop? iho o kx pau ana o j ka l-iua ike ana nn laua iho ma{ un kukai ?) ha ana, ua hoea | ! fa r.'a p-a -I o keena o ke :kt.iarn;», r« m-i i,» : i mai i loaa a- .knn:j pa!ap«-Ia hookohu mv= k"Hil-ftj mr- ke':ahi haawina d-.lt f.••. . . . .

:ro ke Uii 'ana i l-1 bsnako ma kena wn c y> ko'o ni i ke d?!a m.ilnln o ki n;'; ii.oa ponoi ka Makiik :, i D'i'e Hm, R,e loaa no jaia e lik'-} -n : kini .i m: l<e r-,\. } U i ! >*i . m keia hookohu, i u ; &/3ai< k*i! Di;s.:e.Hao la ma I jo o n ) h *) -k )U < a ua kanaka :i--> <1 n " ;hawa I>ke o i ! m » n f;, :.ia A.ypnni a me k-* Oihan.i Makai maliln o keiā hana hoop::e ma'u i n,; w-i wai me lee"ds:te o!e ia i!oko o ka ?iina o Amerika rmi K?na a sne kekahi mau aupuni e ae mf-: ka holōpono loa me ka mea o!e nana e hoopilikia aki'. 0 ka hana muaj( a a kē kanak* opio i lawe a»; ai oin no Oihana Pa'ikii o ka inoi Junia, a peh i maopopo ; ; 1 iai'a m ui men, e pi!i nn • 'no k i hana ana i koho ,ii nn ka mauna ana i kona' o!a iaiua o na poe i iaeon ma na hana koiohe, aka,* ua ii!o nae ia mau moolelo i lu ia aku imna ona i mea akaaka wale ia mai no e ua kaeaea nei. No kā mea,' aia ki wiwo a /ne ka maka'u ole ilako ona, a o na mea hoi a p*:iu i waihoia aiai iaiua ona, aohe c>ia i aku ja mau mea, aka, o kana wale no e upa ana, oia no ka hookola o hona makemake no kona lanakiia maluna o na p.>e pOWā. A e hoomaka mua ana ka kakou uioplelo e hoonee aku ma una o na pakonane. Oiai hoi lakōu e nolw anp, ua' pU'i m«u mai na oielo kahoabOt mai ka waha mai o,ka mnda «ie.no ka pono o kan i m.<u . kei:i a me ka lehulehu a pau o kona home aloha me ko iakou kaii ana hoi no Junia a me Wile i ka wa e pau mai ai ka l; ua hana a lakou hoi i maopopo ok p|cu' ai maluna o ke kanaka puuwai eleele o ka pakaha. 1 ka wahine opio Lutsi hoi e hoike ana i na mea a pau ana i hoolala ai me Ju.nia ka mea ana i kapa aku ai he maku \ nona, a he mea e no hoi ka hau J oli o ka Madame i kona wa i iohe_ai i keia mat» rt>ea a pau> mai kana kaikamahine *ku e! hoike nei: '

Qia k-i ua Madime'nei i haa; w; iho :if i kana mau hom hoo-1 ■ manman an<> ma ka lae o kans» | :• .Ti-.ii no tne na huaelelo' i. ' * li ■" '.t ' ■», i pa + 'ihi ; ho 'ti.-.;:io.i m kaaa lei n rne kona mihi ana hoi no kī p.U:eleoj kona ola mai poino ma'u wa'e malalo nna lima elec!e o k. !: .n=iha aiia i hilinai ki*hi:.-'Wi; i S ji? kt ".puiiwai- a pa.u rns ki' nei i s he ponn. ; O keia iwau olelo ' mihum':'-. | nae a p u a ka Maehme imua o ! kina. kaikamahine, oia ka u» ! Luisa nei i hirikala aku ai i kona lluaui me ka hauoli ■mamuli'o ke eo a*ia o kona ma- ! knahike iaia ma ni mea maik'ai }a pau a kona mau nnnao i hol oiaio* ai e pakele hke ai ko bk->u |mau ola a pan mM ka;lima mai i o ka limakoko, ( • . i Aua nui wa!e hoi na mea a } hikou i k'.mail'.o ai me ke sla pu mai hoi ona hoomanao weliweii iloko pakahi o lakou a pau no ni hiohiona manaonao r> nā wahi mu:ute kakaiks,hi i kaihep? aku, me n& luawina

j.noano, o ka waha pu n: nnu o ka luapa'u o ka make i :nakaukau mua ho| no ke ; ana j kana mea e ale ai, a e aui ik' ae hoi kakou no ka kakou mak&ikiu k£ Duike Hao a me kona hoa'loha opio Wile Kam;ka. Ia laua e ukali ana maho'pe o Kapena Ha!e, a maloko oka rumi-moe o ka wahipeopio Luir,a i ku ho ai lakou ma ka aoao oke kino make o na powa e waiho ana iluna o papahele, oi* no hoi ka w.t a J.jnia (ka Duke Hao) i huli ae ai a kamailio ia Kapena Hale me ka ieo koikoi a kona mau hoi e nana po7fo «ku an;. maluna o ua eepi nei me ka hene ki ana iho o kana aka tnaniua, me he mea la, i; pahenehene aku ana oia i ka limakoko e ku lohaloha ana imua o ko lauri alo. E Kappna Ha!e ka limakoko eieele o ka pepehikanaka hilahi'a ole, au i maniolana ai e hooko ia aoa ka" mau ūpu ana e kena laepaa no ka o-u ana ae Ike ola oka M*adame Hana Ad'jinu o Sana Lui nei. 1 " ■ Nolaila, uajiiki mai la oe i kahi o ka hana h'u i nmkemake ai nau ponoi e hana, a e hoo'ko Hoi oe me ke paewaewa o!e, i o!e ai e loaa ia oe he uwepā ha~ hau ma}iopfi o kou kikala mai ia'u aku. N r > ka niainua iho o k°u haalele ana iho o kou haalele

aaa iho i keia home maemae ni: i ai me kou ~ naau e!eele a pika i ka ek<aeka; ke ktuoha aku nel au ia oeehapai aku i ke kino o keīa mau iiio kawau au o ka hoolimalima ana no kahi e ike hou o!e ia ai o ko laua m-su kino mai keia honnp aku. I-ole ai e loaa mai na hoohō--01 ia nna nou a lilo hoi ka'u hoopakeHe ana aku nei i'kou'ola i mea olē. Nolaila, e ks iaepaa, e hooko aku i ka*u kauohn, no ka [mea, aohe o'u manawa e haawi hou aku ai ia oe, oiai, o ka manawa kupono wale no keia, a mai kali, o puehu liiiii no auaneikaloloo kou poo mai na poki kepau ahiu o ka'u mau> liio bulu hooko kauoha me ke

.jkali ole no ke n & !iu \.i; ;.ku ia |uevn e k a hakaiv a ' o 'e e k-Ma , | laep.ja. A hii' l :' ae !i 'i 'n n, ; t . pTrtp T • iii.-ki' ;• • . .:;i; ' Juil .< i: \ I'"-" 1 l'" ■ , ,| r )tM <iku i o ->1 ■. .ir}; xi !a ua K, i;. . : ■ i k-hi ! - t 5 ' j mu k■.>;=.■, p : ; ; a V.. ' . I••f • . | n!;1 • • i II! ,iik n i | hoho'/.' .1:; ."n.i ' ' j :o c '',f-v " .-!i nui in il ;ko nn . ~i h: A 'li ,'i 1 kanawai, oiai hol i U;:ki t-' n-ika h.i'ilulu :v.u i:i,_ k na 1 iiui ut: 3rc k.'ak'; ?.> ■• < t > ■m' munamu wa!e r>nn .ino ro i»i.v a|i hui hou au m;: Uepaa e ha!aw?.i na ka' puniu o ken-i 1010 me ka'u mau poka k?rpau nana e 'hoohanwu • iaia- me-Ka ike ole ia no k-i m;n .v/a msu loa. ■ ■ .■ j O na manae p ! u.iit;o ;ho !;< j k"ei» e mae kaoia ana.-iloko o -ua | Kapena Ha!e nei no ka -kakou Makaikiu Duke Ilno nei, olai hoi o.ia i hooko aku ai i na.olelo ■kauoha a Junin. A e ike Ja aku ann hoi ua -lapena Ehiē nei i kpna h;tpai ke kiuei o na k <nak < pjv;a ; na i h iolimai'ma f.i m j k-i M.we pa kahi aoa hoi i ke k:na me Junia e lakali mau aku ana mahope ouo, n:e ka lawe py ana aku h: i no kahi mamao mai ka home aku o kd Mad?m... H j r:a Adamu. | A i ka pau ana o keia hoo-. kauwa ana a ua Junia neii ua Kapena Hale nei, ua hufi aku Ia ua Junia nei a me kon i hoa'loha opio Wile a kamailio aku la me na wahi huaoielo hoomanao hope i ua K-.epa-i nei ka laua pio: He kanaiea l iiiakila oe e Mr., Kapena Haie i keia ka makuakane oehaa hoi o na bii,i dila apuka a me ka agena waiwai apuhi hoi o Nu Olina o ke apuka kiekie ioa, Nolaiia, e ka laep>a, a i halai wai hou feu me oe ma Keia 'aope aku, e lilo no oe he paahao na'u imua oka nha hookolokola nc> kau hewa karaima i hana ai, 4o!a ieo wale ae o ua'eepa nei iaia. \ i A.kn, na ka hihio o ka poka ma kona mau p<r-pei; ! o *a i elua i k'auoha aku i>va e huii ae oh a k«opjke!e aku no -kona . ola p> noi iiīo. Oial hoi o Juni* i haawi aku ai i kona aioha'hop? i ua £: p:> na Haie nei me ka a"'ohaua pu ana hni i ka poka o k.na mau iiio bulu ma na aoao a p-iu o ka limakoko me ke akirn<ii nu», oiai hoi ua Kapeaa H-*le nei i nale iiku ai ilok.i o ka pouii o ka po. Ia Juoia.hoi i huli ae r.i a kamailio ii> Wi'e kona h:.)-i--'loha me ka leo hene aka 4 ko laua lululima* ana hoi me ka houol'. Ma na nlia bki b kt in po, 'o oe k"a helu ekahi e kuu no fta rrea, aa pau ka kauā hana oka hiki ana mai o pnei ika hanaia me ka h .iolea io;i, a he kauaiua o!e aur.ke otek> ap, e eo ana ja oe ka lima o Jka wahiii'o opio o Sana Lu| ndk an hoi e hiki ai ia oe k.- r:\a k.iu'awa'n i ? :h Pi h,v.\r ana ah'.. ! 1 ' h s e. .■ J *- ■ua op :u-i. "

Lo'ulo'u iho la ka aka a u i ,->* ikm me ka p;\ 7 ip-. T i akii, h i o kom ir.;i i !īfna mahim n f-i,;voh'w k. n-» no-i'»i h i,W:| \ .: :„i ! ! : v -' /.o:e .: i i.'oeu'i ir»e ;iu īa , me.i «• kuu »n |-ik iī,' 7-.hi a Wiio Ki-mika rne .u-o' i'i ."] iC it" :n ti f a I-. : J ' ~1 • •'$ > rU j| ; ' (r! ' l I n i < ':- :i 'Lu : i V ,i--ii) ;,i .e -i i:-e-ka oi Pj< 'na !m-ii h i ia'n, aole no oe i jhoorn?.op.ipo no ia mau mea e kuu ; W.K ( ,| j , Ke horpohihjhi mai n£i oe jia'u, a ke hooheikau mai ijej oe j i'ko'o" mau noonoo maikai f pau |i hi'opilikia ole u. | JE kala mai ia'u e kuu Wile no wau oielo, aka, hef mea : pono no e loaa ona mau lio hou ma kahi o na lio pakua rrmi { ik t ; nana aku aka maka. ; j He hewa anei hoi ia lāi* j Lo'uio'u loa iho la ka- Jtjta a jJunia nei no keia mau olelo heo makeaka a hoopili mau a ta Junia nei-, a mamuli o akaaka ana a ka Makaikiu Duke Hao, ua komo pu aku la o|wile ma ka .] akaaka ana me |kona hoa'ioha e hoomahu'ihu'i mai nei nona rre ka wahine opio Lii se, a oia nae:«ka ua neo ke ksmsilio as& aku i> kon: hoō'ioha ka Makaikiu me ka malie: j"